Chrobotek mączysty

Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	grzyby
Typ	workowce
Klasa	miseczniaki
Rząd	misecznicowce
Rodzina	chrobotkowate
Rodzaj	chrobotek
Gatunek	chrobotek mączysty
Nazwa systematyczna
Cladonia pleurota (Flörke) Schaer. Enum. critic. lich. europ. (Bern): 186 (1850)

Podecja z apotecjami

Chrobotek mączysty (Cladonia pleurota (Flörke) Schaer.) – gatunek grzybów należący do rodziny chrobotkowatych (Cladoniaceae)^[1]. Ze względu na współżycie z glonami zaliczany jest do porostów^[2].

Systematyka i nazewnictwo

Pozycja w klasyfikacji według Index Fungorum: Cladonia, Cladoniaceae, Lecanorales, Lecanoromycetidae, Lecanoromycetes, Pezizomycotina, Ascomycota, Fungi^[1]

Po raz pierwszy takson ten zdiagnozował Heinrich Gustav Flörke, jako Capitularia pleurota. Obecną, uznaną przez Index Fungorum nazwę nadał mu w 1850 r. Ludwig Emanuel Schaerer, przenosząc go do rodzaju Cladonia^[1].

Synonimy naukowe^[3]:

• Capitularia pleurota Flörke
• Cladonia coccifera subsp. pleurota (Flörke) M. Hauck
• Cladonia coccifera var. pleurota (Flörke) Schaer. 1823
• Cladonia cornucopioides var. grandis Kremp. 1881
• Cladonia cornucopioides var. pleurota (Flörke) F. Wilson 1887

Nazwa polska według Krytycznej listy porostów i grzybów naporostowych Polski^[2].

Charakterystyka

Plecha pierwotna w postaci drobnych, trwałych lub zanikających łusek. Są one płaskie, wcinane lub głęboko podzielone, mają długość 1–1,5 mm i szerokość 0,5–4 mm. Kieliszkowate podecja mają wysokość do 2,5 cm, dołem grubość 1–3 mm, a ich kieliszek w górnej części ma szerokość do 1 cm. Kieliszek podecjów rozszerza się nagle, lub stopniowo, jego brzeg jest gładki, rzadziej zębaty. Czasami występują kieliszki dwu, lub 3-piętrowe (proliferacja). Powierzchnia z grubą korą, bez łusek, lub występują one tylko w dolnej części. Barwa podecjów szarosiwa lub żółtoszara. Na całej ich powierzchni, lub tylko w górnej części występują urwistki (soredia). Mają postać granulek lub mączystego nalotu i występują także we wnętrzu kieliszków^[4][5].

Na brzegach kieliszków lub wyrastających z nich wyrostkach często występują czerwone lecideowe apotecja. Mają średnicę 1–1,5 mm i występują pojedynczo, lub w skupiskach. Powstają w nich jednokomórkowe i bezbarwne zarodniki o rozmiarach 8–12 × 2,5 –3,5 μm. W jednym worku powstaje po 8 zarodników^[5]. Na obrzeżu kieliszków, rzadko na łuseczkach u podstawy podecjów, występują mikroskopijnej wielkości jajowate pyknidia z czerwoną galaretką. Powstają w nich pykniospory o rozmiarach 6 × μm^[4].

Reakcje barwne: K–, C–, KC+ lekko żółte, P–, UV–. Kwasy porostowe: kwas usninowy i izousninowy, zeorin (w postaci licznych, bardzo małych igiełkowatych kryształków ponad powierzchnią u starszych okazów zielnikowych). W tarczkach apotecjów występuje kwas rodokladonikowy jako czerwony barwnik^[4].

Występowanie i siedlisko

Poza Afryką występuje na wszystkich kontynentach świata z wyjątkiem Antarktydy, ale jest na należących do Antarktyki wyspach Szetlandy Południowe, Orkady Południowe i inne. Występuje także na wielu wyspach na całym świecie. Na półkuli północnej północna granica zasięgu sięga po Grenlandię i archipelag Svalbard^[6]. W Polsce występuje na obszarze całego kraju^[5].

Rośnie na próchnicznej lub piaszczystej glebie, na obumierających mchach, na różnego rodzaju próchnicy, na pniakach. Występuje w lasach, głównie szpilkowych i na terenach odkrytych^[5].

Gatunki podobne

Okazy bez apotecjów mogą być pomylone z chrobotkiem cielistym (Cladonia carneola). Odróżnia się on jaśniejszą, żółtawą barwą i liczniejszymi urwistkami. Jego apotecja mają ochrową barwę. Wśród chrobotków o kieliszkowatych podecjach i czerwonych apotecjach podobny jest chrobotek Floerkego (Cladonia floerkeana). Daje on takie same reakcje barwne, odróżnia się jednak brakiem urwistków^[4]. Podobny jest także chrobotek koralkowy (Cladonia coccifera).

Przypisy