Amomek
Ilustracja
Amomum compactum
Systematyka[1][2]
Domena

eukarionty

Królestwo

rośliny

Podkrólestwo

rośliny zielone

Nadgromada

rośliny telomowe

Gromada

rośliny naczyniowe

Podgromada

rośliny nasienne

Nadklasa

okrytonasienne

Klasa

Magnoliopsida

Nadrząd

liliopodobne (≡ jednoliścienne)

Rząd

imbirowce

Rodzina

imbirowate

Rodzaj

amomek

Nazwa systematyczna
Amomum Roxburgh
Pl. Coromandel 3: 75. 18 Feb 1820[3]
Typ nomenklatoryczny

A. subulatum Roxburgh[3]

Synonimy
  • Meistera Giseke
  • Paludana Giseke
  • Paramomum S. Q. Tong
  • Wurfbainia Giseke[4]

Amomek[5] (Amomum Roxburgh) – rodzaj bylin z rodziny imbirowatych (Zingiberaceae). Obejmuje ponad 110[6] gatunków występujących w tropikalnej Azji i Australii[4]. Liczne gatunki są uprawiane w Azji południowo-wschodniej (A. compactum, A. maximum, A. subulatum) jako rośliny lecznicze i przyprawowe dostarczające kardamonu. A. maximum jest wykorzystywany także jako warzywo[7].

Morfologia

Kwiaty Amomum compactum
Pokrój Amomum maximum
Owoce Amomum maximum
Pokrój
Rośliny zielne z silnie rozrastającym się kłączem. Z kłącza wyrastają wysokie nibyłodygi (osiągające do 5 m[7]) tworzone z silnie wydłużonych pochew liściowych. Liście o blaszce owalnej, lancetowatej lub równowąskiej. Języczek liściowy całobrzegi lub dwudzielny[4].
Kwiaty
Zebrane po kilka w gęste i krótkie[7] kwiatostany kłosokształtne, wyrastające z kłącza na krótkiej lub długiej szypule okrytej łuskowatymi pochwami. Przysadki zwykle rurkowate. Kielich zielonkawy, zrosły w rurkę, na szczycie z trzema ząbkami. Korona składa się z trzech listków, tworzących walcowatą rurkę. Płatki na końcach owalne lub równowąskie, przy czym listek środkowy zwykle jest dłuższy i bardziej wypukły. Z sześciu pręcików funkcjonuje tylko jeden, dwa inne pręciki wewnętrznego okółka wykształcają się płatkowato i są zrośnięte w zwykle okazałą warżkę (labellum). Warżka jest zwykle żółta lub pomarańczowa w części centralnej, z czerwonymi żyłkami, na obrzeżach jaśniejsza, do białawej. Słupek jeden, dolny z trójkomorową zalążnią. Szyjka słupka nitkowata, zakończona drobnym, lejkowatym znamieniem[4].
Owoc
Torebka, często kolczasta[4].

Systematyka

Pozycja i podział według APWeb (aktualizowany system APG IV z 2016)

Rodzaj należy do podrodziny Alpinioideae Link, rodziny imbirowatych (Zingiberaceae) będącej kladem siostrzanym rodziny kostowcowatych Costaceae. Wraz z nią należy do rzędu imbirowców (Zingiberales) reprezentującego jednoliścienne (monocots) w obrębie roślin okrytonasiennych[2].

