Chlorek jodu

Ampułka z chlorkiem jodu
Ogólne informacje
Wzór sumaryczny

ICl

Masa molowa

162,36 g/mol

Wygląd

czarne kryształy lub czerwonobrunatna, oleista ciecz o duszącym zapachu[1]

Identyfikacja
Numer CAS

7790-99-0
54377-14-9 (znakowany 125
I)

PubChem

24640

Jeżeli nie podano inaczej, dane dotyczą
stanu standardowego (25 °C, 1000 hPa)

Chlorek jodu, ICl – nieorganiczny związek chemiczny z grupy związków międzyhalogenowych, zbudowany z atomu jodu i chloru.

Otrzymywanie

Można go otrzymać np. w reakcji chloru z jodem w stosunku stechiometrycznym[3]:

Cl
2 + I
2 → 2ICl

W obecności nadmiaru chloru w reakcji powstaje trichlorek jodu (ICl
3), który w podwyższonej temperaturze rozkłada się do monochlorku i chloru[3]:

I
2 + 3Cl
2 → 2ICl
3 → 2ICl + 2Cl
2

Powstały trichlorek jodu można też przekształcić w monochlorek poprzez dodatek jodu[7]:

ICl
3 + I
2 → 3ICl

Roztwór ICl w lodowatym kwasie octowym, czyli tzw. „roztwór Wijsa” uzyskuje się przepuszczając suchy gazowy chlor przez roztwór jodu w kwasie octowym do momentu zaniku barwy jodu[8].

Właściwości fizyczne

Chlorek jodu w stanie stałym występuje w postaci dwóch odmian polimorfocznych. Odmiana α ma temperaturę topnienia 27,2 °C i postać czarnych igieł, natomiast odmiana β, topiąca się w temperaturze 13,9 °C, występuje w postaci brązowych płytek i jest metastabilna[4][9]. W formie ciekłej chlorek jodu ma właściwości zbliżone do bromu[3]. Jest dobrym rozpuszczalnikiem polarnym, rozpuszcza się w nim jod, chlor, chlorki metali alkalicznych. Jest mieszalny z tetrachlorkiem węgla, ciekłym chlorem, kwasem octowym i bromem[3].

Ciekły chlorek jodu przewodzi prąd elektryczny, co tłumaczy się autodysocjacją związku[10]:

2ICl ⇌ I+
 + ICl−
2

Właściwości chemiczne

Chlorek jodu jest umiarkowanie nietrwały termicznie, rozkłada się w temp. 100 °C[11]. W wodzie hydrolizuje do kwasu jodowego (HIO3), wolnego jodu i kwasu solnego (HCl), natomiast z równomolową ilością wody daje HIO i HCl[3]. Z aminami tworzy addukty o liniowym układzie atomów N⋯I−Cl, w których azot jest donorem elektronów, a jod akceptorem[12]. Reaguje z metalami tworząc zazwyczaj równomolową mieszaninę odpowiednich chlorków i jodków[3], jednak użyty w nadmiarze w podwyższonej temperaturze wobec rozdrobnionego złota daje ilościowo chlorek złota(III), AuCl
3[13].

Ulega addycji do nienasyconych związków organicznych[3], a wobec alkanów działa jako czynnik jodujący[3]. Wobec związków aromatycznych jest znacznie skuteczniejszym czynnikiem jodującym niż wolny jod – ze względu na większą elektroujemność chloru jod ma charakter elektrofilowy[14]. Ma działanie silnie żrące na tkanki zwierzęce[15].

Zastosowanie

Jest stosowany jako odczynnik analityczny do oznaczania liczby jodowej w olejach i tłuszczach w postaci roztworu Wijsa, tj. roztworu ICl w lodowatym kwasie octowym[3][8]. Poza tym używa się go w syntezach organicznych, a także jako miejscowy środek antyseptyczny[3].

Przypisy

  1. ↑ Iodine monochloride, [w:] PubChem, United States National Library of Medicine, CID: 24640 [dostęp 2021-12-29] (ang.).
  2. 1 2 Iodine monochloride (nr 481556) – karta charakterystyki produktu Sigma-Aldrich (Merck) na obszar Polski.
  3. 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 Pradyot Patnaik: Handbook of Inorganic Chemicals. The McGraw-Hill Companies, 2003, s. 403-408. ISBN 0-07-049439-8.
  4. 1 2 3 Ronald G. Brisbois i inni, Iodine Monochloride, [w:] Encyclopedia of Reagents for Organic Synthesis, Chichester: John Wiley & Sons, Ltd, 2013, DOI: 10.1002/047084289X.ri014.pub3, ISBN 978-0-471-93623-7 (ang.).
  5. 1 2 Karta charakterystyki chlorku jodu(I) firmy Merck Milipore.
  6. ↑ CRC Handbook of Chemistry and Physics. Wyd. 83. Boca Raton: CRC Press, 2003, s. 9-45.
  7. ↑ Handbook of Preparative Inorganic Chemistry. Georg Brauer (red.). T. 1. New York • London: Academic Press, 1963, s. 290–291.
  8. 1 2 CRC Handbook of Chemistry and Physics. Wyd. 83. Boca Raton: CRC Press, 2003, s. 8-4.
  9. ↑ Włodzimierz Trzebiatowski: Chemia nieorganiczna. Wyd. VIII. Warszawa: PWN, 1978, s. 175.
  10. ↑ Adam Bielański: Podstawy chemii nieorganicznej. Wyd. 5. Warszawa: PWN, 2002, s. 579. ISBN 83-01-13654-5.
  11. ↑ CRC Handbook of Chemistry and Physics. Wyd. 83. Boca Raton: CRC Press, 2003, s. 4-31.
  12. ↑ O. Hassel i inni, Crystal Structure of the 1:1 Addition Compound Trimethylamine -- Iodo Monochloride., „Acta Chemica Scandinavica”, 14, 1960, s. 391–397, DOI: 10.3891/acta.chem.scand.14-0391 [dostęp 2021-12-29] (ang.).
  13. ↑ Handbook of Preparative Inorganic Chemistry. Georg Brauer (red.). T. 1. New York • London: Academic Press, 1963, s. 1057.
  14. ↑ Francis A. Carey: Advanced organic chemistry. Pt. A, Structure and mechanisms. New York: Springer, 2007, s. 804. ISBN 978-0-387-68346-1.
  15. ↑ Janusz Supniewski, Preparatyka nieorganiczna, Wydawnictwo naukowe PWN, 1958.
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.