Bezpancerzowce
Anostraca
Sars, 1867
Ilustracja
Artemia salina
Systematyka
Domena

eukarionty

Królestwo

zwierzęta

Typ

stawonogi

Podtyp

skorupiaki

Gromada

skrzelonogi

Podgromada

Sarsostraca

Rząd

bezpancerzowce

Bezpancerzowce (Anostraca) – skorupiaki występujące na wszystkich kontynentach, we wszystkich strefach zoogeograficznych. Dotychczas opisano ponad 300 gatunków, jednak około 1/4 z nich znana jest tylko z locus typicus lub mniej niż 3 miejsc. Najliczniejszą w gatunki jest Palearktyka z centrum bioróżnorodności na Bałkanach. Zwyczajowo zaliczane do sztucznej grupy dużych skrzelonogów (ang. large Branchiopods), wraz z Notostraca, Laevicaudata, Spinicaudata oraz Cyclestherida.

Bezpancerzowce żyją z reguły w astatycznych zbiornikach wodnych – okresowo wysychających lub przemarzających do dna. Nieliczne gatunki zasiedlają zbiorniki stałe (np.Artemia salina związana jest ze słonymi jeziorami). Charakterystycznym przystosowaniem do życia w trudnych warunkach jest wytwarzanie stadiów przetrwalnikowych – cyst (jaj przetrwalnych, jaj spoczynkowych). Są to embriony zamknięte w twardej powłoce – odporne na wysychanie, przemarzanie, pożary oraz różne rodzaje promieniowania. Po ustąpieniu niekorzystnych warunków (kiedy zbiornik napełnia się wodą lub rozmarza) z cyst synchronicznie wylęga się nowe pokolenie.

Budowa zewnętrzna

Ciało Anostraca jest wydłużone, pozbawione karapaksu, na głowie znajdują się 2 pary czułków. Pierwsza para jest cienka i krótka, druga natomiast u samców przekształcona w szczypce służące do przytrzymywania samicy podczas kopulacji. Oczy osadzone są lateralnie, na słupkach. Tułów składa się z 11 segmentów, z parą odnóży na każdym z nich. W odnóżach wyróżnić można 5 części i funkcji, które pełnią:

  1. preepodit – filtracja,
  2. epipodit – wymiana gazowa,
  3. egzopodit – lokomotoryka,
  4. endopodit – filtracja,
  5. endyt – rozdrabnianie pokarmu.

Odwłok zakończony widełkami (cercopodit) składa się z 9 segmentów i pozbawiony jest odnóży. U samców na pierwszym segmencie odwłoka znajduje się parzysty penis, u samicy na 1 i 2 segmencie worek jajowy. Anostraca charakteryzują się najbardziej pierwotną budową z całej gromady Branchiopoda.

Znaczenie

Bezpancerzowce są głównymi przedstawicielami dużych bezkręgowców (ang. macroinvertebrates) żyjących w astatycznych zbiornikach wodnych. Mimo że dotychczasowo uznawano je za zwierzęta o znikomym znaczeniu, badania z ostatnich lat dowodzą ich znaczenia jako pożywienia dla ptaków (np. flamingi oraz ptaki migrujące). Ponadto dyskutowane jest zastosowanie ich jako bioindykatorów. Używane są w badaniach nad akumulacją metali ciężkich w organizmach. Ze względu na charakterystyczne wytwarzanie cyst są doskonałym modelem do badań nad diapauzą. Larwy (naupli) Artemia salina są komercyjnie wykorzystywane jako pokarm dla ryb akwariowych.

Systematyka

W obrębie skrzelonogów bezpancerzowce umieszczane są w monotypowej podgromadzie Sarsostraca w randze rzędu[1]. Dzieli się je na 2 podrzędy i 8[1] lub 9[2] rodzin:

  • podrząd: Artemiina Weekers, Murugan, Vanfleteren, Belk and Dumont, 2002
    • rodzina: Artemiidae Grochowski, 1896
    • rodzina: Parartemiidae Simon, 1886
  • podrząd: Anostracina Weekers, Murugan, Vanfleteren, Belk and Dumont, 2002
    • rodzina: Branchinectidae Daday, 1910
    • rodzina: Branchipodidae Simon, 1886
    • rodzina: Chirocephalidae Daday, 1910
    • rodzina: Linderiellidae[2]
    • rodzina: Streptocephalidae Daday, 1910
    • rodzina: Tanymastigitidae Weekers, Murugan, Vanfleteren, Belk and Dumont, 2002
    • rodzina: Thamnocephalidae Packard, 1883

