Argania żelazna
Ilustracja
Systematyka[1][2]
Domena

eukarionty

Królestwo

rośliny

Podkrólestwo

rośliny zielone

Nadgromada

rośliny telomowe

Gromada

rośliny naczyniowe

Podgromada

rośliny nasienne

Nadklasa

okrytonasienne

Klasa

Magnoliopsida

Nadrząd

astropodobne

Rząd

wrzosowce

Rodzina

sączyńcowate

Rodzaj

argania

Gatunek

argania żelazna

Nazwa systematyczna
Argania spinosa L.) Skeels
Bull. Bur. Pl. Industr. U.S.D.A. 227:28. 1911
Synonimy
  • Argania sideroxylon Roem. & Schult..
  • Sideroxylon spinosum L.[3]
Sawanna z drzewami arganowymi na północny wschód od Tarudant.
Owoce i nasiona

Argania żelazna, argania żelazodrzew, olejara żelazna, tłuścianka żelazna, drzewo arganowe[4] (Argania spinosa (L.) Skeels) – gatunek drzewa z monotypowego rodzaju Argania z rodziny sączyńcowatych. Endemit występujący wyłącznie w regionie Sus w południowym Maroku, pomiędzy As-Sawirą, a Agadirem na terenach obejmujących 700-800 tys. hektarów. Ocenia się, że na terenie tym występuje około 21 milionów drzew arganowych, odgrywających ważną rolę w funkcjonowaniu tego środowiska. Notuje się jednak ciągły spadek ich liczby. Zdziczałe drzewa tego gatunku rosną także w południowej Hiszpanii[3].

Morfologia

Pokrój
Drzewo osiągające 4-10 m wysokości. Gałęzie cierniste[4]. Pień arganii jest często poskręcany i sękaty, co pozwala kozom wspinać się na drzewa i zjadać ich liście oraz owoce.
Liście
Łopatkowatego kształtu są skupione w szczytowych partiach gałązek[4].
Kwiaty
Drobne, skupione w pęczkach w kątach liści. Kielich i korona kwiatu pięciokrotne, korona kubeczkowata. Jeden okółek 5 płodnych pręcików i okółek 5 prątniczków otacza pojedynczy słupek[4].
Owoce
Jajowata jagoda o długości do 5 cm. Zawiera 2–3 złączone nasiona o bardzo twardych łupinach, przypominających pestkę[4]. Owoc początkowo zielony, po dojrzeniu jasnożółty. Egzokarp jest gruby, kleisty i gorzki. Mezokarp i endokarp jest mięsisty i przesycony nieprzyjemnym w smaku sokiem mlecznym[5][6].

Systematyka

Pozycja systematyczna według APweb (aktualizowany system APG IV z 2016)

Należy do podrodziny Sapotoideae, rodziny sączyńcowatych Sapotaceae, rzędu wrzosowców, grupy astrowych (asterids) w obrębie dwuliściennych właściwych (eudicots)[2].

Zastosowanie

Z nasion wytwarzany jest jadalny olej arganowy, wykorzystywany również do oświetlenia i wyrobu mydeł. Wytłoki z nasion wykorzystywane są jako pasza dla wielbłądów, owiec, bydła i kóz. W wyniku fermentacji miąższu owoców uzyskiwany jest napój alkoholowy o nazwie mahia d'Argan[4].

Drewno służy do wyrobu mebli oraz dobrej jakości węgla drzewnego[4].

Przypisy

  1. ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
  2. 1 2 Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-02-28] (ang.).
  3. 1 2 Argania spinosa. USDA, ARS, National Genetic Resources Program. Germplasm Resources Information Network – (GRIN). [dostęp 2008-12-26]. (ang.).
  4. 1 2 3 4 5 6 7 Zbigniew Podbielkowski: Słownik roślin użytkowych. Warszawa: PWRiL, 1989. ISBN 83-09-00256-4.
  5. ↑ Argania spinosa (L.) Skeels. FAO. [dostęp 2013-09-04]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-06-22)]. (ang.).
  6. ↑ Argania spinosa. worldagroforestry.org. [dostęp 2013-09-04]. (ang.).
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.