| Obszar |
Indie, Bangladesz i inne | ||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Liczba mówiących |
około 181 milionów jako pierwszy język[1] | ||||||
| Pismo/alfabet | |||||||
| Klasyfikacja genetyczna | |||||||
| Status oficjalny | |||||||
| język urzędowy | Bangladesz, Indie (Bengal Zachodni, Tripura) | ||||||
| Organ regulujący | Bangla Academy | ||||||
| Ethnologue | 1 narodowy↗ | ||||||
| Kody języka | |||||||
| ISO 639-1 | bn | ||||||
| ISO 639-2 | ben | ||||||
| ISO 639-3 | ben | ||||||
| IETF | bn | ||||||
| Glottolog | beng1280 | ||||||
| Ethnologue | ben | ||||||
| GOST 7.75–97 | бен 100 | ||||||
| WALS | ben | ||||||
| W Wikipedii | |||||||
| |||||||
| Ta strona zawiera symbole fonetyczne MAF. Bez właściwego wsparcia renderowania wyświetlane mogą być puste prostokąty lub inne symbole zamiast znaków Unikodu. | |||||||
Zasięg geograficzny języka bengalskiego.
Zasięg języka bengalskiego na terenie Bangladeszu.
Spółgłoski alfabetu bengalskiego
Język bengalski (bengalski: ⓘবাংলা trl.: bāṃlā /baŋla/[2], ang. Bengali) – język z grupy indoaryjskiej języków indoeuropejskich, którym posługuje się jako językiem ojczystym ponad 180 mln osób, głównie w Bangladeszu (120 mln) i Indiach (60 mln)[1]. Jest on jednocześnie językiem urzędowym w tych dwóch państwach (w Indiach w stanach Bengal Zachodni i Tripura). Liczba osób używających bengalskiego jako drugiego języka wynosi około 70 mln[1].
Do jego zapisu używa się pisma bengalskiego.
Odmiany lokalne
Poza standardowym bengalskim używa się kilku odmian tego języka:
- dialektu চাটগাঁইয়া বুলি Chaţgãia buli (ang. Chittagonian) – ok. 14 mln, używanego w południowo-wschodnim Bangladeszu, traktowanego niekiedy jako odrębny język[3];
- sylheti w północno-wschodnim Bangladeszu (ok. 5 mln);
- czakma w okolicach miasta Ćottogram (250 tys.).
Gramatyka
Zaimki osobowe
Bengalski system zaimków osobowych jest bardzo skomplikowany, obejmuje różne ich warianty w zależności od stopnia zażyłości, statusu rozmówcy, fizycznej lokalizacji itp. Poniższa tabelka przedstawia zaimki osobowe w mianowniku.
| Osoba | Bliskość | Stopień uprzejmości | Liczba poj. | Liczba mnoga |
|---|---|---|---|---|
| 1 | আমি ami (ja) | আমরা amra (my) | ||
| 2 | intymne | তুই tui (ty) | তরা tora (wy) | |
| poufałe | তুমি tumi (ty) | তোমরা tomra (wy) | ||
| uprzejme | আপনি apni (pan/pani) | আপনারা apnara (pan/pani/państwo) | ||
| 3 | bliżej | poufałe | এ e (on/ona) | এরা era (oni/one) |
| uprzejme | ইনি ini (on/ona) | এঁরা ẽra (oni/one) | ||
| dalej | poufałe | ও o (on/ona) | ওরা ora (oni/one) | |
| uprzejme | উনি uni (on/ona) | ওঁরা őra (oni/one) | ||
| gdzie indziej | poufałe | সে she (on/ona) | তারা tara (oni/one) | |
| uprzejme | তিনি tini (on/ona) | তাঁরা tãra (oni/one) | ||
Rzeczownik
Rzeczowniki bengalskie zachowały częściowo fleksję, odziedziczoną z sanskrytu. Istnieją cztery przypadki gramatyczne:
|
|
Postpozycje
Polskim przyimkom odpowiadają w języku bengalskim tzw. postpozycje („poimki”) stojące po rzeczowniku w określonym przypadku:
- Postpozycje wymagające dopełniacza
- oi pare ‘przez’: nodi-r oi pare ‘przez rzekę’
- kachhe ‘obok’: janala-r kachhe ‘obok okna’
- jonno ‘dla’: shikkhôk-er jonno ‘dla nauczyciela’
- shôngge ‘z’: am-ar shôngge ‘ze mną’
- shômmondhe ‘o’: itihash-er shômmondhe ‘o historii’
- shathe ‘z’: ma-er shathe ‘z matką’
- shamne ‘przed’: gaŗi-r shamne ‘przed samochodem’
- Postpozycje wymagające biernika
- kore ‘za pomocą’: ţêksi kore ‘taksówką’
- theke ‘z’ (miejsca): Bangladesh theke ‘z Bangladeszu’
- porjonto ‘aż do’: dôshţa porjonto ‘do dziesiątej’
- Postpozycje wymagające miejscownika
- bina ‘bez’: bina onumoti-te ‘bez pozwolenia’ (wyjątkowo jest to prepozycja)
Czasownik
Język bengalski ma dziesięć czasów gramatycznych.
