Bertram
Ilustracja
Anacyclus pyrethrum
Systematyka[1][2]
Domena

eukarionty

Królestwo

rośliny

Podkrólestwo

rośliny zielone

Nadgromada

rośliny telomowe

Gromada

rośliny naczyniowe

Podgromada

rośliny nasienne

Nadklasa

okrytonasienne

Klasa

Magnoliopsida

Nadrząd

astropodobne

Rząd

astrowce

Rodzina

astrowate

Podrodzina

Asteroideae

Rodzaj

bertram

Nazwa systematyczna
Anacyclus L.
Sp. Pl. 892. 1 Mai 1753
Typ nomenklatoryczny

Anacyclus valentinus L.[3]

Synonimy
  • Cyrtolepis Less.
  • Hiorthia Neck. ex Less.[4]

Bertram, pierściennik (Anacyclus L.) – rodzaj roślin z rodziny astrowatych. Obejmuje 9 gatunków. Rośliny te występują na obszarze śródziemnomorskim od wysp Makaronezji po Kaukaz oraz w zachodniej Europie[4]. Zasiedlają suche siedliska na piaszczystych pustyniach, skaliste zbocza, siedliska zaburzone – przydroża i wadi[5].

Uprawiane są jako rośliny ozdobne[6], także w Polsce[7]. Cztery gatunki przejściowo dziczeją i we florze polskiej mają status efemerofitów: bertram pinezkowaty A. clavatus, lekarski A. officinarum (≡A. pyrethrum), promienisty A. radiatus i walencki A. valentinus[8].

Morfologia

Anacyclus pyrethrum
Pokrój
Rośliny jednoroczne, tylko A. pyrethrum to bylina[5]. Pędy ścielące się lub wzniesione, ale z reguły niskie, nie przekraczające 30 cm wysokości[6].
Liście
Skrętoległe, u części gatunków tylko odziomkowe, u innych też rozmieszczone wzdłuż łodygi[6]. Ogonkowe, czasem z ogonkiem zredukowanym i niewyróżnialnym[5]. Blaszki 2- i 3-krotnie pierzasto podzielone na wąskie łatki[6]. Nagie lub owłosione, cienkie lub mięsiste (A. linearilobus)[5].
Kwiaty
Zebrane w koszyczki wyrastające pojedynczo na szczytach nierozgałęzionych lub słabo rozgałęzionych pędów. Tylko u A. monanthos koszyczków bywa więcej i są skupione z powodu gęsto rozgałęziającego się pędu. Okrywy są półkuliste, pokryte listkami brązowymi lub zielono-brązowymi. Dno koszyczka jest płaskie lub słabo wypukłe, z łuszczynkami wspierającymi poszczególne kwiaty rurkowe. Kwiaty języczkowe na brzegu koszyczka są zwykle żeńskie (u A. monanthos i A. homogamos są obupłciowe), a rurkowe są obupłciowe. Kwiaty języczkowe są zwykle białe lub białe od góry i w różnym stopniu purpurowo nabiegłe od spodu. Tylko u A. radiatus kwiaty te są żółte, tak jak kwiaty rurkowe wewnątrz koszyczka u wszystkich gatunków[5].
Owoce
Spłaszczone niełupki. Puch kielichowy nieobecny lub zredukowany do łuskowatej korony wieńczącej owoc[6].

Systematyka

Pozycja systematyczna według APweb (aktualizowany system APG IV z 2016)

Angiosperm Phylogeny Website adaptuje podział na podrodziny astrowatych (Asteraceae) opracowany przez Panero i Funk w 2002[9], z późniejszymi uzupełnieniami[10]. Zgodnie z tym ujęciem rodzaj Anacyclus należy do plemienia Anthemideae Cass., podrodziny Asteroideae (Juss.) Chev.[2]

Zaliczane tu trzy gatunki z wschodniej części basenu Morza Śródziemnego (A. anatolicus, A. latealatus i A. nigellifolius) w wyniku analiz filogenetycznych przeklasyfikowane zostały do rodzaju Cota[11].

Wykaz gatunków[4]
  • Anacyclus × bethuriae Rivas Goday & Borja
  • Anacyclus ciliatus Trautv.
  • Anacyclus clavatus (Desf.) Pers. – bertram pinezkowaty
  • Anacyclus homogamos (Maire) Humphries
  • Anacyclus inconstans Pomel
  • Anacyclus linearilobus Boiss. & Reut.
  • Anacyclus × malvesiensis J.L.Lozano
  • Anacyclus maroccanus Ball
  • Anacyclus monanthos (L.) Thell.
  • Anacyclus pyrethrum (L.) Lag. – bertram lekarski[8], b. marunowaty[7]
  • Anacyclus radiatus Loisel. – bertram promienisty
  • Anacyclus × valentinus L. – bertram walencki

Przypisy

  1. ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
  2. 1 2 Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-04-15] (ang.).
  3. ↑ Index Nominum Genericorum. [dostęp 2022-04-18].
  4. 1 2 3 Anacyclus L.. [w:] Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2022-04-18].
  5. 1 2 3 4 5 Christopher John Humphries, A revision of the genus Anacyclus L. (Compositae : Anthemideae), „Bull Br. Mus. nat. Hist. (Boi.)”, 7 (3), 1979, s. 83-142 [dostęp 2023-10-05].
  6. 1 2 3 4 5 Roger Philips, Martyn Rix: The Botanical Garden. Vol. 2. Perennials and annuals. London: Macmillan, 2002, s. 370. ISBN 0-333-74890-5.
  7. 1 2 Gawryś Wiesław: Słownik roślin zielnych. Kraków: Officina Botanica, 2008, s. 23. ISBN 978-83-925110-5-2.
  8. 1 2 Zbigniew Mirek i inni, Vascular plants of Poland. An annotated checklist, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2020, s. 32, ISBN 978-83-62975-45-7.
  9. ↑ Panero J.L., Funk V.A.. Toward a phylogenetic subfamilial classification for the Compositae (Asteraceae). „Proceedings of the Biological Society of Washington”. 115 (4), s. 909–922, 2002. Biological Society of Washington.
  10. ↑ B. Baldwin, J.M. Bonifacino, T. Eriksson, V. A. Funk, C.A. Mannheimer, B. Nordenstam, N. Roque, I. Ventosa: Compositeae classification. Smithsonian National Museum of Natural History. [dostęp 2010-05-24]. (ang.).
  11. ↑ Vitales D. i inni, A new circumscription of the Mediterranean genus Anacyclus (Anthemideae, Asteraceae) based on plastid and nuclear DNA markers, „Phytotaxa”, 349 (9), 2018, s. 9, DOI: 10.11646/phytotaxa.349.1.1 [dostęp 2023-10-05].
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.