Berłóweczka łuskowata
Ilustracja
Systematyka
Domena

eukarionty

Królestwo

grzyby

Typ

podstawczaki

Klasa

pieczarniaki

Rząd

pieczarkowce

Rodzina

pieczarkowate

Rodzaj

berłóweczka

Gatunek

berłóweczka łuskowata

Nazwa systematyczna
Tulostoma squamosum (J.F. Gmel.) Pers.
Syn. meth. fung. (Göttingen) 1: 139 (1801)
Zarodniki: a T. punctatum; b T. simulans; c T. squamosum; d T. striatum; e T. subsquamosum; f T. winterhoffii

Berłóweczka łuskowata, pałeczka łuskowata (Tulostoma squamosum (J.F. Gmel.) Pers.) – gatunek grzybów z rodziny pieczarkowatych (Agaricaceae).

Systematyka i nazewnictwo

Pozycja w klasyfikacji według Index Fungorum: Tulostoma, Agaricaceae, Agaricales, Agaricomycetidae, Agaricomycetes, Agaricomycotina, Basidiomycota, Fungi[1].

Po raz pierwszy zdiagnozował go w 1792 r. Johann Friedrich Gmelin nadając mu nazwę Lycoperdon squamosum. Obecną, uznaną przez Index Fungorum nazwę nadał mu Christiaan Hendrik Persoon w 1801 r.[1]

Synonimy[2]:

  • Lycoperdon squamosum J.F. Gmel. 1792
  • Tulostoma mammosum var. squamosum (J.F. Gmel.) Fr. ex Sacc. 1888

W polskim piśmiennictwie mykologicznym gatunek ten opisywany był w 1991 roku przez Wandę Rudnicką-Jezierską jako pałeczka łuskowata. Nazwę berłóweczka łuskowata zaproponował Władysław Wojewoda w 2003 roku[3].

Morfologia

Owocnik

Młody owocnik jest kulisty lub jajowaty, i powstaje pod ziemią (hypogeicznie). W trakcie dojrzewania wykształca się trzon przebijający się ponad ziemię, a na jego szczycie powstaje kulista główka o średnicy 0,7–1,2 cm. Jej zewnętrzna warstwa (egzoperydium) jest błoniaste, kruche, białoochrowe. U dojrzałych owocników stopniowo odpada, utrzymuje się jednak dość długo, tworząc ciemniejszą, nierówną strukturę i odsłaniając pergaminowate, sztywne i gładkie endoperydium o barwie od jasnożółtej do jasnoochrowej z kasztanowatym odcieniem. Endoperydium pęka na szczycie rurkowatym ujściem o barwie brudnobrązowej lub ciemnoszarej. Brzegi ujścia dość długo pozostają równe. Trzon ma wysokość do 6 cm, średnicę około 0,2–0,4 cm, barwę od cynamonowej do brązowej. W środku jest pusty, na całej powierzchni nierównomiernie pokryty przylegającymi włókienkami o ostro zakończonych końcach. W stanie suchym jest bruzdowany. Wyrastające z podstawy strzępki często bulwiasto splątane i obejmujące cząstki podłoża. Gleba ochrowordzawa[4].

Cechy mikroskopowe

Włośnia o grubości do 7 μm, prawie przezroczysta i bezbarwna, tylko przy przegrodach nieco żółtawa i poszerzona, grubościenna, rozgałęziona, ze zgrubieniami wokół przegród. Zarodniki kuliste, o średnicy 4,5–6,5 μm, żółtobrązowe, delikatnie kolczaste[4].

Gatunki podobne

Berłóweczka zimowa (Tulostoma brumale), która jest dużo mniejsza[4].

Występowanie i siedlisko

W Polsce do 2020 r. podano 5 stanowisk, ale wszystkie są błędne i dotyczą innego gatunku[5]. W opracowaniu Czerwona lista roślin i grzybów Polski berłóweczka łuskowata jest zaliczona do kategorii gatunków wymierających (E). Jego przetrwanie jest mało prawdopodobne, jeśli nadal będą istnieć czynniki zagrożenia[6]. Znajduje się na listach gatunków zagrożonych także w Niemczech i Szwecji[3]. W Polsce podlega ścisłej ochronie gatunkowej[7].

Występuje na podłożach suchych, piaszczystych, wapiennych, gliniastych, na próchnicy. Owocniki pojawiają się od wiosny do późnej jesieni[4].

Przypisy

  1. 1 2 Index Fungorum [online] [dostęp 2017-12-04].
  2. ↑ Species Fungorum [online] [dostęp 2017-11-04].
  3. 1 2 Władysław Wojewoda, Krytyczna lista wielkoowocnikowych grzybów podstawkowych Polski, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2003, s. 679, ISBN 83-89648-09-1.
  4. 1 2 3 4 Wanda Rudnicka-Jezierska, Grzyby (Mycota). Tom XXIII. Podstawczaki (Basidiomycetes): purchawkowe (Lycoperdales), tęgoskórowe (Sclerodematales), pałeczkowe (Tulostomatales), gniazdnicowe (Nidulariales), sromotnikowe (Phallales), osiakowe (Podaxales), Kraków 1991, ISBN 83-85444-01-7.
  5. ↑ Anna Kujawa, Małgorzata Ruszkiewicz-Michalska, Izabela L. Kałucka (red.), Grzyby chronione Polski. Rozmieszczenie, zagrożenia, rekomendacje ochronne, Poznań: Instytut Środowiska Rolniczego i Leśnego Polskiej Akademii Nauk, 2020, ISBN 978-83-938379-8-4.
  6. ↑ Zbigniew Mirek i inni, Czerwona lista roślin i grzybów Polski, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, PAN, 2006, s. 70, ISBN 83-89648-38-5.
  7. ↑ Dz.U. z 2014 r. poz. 1408 – Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 9 października 2014 r. w sprawie ochrony gatunkowej grzybów.
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.