| Czasownik | 1 | 2 (intymne) | 2 (poufałe) | 3 (poufałe) | 2/3 (uprzejme) |
|---|---|---|---|---|---|
| bôla | ami boli | tui bolish | tumi bôlo | she bôle | apni bôlen |
| বলা | আমি বলি | তুই বলিস | তুমি বলো | সে বলে | আপনি বলেন |
| khola | ami khuli | tui khulish | tumi kholo | she khole | apni kholen |
| খোলা | আমি খুলি | তুই খুলিস | তুমি খোলো | সে খোলে | আপনি খোলেন |
| khêla | ami kheli | tui khelish | tumi khêlo | she khêle | apni khêlen |
| খেলা | আমি খেলি | তুই খেলিস | তুমি খেলো | সে খেলে | আপনি খেলেন |
| chena | ami chini | tui chinish | tumi cheno | she chene | apni chenen |
| চেনা | আমি চিনি | তুই চিনিস | তুমি চেনো | সে চেনে | আপনি চেনেন |
| jana | ami jani | tui janish | tumi jano | she jane | apni janen |
| জানা | আমি জানি | তুই জানিস | তুমি জানো | সে জানে | আপনি জানেন |
| hôoa | ami hoi | tui hosh | tumi hôo | she hôe | apni hôn |
| হওয়া | আমি হই | তুই হোস | তুমি হও | সে হয় | আপনি হন |
| dhoa | ami dhui | tui dhush | tumi dhoo | she dhoe | apni dhon |
| ধোয়া | আমি ধুই | তুই ধুস | তুমি ধোও | সে ধোয় | আপনি ধোন |
| khaoa | ami khai | tui khash | tumi khao | she khae | apni khan |
| খাওয়া | আমি খাই | তুই খাস | তুমি খাও | সে খায় | আপনি খান |
| deoa | ami dii | tui dish | tumi dao | she dêe | apni dên |
| দেওয়া | আমি দিই | তুই দিস | তুমি দাও | সে দেয় | আপনি দেন |
| Czasownik | 1 | 2 (intymne) | 2 (poufałe) | 3 (poufałe) | 2/3 (uprzejme) |
|---|---|---|---|---|---|
| bôla | ami bollam | tui bolli | tumi bolle | she bollo | apni bollen |
| বলা | আমি বললাম | তুই বললি | তুমি বললে | সে বললো | আপনি বললেন |
| khola | ami khullam | tui khulli | tumi khulle | she khullo | apni khullen |
| খোলা | আমি খুললাম | তুই খুললি | তুমি খুললে | সে খুললো | আপনি খুললেন |
| khêla | ami khellam | tui khelli | tumi khelle | she khello | apni khellen |
| খেলে | আমি খেললাম | তুই খেললি | তুমি খেললে | সে খেললো | আপনি খেললেন |
| chena | ami chinlam | tui chinli | tumi chinle | she chinlo | apni chinlen |
| চেনা | আমি চিনলাম | তুই চিনলি | তুমি চিনলে | সে চিনলো | আপনি চিনলেন |
| jana | ami janlam | tui janli | tumi janle | she janlo | apni janlen |
| জানা | আমি জানলাম | তুই জানলি | তুমি জানলে | সে জানলে | আপনি জানলেন |
| hôoa | ami holam | tui holi | tumi hole | she holo | apni holen |
| হওয়া | আমি হলাম | তুই হলি | তুমি হলে | সে হল | আপনি হলেন |
| dhoa | ami dhulam | tui dhuli | tumi dhule | she dhulo | apni dhulen |
| ধোওয়া | আমি ধুলাম | তুই ধুলি | তুমি ধুলে | সে ধুলো | আপনি ধুলেন |
