Pomorska Brygada ON

Obrona Narodowa w 1939

Kościerski Batalion Obrony Narodowej (batalion ON „Kościerzyna”) batalion piechoty typ specjalny nr 84^[1] – pododdział piechoty Wojska Polskiego.

Formowanie i zmiany organizacyjne

Kościerski batalion Obrony Narodowej został sformowany jesienią 1937 roku na podstawie rozkazu Departamentu Dowodzenia Ogólnego Ministerstwa Spraw Wojskowych L.dz. 1496/Org. Tjn. z 12 marca 1937 roku i wytycznych Departamentu Piechoty Ministerstwa Spraw Wojskowych L.dz. 1341/Tjn. do organizacji jednostek Obrony Narodowej z 12 czerwca 1937 roku. Batalion wszedł w skład Pomorskiej Brygady ON. Początkowo nosił nazwę wyróżniającą „Kościerzyński”, którą na początku września 1937 roku zmieniono na „Kościerski”^[2].

W maju 1939 roku pododdział został przeformowany według etatu batalionu ON typ II i podporządkowany dowódcy nowo powstałej Pomorskiej Brygady Obrony Narodowej (dotychczasowa Pomorska Brygada ON została przemianowana na Chełmińską Brygadę ON^[3]). Jednostką administracyjną dla Kościerskiego Batalionu ON był 2 batalion strzelców w Tczewie^[4].

24 sierpnia 1939 roku, w mobilizacji alarmowej, został sformowany batalion piechoty typ specjalny nr 84. Mobilizacja została przeprowadzona zgodnie z planem mobilizacyjnym „W” i zakończona w ciągu 24 godzin. Jednostką mobilizującą była Komenda Rejonu Uzupełnień Kościerzyna, która pod względem mobilizacji materiałowej przydzielona była z kolei do 2 pułku Szwoleżerów Rokitniańskich w Starogardzie. Batalion piechoty typ spec. nr 84 formował się w Kościerzynie z wyjątkiem 3 kompanii strzeleckiej, która była organizowana w Lipuszu. Zawiązkiem nowej jednostki był Kościerski batalion ON^[5].

25 sierpnia 1939 roku batalion wszedł w skład Oddziału Wydzielonego „Kościerzyna” pod dowództwem podpułkownika Jerzego Janusza Staniszewskiego, dotychczasowego zastępcy dowódcy 8 pułku strzelców konnych^[6][7]. Podlegał on dowódcy Grupy Osłonowej „Czersk“.

Batalion piechoty spec. nr 84 w kampanii wrześniowej

Batalion stanowił główną siłę bojową Oddziału Wydzielonego „Kościerzyna“ wraz z 3 baterią 11 dywizjonu artylerii konnej, I plutonem 1 szwadronu 16 pułku ułanów, kompanii Straży Granicznej, plutonu żandarmerii, pół plutonu ppanc. 16 p uł. oraz od 1 września godziny 13.00 II Gdyńskim batalionem ON^[7]. 1 września batalion osłaniał rejon Kościerzyny bez styczności z jednostkami niemieckimi. 2 września w godz.1-2.00 batalion nr 84 przeszedł do Olpucha poprzez Rotembark, Juszki, gdzie został załadowany na transport kolejowy. O godz. 5.00 batalion odjechał transportem kolejowym w kierunku południowym, po drodze był atakowany przez lotnictwo niemieckie. Szczególnie w rejonie Wierzchucina, gdzie batalion poniósł straty. Został wyładowany w lesie pomiędzy stacjami w Wierzchucinem, a Lnianem^[8]. Po wykonaniu marszu, ok. godz. 18.00 batalion zajął przesmyk pomiędzy jeziorami Szewnik i Branickie, luzując bataliony 24 pułku piechoty 27 Dywizji Piechoty. Wieczorem 84 batalion piechoty spec. podporządkowano dowódcy 9 Dywizji Piechoty^[9].

