Bilety państwowe Ministerstwa Skarbu – papierowe znaki pieniężne funkcjonujące na zasadach banknotów, emitowane przez Ministerstwo Skarbu w latach 1926 oraz 1938, wprowadzane do obiegu pieniężnego równolegle z banknotami Banku Polskiego[1][2].
Rys historyczny
W okresie międzywojennym Ministerstwo Skarbu przeprowadziło tylko dwie emisje biletów państwowych:
- z datą 25 października 1926 o nominale 5 złotych – wprowadzonego do obiegu 25 marca 1927 r.[1],
- z datą 1 października 1938 o nominale 1 złoty – wprowadzonego do obiegu 26 sierpnia 1939 r., na pięć dni przed wybuchem II wojny światowej[3].
Funkcja tych dwóch emisji była za każdym razem inna. W przypadku emisji z 1926 celem było uzupełnienie obiegu o nominał pięciozłotowy, który ustawowo miał być monetą, ale ze względu na rozwój sytuacji gospodarczej aż do lipca 1928 r. w tej postaci nigdy do obiegu nie wszedł[4].
Bilet jednozłotowy emisji z 1 października 1938 r. pochodził z większej tzw. serii mobilizacyjnej, przeznaczonej do zastąpienia pieniędzmi papierowymi bilonu w przypadku paniki wojennej[2]. Seria miała być poświęcona królom polskim. W założeniach były to trzy nominały[5]:
- 1 złoty z podobizną Bolesława Chrobrego,
- 2 złote ze Stefanem Batorym,
- 5 złotych z Janem III Sobieskim.
Zdołano opracować projekty wszystkich trzech biletów, ale zdążono wydrukować tylko bilet państwowy jednozłotowy, który we wrześniu 1939 r. miał w obiegu zastąpić niklową złotówkę[5]. Państwowy bilet jednozłotowy emisji z 1 października 1938 r., inaczej niż 5-złotówka z 25 października 1926, nie posiadał klauzuli prawnej[6].
Ze względu na tego samego emitenta pierwsza emisja w pewnym stopniu przypominała bilety zdawkowe, chociaż ich szata graficzna była całkiem odmienna. W przeciwieństwie do pięciozłotowego biletu zdawkowego ten państwowy nie przedstawiał wizerunków awersu i rewersu zastępowanej monety[7].
Dla biletów państwowych nie obwiązywał parytet złota, który dotyczył banknotów Banku Polskiego. Pięciozłotowe bilety państwowe uczestniczyły częściowo w tzw. małej inflacji, zwanej też bilonową, spowodowanej nadmiernymi emisjami Ministerstwa Skarbu równoległymi do będących pod pełną kontrolą zasad bankowości emisjami Banku Polskiego[8].
Bilety państwowy emisji 25 października 1926
| Nominał | Awers banknotu | Rewers banknotu | Charakterystyka[9] |
|---|---|---|---|
| 5 złotych |  |  |
Emisja: 25 października 1926 |
Bilety państwowy emisji 1 października 1938
| Nominał | Awers banknotu | Rewers banknotu | Charakterystyka[10] |
|---|---|---|---|
| 1 złoty |  |  |
Emisja: 1 października 1938 |
Wzory
| Nominał | Awers banknotu | Rewers banknotu |
|---|---|---|
| 1 złoty |  |  |
| 5 złotych |  |  |
Fałszerstwa
Fałszerstwo pięciozłotówki 1926
Zobacz też
Przypisy
- 1 2 Adam Dylewski, Historia pieniądza na ziemiach polskich, wyd. pierwsze, Warszawa: Carta Blanca Sp. z o.o. Grupa Wydawnicza PWN, 2011, s. 269, ISBN 978-83-7705-068-2.
- 1 2 Borys Paszkiewicz, Podobna jest moneta nasza do urodnej panny. Mała historia pieniądza polskiego, Warszawa: Warszawskie Centrum Numizmatyczne, 2012, s. 218, ISBN 978-83-62939-00-8.
- ↑ Adam Dylewski, Historia pieniądza na ziemiach polskich, wyd. pierwsze, Warszawa: Carta Blanca Sp. z o.o. Grupa Wydawnicza PWN, 2011, s. 277, ISBN 978-83-7705-068-2.
- ↑ Borys Paszkiewicz, Podobna jest moneta nasza do urodnej panny. Mała historia pieniądza polskiego, Warszawa: Warszawskie Centrum Numizmatyczne, 2012, s. 214, ISBN 978-83-62939-00-8.
- 1 2 Lech Kokociński, Pieniądz papierowy na ziemiach polskich, wyd. pierwsze, Warszawa: ROSIKON PRESS, 1996, s. 120, ISBN 83-903459-5-1.
- ↑ Czesław Miłczak, Banknoty polskie i wzory, wyd. Pierwsze, t. I, 1794–1941, Warszawa: Antykwariat Numizmatyczny Paweł Niemczyk, 2012, s. 378,406, ISBN 978-83-913361-3-7.
- ↑ Lech Kokociński, Pieniądz papierowy na ziemiach polskich, wyd. pierwsze, Warszawa: ROSIKON PRESS, 1996, s. 112–113, ISBN 83-903459-5-1.
- ↑ Lech Kokociński, Pieniądz papierowy na ziemiach polskich, wyd. pierwsze, Warszawa: ROSIKON PRESS, 1996, s. 108–113, ISBN 83-903459-5-1.
- ↑ Czesław Miłczak, Banknoty polskie i wzory, wyd. Pierwsze, t. I, 1794–1941, Warszawa: Antykwariat Numizmatyczny Paweł Niemczyk, 2012, s. 378–379, ISBN 978-83-913361-3-7.
- ↑ Czesław Miłczak, Banknoty polskie i wzory, wyd. Pierwsze, t. I, 1794–1941, Warszawa: Antykwariat Numizmatyczny Paweł Niemczyk, 2012, s. 406–407, ISBN 978-83-913361-3-7.