Wykaz gatunków[6]
  • Amomum alborubellum K.Schum. & Lauterb.
  • Amomum ampliflorum Y.H.Tan & H.B.Ding
  • Amomum andamanicum V.P.Thomas, Dan & M.Sabu
  • Amomum apiculatum K.Schum.
  • Amomum aquaticum Raeusch.
  • Amomum argyrophyllum Ridl.
  • Amomum bicornutum Ridl.
  • Amomum bilabiatum S.Sakai & Nagam.
  • Amomum billburttii Skornick. & Hlavatá
  • Amomum biphyllum (Saensouk & P.Saensouk) Skornick. & Hlavatá
  • Amomum bungoensis Aimi Syaz. & Meekiong
  • Amomum calcicola Lamxay & M.F.Newman
  • Amomum carnosum V.P.Thomas & M.Sabu
  • Amomum centrocephalum A.D.Poulsen
  • Amomum cephalotes Ridl.
  • Amomum chaunocephalum K.Schum.
  • Amomum chayanianum (Yupparach) Skornick. & Hlavatá
  • Amomum chevalieri Gagnep. ex Lamxay
  • Amomum chong-eui (C.K.Lim) Skornick. & Hlavatá
  • Amomum chryseum Lamxay & M.F.Newman
  • Amomum cinnamomeum Skornick., Luu & H.Ð.Tr?n
  • Amomum corrugatum Skornick., H.Ð.Tr?n & Luu
  • Amomum curtisii (Baker) Skornick. & Hlavatá
  • Amomum dampuianum V.P.Thomas, M.Sabu & Lalramngh.
  • Amomum dealbatum Roxb.
  • Amomum deuteramomum K.Schum.
  • Amomum diphyllum (K.Schum.) Skornick. & Hlavatá
  • Amomum dolichanthum D.Fang
  • Amomum echinatum Willd.
  • Amomum elan (C.K.Lim) Skornick. & Hlavatá
  • Amomum erythranthum Y.H.Tan & H.B.Ding
  • Amomum exertum (Scort.) Skornick. & Hlavatá
  • Amomum flavorubellum K.Schum. & Lauterb.
  • Amomum foetidum Boonma & Saensouk
  • Amomum fragile S.Q.Tong
  • Amomum fragrans Skornick. & Hlavatá
  • Amomum garoense S.Tripathi & V.Prakash
  • Amomum glabrum S.Q.Tong
  • Amomum globba J.F.Gmel.
  • Amomum gymnopodum K.Schum.
  • Amomum hainanense Y.S.Ye, J.P.Liao & P.Zou
  • Amomum hochreutineri Valeton
  • Amomum hypoleucum Thwaites
  • Amomum johorense (C.K.Lim) Skornick. & Hlavatá
  • Amomum kerbyi (R.M.Sm.) Skornick. & Hlavatá
  • Amomum kingii Baker
  • Amomum kwangsiense D.Fang & X.X.Chen
  • Amomum lacteum Ridl.
  • Amomum lagarophyllum Skornick. & Hlavatá
  • Amomum laoticum Gagnep.
  • Amomum latiflorum (Ridl.) Skornick. & Hlavatá
  • Amomum limianum (Picheans. & Yupparach) Skornick. & Hlavatá
  • Amomum longipes Valeton
  • Amomum longipetiolatum Merr.
  • Amomum lutescens Luu & Skornick.
  • Amomum luzonense Elmer
  • Amomum macrodons Scort.
  • Amomum maximum Roxb.
  • Amomum meghalayense V.P.Thomas, M.Sabu & Sanoj
  • Amomum menglaense S.Q.Tong
  • Amomum mengtzense H.T.Tsai & P.S.Chen
  • Amomum miriflorum Skornick. & Q.B.Nguyen
  • Amomum mizanianum (C.K.Lim) Skornick. & Hlavatá
  • Amomum monophyllum Gagnep.
  • Amomum nagamiense V.P.Thomas & M.Sabu
  • Amomum nemorale (Thwaites) Trimen
  • Amomum nimkeyense M.Sabu, Hareesh, Tatum & A.K.Das
  • Amomum odontocarpum D.Fang
  • Amomum odoratum Skornick. & Aver.
  • Amomum pauciflorum Baker
  • Amomum pellitum Ridl.
  • Amomum petaloideum (S.Q.Tong) T.L.Wu
  • Amomum plicatum Lamxay & M.F.Newman
  • Amomum poonsakianum (Picheans. & Yupparach) Skornick. & Hlavatá
  • Amomum pratisthana J.Sarma, S.Dey, C.K.Salunkhe & Barbhuiya
  • Amomum prionocarpum Lamxay & M.F.Newman
  • Amomum procurrens Gagnep.
  • Amomum pterocarpum Thwaites
  • Amomum puberulum (Ridl.) Skornick. & Hlavatá
  • Amomum purpureorubrum S.Q.Tong & Y.M.Xia
  • Amomum putrescens D.Fang
  • Amomum queenslandicum R.M.Sm.
  • Amomum ranongense (Picheans. & Yupparach) Skornick. & Hlavatá
  • Amomum raoi V.P.Thomas & M.Sabu
  • Amomum repoeense Pierre ex Gagnep.
  • Amomum riwatchii M.Sabu & Hareesh
  • Amomum robertsonii Craib
  • Amomum rugosum (Y.K.Kam) Skornick. & Hlavatá
  • Amomum sabuanum V.P.Thomas, Nissar & U.Gupta
  • Amomum schistocalyx Y.H.Tan & H.B.Ding
  • Amomum schlechteri K.Schum.
  • Amomum sericeum Roxb.
  • Amomum siamense Craib
  • Amomum slahmong (C.K.Lim) Skornick. & Hlavatá
  • Amomum smithiae (Y.K.Kam) Skornick. & Hlavatá
  • Amomum spathilabium Kaewsri
  • Amomum stenocarpum Valeton
  • Amomum stenosiphon K.Schum.
  • Amomum subcapitatum Y.M.Xia
  • Amomum subulatum Roxb. – amomek szydlasty
  • Amomum sumatranum (Valeton) Skornick. & Hlavatá
  • Amomum tephrodelphys K.Schum.
  • Amomum terminale Ridl.
  • Amomum tibeticum (T.L.Wu & S.J.Chen) X.E.Ye, L.Bai & N.H.Xia
  • Amomum trianthemum K.Schum.
  • Amomum trichanthera Warb.
  • Amomum trilobum Gagnep.
  • Amomum unifolium Gagnep.
  • Amomum velutinum X.E.Ye, Skornick. & N.H.Xia
  • Amomum wandokthong (Picheans. & Yupparach) Skornick. & Hlavatá
  • Amomum warburgianum K.Schum. & Lauterb.
  • Amomum warburgii (K.Schum.) K.Schum.
  • Amomum yingjiangense S.Q.Tong & Y.M.Xia

Przypisy

  1. ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
  2. 1 2 Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2013-08-30] (ang.).
  3. 1 2 Index Nominum Genericorum (ING). Smithsonian Institution. [dostęp 2013-08-30].
  4. 1 2 3 4 5 Amomum. [w:] Flora of China [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2013-08-30]. (ang.).
  5. ↑ Alicja Szweykowska, Jerzy Szweykowski (red.): Słownik botaniczny. Wyd. wydanie II, zmienione i uzupełnione. Warszawa: Wiedza Powszechna, 2003, s. 28. ISBN 83-214-1305-6.
  6. 1 2 Amomum Roxb.. [w:] Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2022-07-07].
  7. 1 2 3 Wielka Encyklopedia Przyrody. Rośliny kwiatowe 2. Warszawa: Muza SA, 1998, s. 443-444. ISBN 83-7079-778-4.
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.