| khaoa | ami khelam | tui kheli | tumi khele | she khelo | apni khelen |
| খাওয়া | আমি খেলাম | তুই খেলি | তুমি খেলে | সে খেলো | আপনি খেলেন |
| dêoa | ami dilam | tui dili | tumi dile | she dilo | apni dilen |
| দেওয়া | আমি দিলাম | তুই দিলি | তুমি দিলে | সে দিলো | আপনি দিলেন |
| Czasownik | 1 | 2 (intymne) | 2 (poufałe) | 3 (poufałe) | 2/3 (uprzejme) |
|---|---|---|---|---|---|
| bôla | ami boltam | tui boltish | tumi bolte | she bolto | apni bolten |
| khola | ami khultam | tui khultish | tumi khulte | she khulto | apni khulten |
| khêla | ami kheltam | tui kheltish | tumi khelte | she khelto | apni khelten |
| chena | ami chintam | tui chintish | tumi chinte | she chinto | apni chinten |
| jana | ami jantam | tui jantish | tumi jante | she janto | apni janten |
| hôoa | ami hotam | tui hotish | tumi hote | she hoto | apni hoten |
| dhoa | ami dhutam | tui dhutish | tumi dhute | she dhuto | apni dhuten |
| khaoa | ami khetam | tui khetish | tumi khete | she kheto | apni kheten |
| dêoa | ami ditam | tui ditish | tumi dite | she dito | apni diten |
| Czasownik | 1 | 2 (intymne) | 2 (poufałe) | 3 (poufałe) | 2/3 (uprzejme) |
|---|---|---|---|---|---|
| bôla | ami bolbo | tui bolbi | tumi bolbe | she bolbe | apni bolben |
| khola | ami khulbo | tui khulbi | tumi khulbe | she khulbe | apni khulben |
| khêla | ami khelbo | tui khelbi | tumi khelbe | she khelbe | apni khelben |
| chena | ami chinbo | tui chinbi | tumi chinbe | she chinbe | apni chinben |
| jana | ami janbo | tui janbi | tumi janbe | she janbe | apni janben |
| hôoa | ami hôbo | tui hobi | tumi hôbe | she hôbe | apni hôben |
| dhoa | ami dhubo | tui dhubi | tumi dhube | she dhube | apni dhuben |
| khaoa | ami khabo | tui khabi | tumi khabe | she khabe | apni khaben |
| dêoa | ami debo | tui dibi | tumi debe | she debe | apni deben |
Zobacz też
Przypisy
- 1 2 3 Ethnologue report for language code: ben.
- ↑ Richard Ishida: Bengali character notes. [dostęp 2011-09-03].
- ↑ Chittagonian [cit]. ISO 639-3.
Bibliografia
- Elżbieta Walter: Gramatyka języka bengalskiego, Wydawnictwo Akademickie DIALOG, Warszawa 2008, ISBN 978-83-61203-06-3.
- Bimal Maity, Bengali Phrasebook, wyd. 1st ed, Hawthorn, Vic, Australia: Lonely Planet Publications, 1996, ISBN 0-86442-312-8, OCLC 34929091.
- Bidhu Bhusan Das Gupta: Learn Bengali Yourself Das Gupta Prakashan, Calcutta 1985
Linki zewnętrzne
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.