Aleksandrowice
wieś
Ilustracja
Dawny dwór w Aleksandrowicach
Państwo

 Polska

Województwo

 małopolskie

Powiat

krakowski

Gmina

Zabierzów

Liczba ludności (2022)

718[1]

Strefa numeracyjna

12

Kod pocztowy

32-084[2]

Tablice rejestracyjne

KRA

SIMC

0343504[3]

Położenie na mapie gminy Zabierzów
Mapa konturowa gminy Zabierzów, na dole znajduje się punkt z opisem „Aleksandrowice”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, na dole znajduje się punkt z opisem „Aleksandrowice”
Położenie na mapie województwa małopolskiego
Mapa konturowa województwa małopolskiego, blisko centrum na lewo u góry znajduje się punkt z opisem „Aleksandrowice”
Położenie na mapie powiatu krakowskiego
Mapa konturowa powiatu krakowskiego, blisko centrum na lewo znajduje się punkt z opisem „Aleksandrowice”
Ziemia50°04′52″N 19°45′47″E/50,081111 19,763056[4]
Strona internetowa
Staw, w głębi wzgórzez ze skałą Krzywy Sąd

Aleksandrowice – wieś w Polsce, położona w województwie małopolskim, w powiecie krakowskim, w gminie Zabierzów[3].

W roku 2021 we wsi mieszkało 714 osób, z czego 50% stanowiły kobiety, a 50% mężczyźni[5].

Integralna część miejscowości: Podlesie[6].

Położenie

Aleksandrowice znajdują się na Wyżynie Krakowsko-Częstochowskiej w obrębie Garbu Tenczyńskiego i Obniżenia Cholerzyńskiego. Wieś graniczy: od północy z Kleszczowem i Burowem; od wschodu z Balicami; od zachodu z Morawicą i Brzoskwinią. Położone są ok. 3 km na zachód od granic Krakowa. Na południowych krańcach wsi przebiega autostrada A4 (wraz z Miejscem Obsługi Podróżnych Aleksandrowice (kierunek: Katowice, stacja paliw PKN Orlen oraz McDonald’s), a tuż za nią znajduje się pas startowy portu lotniczego w Balicach.

Nazwa

Nazwa wsi należy do typu nazw patronimicznych, (odojcowskich). Posiada formy uboczne: Leksandrovice (1404), Alexandrowycze (1470–1480), Olexandrowycze (1498), Alexandrowice (1581)[7].

Historia

Wieś wzmiankowana w 1401 jako własność rycerska, która początkowo należała do przedstawicieli rodu Toporów z pobliskiej Morawicy zwanymi Aleksandrowskimi.

Wieś w I. połowie XV w. przeszła do rąk Karnińskich. W XVI w. należała do Jana Karnińskiego, jednego z pierwszych zwolenników reformacji. Późniejszy właściciel Stanisław Iwan Karniński oddał swój dwór w 1591 na zbór kalwinom krakowskim, którzy utracili zbór krakowski, gdy został podpalony przez sfanatyzowany tłum katolików, głównie studentów Akademii Krakowskiej oraz plebs krakowski. Zbór w Aleksandrowicach zburzył w 1613 w nocnym napadzie ten sam plebs krakowski[8]. W 1625 zniszczony dwór nabył dziedzic wsi Piotr Gołuchowski, który go odbudował. Jego syn Piotr, znany z awanturnictwa, przeszedł na katolicyzm i wydalił ze swych włości innowierców. Pod koniec XVII w. właścicielami zostali Korycińscy, w latach 1700–1728 Teofil Pawłowski, a potem Franciszek Ksawery Kochanowski. Od 1762 wieś weszła do majątku Antoniego Potockiego, potem do Jana Potockiego, a na końcu do Franciszka Żeleńskiego. U schyłku XVIII w. wieś zamieszkiwało ponad 200 osób.

W latach 1815–1846 wieś położona była na terenie Wolnego Miasta Krakowa, potem w zaborze austriackim. Dobra tabularne księcia Eugeniusza Lubomirskiego, położone w 1905 roku w powiecie krakowskim Królestwa Galicji i Lodomerii[9].

W czasie II Rzeczypospolitej wieś należała do powiatu krakowskiego w województwie krakowskim. Od 26 października 1939 do 18 stycznia 1945 należała do Landkreis Krakau, dystryktu krakowskiego w Generalnym Gubernatorstwie.

Po II wojnie światowej należała do ówczesnej gminy Liszki. Od 6 października 1954 wieś (bez ówczesnych przysiółków Kleszczów i Kochanów) należała do gromady Balice, którą zniesiono 1 stycznia 1969, a jej obszar włączono do gromady Zabierzów. Od 1 stycznia 1973 należy do gminy Zabierzów. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa krakowskiego.

Na wschodnich krańcach wsi znajduje się niewielkie osiedle mieszkaniowe wybudowane w latach 70. XX wieku.