Przedstawiciele w Polsce

  • Artemia salina – solowiec (słonaczek), w Polsce jedynie według Wykazu Zwierząt Polski
  • Branchipus schaefferi – zadychra pospolita, gatunek stepowy, występuje w małych zbiornikach wypełnionych mętną wodą i pozbawionych roślinności
  • Streptocephalus torvicornis – locus typicus Odolany w Warszawie, gatunek o podobnych wymaganiach siedliskowych co B. schaefferi
  • Branchinecta paludosa – skrzelopływka bagienna, zadychra północna, w Polsce relikt polodowcowy znany jedynie z Dwoistego Stawu Gąsienicowego, prawdopodobnie wyginał po introdukcji pstrąga w latach 60. XX w.
  • Chirocephalus diaphanus – gatunek górski, niekiedy występuje na nizinach, w Polsce znany jedynie z okolic Gdańska
  • Chirocephalus josephinae – gatunek Syberyjski, wiosenny
  • Chirocephalus shadini – w Polsce początkowo opisany jako Chirocephalus hungaricus subsp. varsoviensis, gatunek często współwystępujący z dziwogłówką wiosenną
  • Eubranchipus grubei – dziwogłówka wiosenna dawniej Chirocephalus grubei lub Siphonophanes grubei, gatunek zimnolubny, występuje zimą oraz wiosną w zbiornikach w znacznej mierze porośniętych

Ponadto w sąsiednich krajach (Niemcy, Czechy, Słowacja oraz Ukraina) występuje gatunek Tanymastix stagnalis, który prawdopodobnie występuje również w Polsce.

Przypisy

  1. 1 2 Shane T. Ahyong i inni, Subphylum Crustacea Brünnich, 1772, [w:] Z.-Q. Zhang (red.), Animal biodiversity: An outline of higher-level classification and survey of taxonomic richness, „Zootaxa”, 3148, grudzień 2011, s. 165–191.
  2. 1 2 Anostraca Sars, 1867. [w:] BioLib.cz [on-line]. [dostęp 2015-09-21].

Bibliografia

  • Alekseev V.R., Starobogatov Y.I. 1996. Types of diapause in Crustacea: definitions, distribution, evolution. Hydrobiologia 320:15–26.
  • Belk D., Brtek J. 1995. Checklist of the Anostraca. Hydrobiologia 298:315–353.
  • Boros E., Banfi S., Forro L. 2006. Anostracans and microcrustaceans as potential food sources of waterbirds on sodic pans of the Hungarian plain. Hydrobiologia 567:341–349.
  • Brendock L. 1996. Diapause, quiescence, hatching requirements: what we can learn from large freshwater branchiopods (Crustacea: Branchiopoda: Anostraca, Notostraca, Conchostraca). Hydrobiologia 320:85–97.
  • Brendonck L., De Meester L. 2003. Egg banks in freshwater zooplankton: evolutionary and ecological archives in the sediment. Hydrobiologia 491:65–84.
  • Brendock L., Rogers D.C., Olesen J., Weeks S., Hoeh W.R. 2008. Global diversity of large branchiopods (Crustacea: Branchiopoda) in freshwater. Hydrobiologia 595:167–176.
  • Brtek, J., 1962. Anostraca. W: R. Šrámek-Hušek, M. Straškraba, J. Brtek, Lupenonožci- Branchiopoda. Fauna CSSR 16:103–144.
  • Dogiel W., A., 1986. „Zoologia bezkręgowców pod red. J.I. Polanowskiego, podręcznik zastępczy dla studentów wyższych szkół rolniczych. Wyd. IV poprawione i uzupełnione. Państwowe Wydawnictwo Rolne i Leśne, Warszawa.
  • Dumont H.J. & Munuswamy N. 1997. The potential of freshwater Anostraca for technical applications. Hydrobiologia 358:193–197.
  • Jencz Z., Wolski T. 1957. Pristicephalus hungaricus Kertesz, supbs. varsoviensis n. subsp. Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Łódzkiego Nauki Matematyczno-Przyrodnicze Seria II( 3):39–50.
  • McCulloch, G., 2003. The ecology of Sua Pan and its flamingo populations. Ph.D. Thesis.
  • Mizutani A., Ifune E., Zanella A., Eriksen C. 1991. Uptake of lead, cadmium and zinc by the fairy shrimp, Branchinecta zongiantenna (Crustacea: Anostraca). Hydrobiologia 212:145–149.
  • Nunes B.S., Carvalho F.D., Guilhermino L.M., Van Stappen G. 2006. Use of the genus Artemia in ecotoxicity testing. Environmental Pollution 144:453–462.
  • Soszka J.G. – Nie tylko w oceanach, „Nasza Księgarnia”, Warszawa 1978
  • Stańczykowska A. – Zwierzęta bezkręgowe naszych wód, WSiP, Warszawa 1979
  • Ślusarczyk M. 1998. Diapauza jako strategia przetrwania. Wiadomości Ekologiczne 44:279–303.
  • Tomasz Wilanowski: Bezpancerzowce i tarczowce w akwarium (przedruk elektroniczny z „Akwarium” 3/88). [dostęp 2007-11-13]. (pol.).
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.