Rano 3 września batalion został wyparty z zajmowanych stanowisk przez piechotę nieprzyjaciela i wycofał się do lasu przy szosie Błądzim-Branka, był dwukrotnie atakowany przez lotnictwo niemieckie. Przed południem batalion podjął marsz w kierunku Bukowca, po stwierdzeniu w nim obecności wroga batalion wykonał natarcie w wyniku którego wieś zdobył. W trakcie walki batalion poniósł straty, ale w opanowanej wsi zniszczono ok. 10 pojazdów niemieckich. Po południu na 84 batalion nieprzyjaciel uderzył pododdziałem piechoty ze wsparciem samochodów pancernych wypierając batalion z Bukowca. Usiłowano przedrzeć się w kierunku Przysierska, lecz ostrzał nieprzyjaciela uniemożliwił dalszy marsz. Dowódca batalionu zarządził postój w lesie pod Bramką, a sam udał się wieczorem na rozpoznanie drogi ku Wiśle. Kpt. Stanisław Borowski w trakcie rozpoznania dostał się do niemieckiej niewoli. Dowództwo batalionu objął kpt. Feliks Baśkiewicz. W dniu 4 września w godzinach popołudniowych, po przyłączeniu się do 84 batalionu zagubionej baterii artylerii i grup rozbitków, na skrzyżowaniu pod Przysierskiem batalion stoczył ciężki bój z grupą niemieckiej piechoty i czołgami, niszcząc ogniem armat i dwóch armat ppanc. 16 puł. kilka czołgów niemieckich. Wyparł nieprzyjaciela z rejonu skrzyżowania, ale dalsze natarcie zostało zatrzymane przez ostrzał wroga. Nocą 4/5 września 84 batalion wycofał się spod Przysierska w kierunku południowym, lecz droga na Gruczno była zablokowana przez oddziały niemieckie. 5 września część batalionu rozproszyła się, część usiłowała przedrzeć się z okrążenia, nielicznym się to udało. Większość 84 batalionu piechoty dostała się do niemieckiej niewoli^[10][11].

Organizacja wojenna batalionu

Batalion piechoty typ specjalny nr 84 został sformowany według organizacji wojennej L. 3017/mob. org., która przewidywała w jego składzie:

• dowództwo batalionu,
• 1 kompanię strzelecką,
• 2 kompanię strzelecką,
• 3 kompanię strzelecką,
• kompanię karabinów maszynowych,
• pluton zwiadu,
• pluton pionierów^[12].

Obsada personalna

Dowódcy batalionu:

• mjr Feliks Jan Mazurkiewicz (1937 - 1939)
• kpt. Stanisław Borowski (1939)

Obsada personalna batalionu w marcu 1939 roku^{[13][uwaga 1]}:

• dowódca batalionu – mjr Mazurkiewicz Feliks Jan (*)^{[uwaga 2]}
• dowódca 1 kompanii ON „Kościerzyna” – kpt. adm. (piech.) Baśkiewicz Feliks
• dowódca 2 kompanii ON „Kościerzyna” – kpt. Nowicki Kazimierz II
• dowódca 3 kompanii ON „Lipusz” – kpt. Steczyszyn Stefan Władysław

Obsada personalna batalionu we wrześniu 1939 roku

• dowódca batalionu - kpt. Stanisław Borowski, (do 3 IX 1939), kpt. Feliks Baśkiewicz
• dowódca 1 kompanii strzeleckiej - kpt. Feliks Baśkiewicz
• dowódca 2 kompanii strzeleckiej - kpt. Kazimierz Nowicki
• dowódca 3 kompanii strzeleckiej - kpt. Stefan Władysław Steczyszyn
• dowódca kompanii ckm -

Uwagi

Przypisy

Bibliografia

• Konrad Ciechanowski: Armia „Pomorze” 1939. Warszawa: Wydawnictwo MON, 1983. ISBN 83-11-06793-7.
• Kazimierz Pindel: Obrona Narodowa 1937-1939. Warszawa: Wydawnictwo MON, 1979. ISBN 83-11-06301-X.
• Ryszard Rybka, Kamil Stepan: Najlepsza broń. Plan mobilizacyjny „W” i jego ewolucja. Warszawa: Oficyna Wydawnicza „Adiutor”, 2010. ISBN 978-83-86100-83-5.
• Ryszard Rybka, Kamil Stepan: Rocznik oficerski 1939. Stan na dzień 23 marca 1939. T. 29. Kraków: Fundacja Centrum Dokumentacji Czynu Niepodległościowego. Biblioteka Jagiellońska, 2006. ISBN 83-7188-899-6.
• Batalion ON „Kościerzyna”. Obrona Narodowa II RP 1937-1939. Serwis poświęcony formacjom Obrony Narodowej II RP i Przysposobienia Wojskowego Konnego. [dostęp 2018-08-20].
• Stanisław Krasucki: Sześćdziesiąty Szósty Kaszubski. Bydgoszcz: Koło Żołnierzy 66 Kaszubskiego Pułku Piechoty im. J. Piłsudskiego w Chełmnie, 1998. ISBN 83-909337-0-5.