Zabytki

  • zespół dworski;
  • klasycystyczny, murowany budynek dawnego szpitala dla ubogich zbudowany w 1841 według projektu Ignacego Hercoka. W 1898 odnowiony na podstawie planu Konrada Kuhla i po rewitalizacji w 2001–2003 przeznaczony na działalność Ośrodka Zdrowia „Eskulap”[10];
  • zabytkowa, zrekonstruowana w 2006 przez Edwarda Wróbla studnia z drewnianym kołem zamachowym. Oryginalna, pochodząca z połowy XIX w.[11] przeniesiona do Nadwiślańskiego Parku Etnograficznego w Wygiełzowie[12][13];
  • figura św. Jana Nepomucena z 1755, z herbami fundatorów: Korwin – Franciszka Ksawerego Kochanowskiego i Godziemba – jego żony Józefy z Dąmbskich. Na postumencie widnieje scena zrzucenia z mostu Karola w Pradze do Wełtawy, spowiednika, który odmówił ujawnienia tajemnicy spowiedzi królowi[10]. Obok figury tablica z napisem: FIGURA / ŚW. JANA / NEPOMUCENA / UFUNDOWANA / A.D. 1755 / ODNOWIONA PRZEZ / MIESZKAŃCÓW / ALEKSANDROWIC / W 2004 ROKU;
  • zagroda nr 35: dom drewniany z 1914, stodoła drewniana z 1920[14];
  • dom nr 16 drewniano-murowany z 1905[14];
  • dom nr 20 drewniany z 1919[14];
  • dom nr 42 drewniany z 1903[14];
  • dom nr 49 murowany z ok. 1900[14];
  • dom nr 55 drewniano-murowany z 1921[14];
  • stodoła drewniana w zagrodzie nr 51 z 1920[14];
  • nr posesji 12 figura MB;
  • nr posesji 82 kapliczka.

Turystyka

Tereny wsi ze względu na atrakcyjność krajobrazową i walory przyrodnicze włączone zostały w obręb Tenczyńskiego Parku Krajobrazowego. W miejscowości i w bezpośrednim jej sąsiedztwie znajduje się wiele atrakcyjnych z punktu widzenia turystyki i rekreacji obiektów i obszarów. Należą do nich: Dolina Aleksandrowicka z dwoma stawami, Las Zabierzowski z rezerwatem przyrody Skała Kmity, wąwóz Zbrza. Wytrasowana ścieżka dydaktyczna umożliwia zwiedzenie stromych zachodnich zboczy Doliny Aleksandrowickiej z wapiennymi, udostępnionymi do wspinaczki skalnej skałami – Krzywy Sąd i Głowa Słonia. Ze skałą Krzywy Sąd związana jest oryginalna legenda[15] wyjaśniająca jej nazwę. Na północno-wschodnich krańcach wsi znajduje się Winna Góra, na stokach której w XVI w. Seweryn Boner założył winnice oraz gaje: brzoskwiniowe, morelowe i figowe, które należały do pierwszych hodowli owoców południowych na ziemiach polskich[16]. A na północno-zachodnich krańcach wsi znajduje się góra Pękacz.

szlak turystyczny czarny szlak turystyczny: Morawica – Aleksandrowice – Pękacz – wąwóz Zbrza – Las Zabierzowski (skrzyżowanie ze szlakiem niebieskim)
ścieżka dydaktyczna: Aleksandrowice – Podskale – Krzywy Sąd – Dolina Aleksandrowicka – Aleksandrowice

Komunikacja

Dojechać tutaj można z Krakowa autobusami aglomeracyjnymi nr 209, 228 i 258. Istnieje też możliwość dojazdu marszrutką prywatnego przewoźnika.

Sport

  • We wsi znajduje się klub piłkarski KS Topór Aleksandrowice grający w B klasie[17].

Przypisy

  1. ↑ NSP 2021: Ludność w miejscowościach statystycznych [online], Bank Danych Lokalnych GUS, 19 września 2022 [dostęp 2022-10-04].
  2. ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 3 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22].
  3. 1 2 Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części. „Dziennik Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej”. Poz. 200, tom 2, s. 8, 2013-02-13. Ministerstwo Administracji i Cyfryzacji. [dostęp 2013-04-09].
  4. ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 322
  5. ↑ Wieś Aleksandrowice w liczbach [online], Polska w liczbach, 2021 [dostęp 2023-08-18] (pol.).
  6. ↑ GUS. Rejestr TERYT
  7. ↑ monografia pdf 2010 s.46 ↓.
  8. ↑ Przyczynek do dziejów ewangelickiego zboru Krakowskiego
  9. ↑ Skorowidz dóbr tabularnych w Galicyi z W. Ks. Krakowskiem, Kraków, 1905, s. 2
  10. 1 2 Hapanowicz i Piwowarski 2009 ↓, s. 50.
  11. ↑ Hapanowicz i Piwowarski 2009 ↓, s. 107.
  12. ↑ Trzmielewski 2012 ↓.
  13. ↑ Skansen w Wygiełzowie 2012 ↓.
  14. 1 2 3 4 5 6 7 Zabytki 1995 ↓, s. 304.
  15. ↑ Fundacja Geotyda. [dostęp 2016-02-24].
  16. ↑ Trzmielewski 2012 ↓, s. 43.
  17. ↑ Topór Aleksandrowice [online], Łączy nas piłka [dostęp 2002-01-02] (pol.).

Bibliografia

  • Gmina Zabierzów, wyd. III, Wyd. Compass, Kraków 2013 ISBN 978-83-7605-372-1.
  • Osadnictwo i krajobraz ZZJPK, Kraków 1997, ss. 14, 18, 20, 36, 37, ISBN 83-901471-7-3.
  • Piotr Hapanowicz, Stanisław Piwowarski: Monografia Gminy Zabierzów. Urząd Gminy Zabierzów, 2009. ISBN 978-83-913222-2-2.
  • Roman Trzmielewski: Gmina Zabierzów Jurajski Raj Przewodnik Turystyczny. Wydawnictwo Kartograficzne „Compass”, 2012. ISBN 978-83-7605-265-6.
  • Zabytki architektury i budownictwa w Polsce woj krakowskie. Wydawnictwo Kartograficzne „Compass”, 1995. ISBN 83-86334-90-8.

Linki zewnętrzne

This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.