Agawa amerykańska
Ilustracja
Systematyka[1][2]
Domena

eukarionty

Królestwo

rośliny

Podkrólestwo

rośliny zielone

Nadgromada

rośliny telomowe

Gromada

rośliny naczyniowe

Podgromada

rośliny nasienne

Nadklasa

okrytonasienne

Klasa

Magnoliopsida

Nadrząd

liliopodobne (≡ jednoliścienne)

Rząd

szparagowce

Rodzina

szparagowate

Rodzaj

agawa

Gatunek

agawa amerykańska

Nazwa systematyczna
Agave americana L.
Sp. pl. 1:323. 1753
Synonimy
  • Agave rasconensis Trel. ex Standl.
  • Agave zonata Trel.[3]
Kategoria zagrożenia (CKGZ)[4]

Agawa amerykańska (Agave americana L.) – gatunek roślin zielnych należących do rodziny szparagowatych. Pochodzi z południowo-wschodniego i północnego Meksyku, jest uprawiana i zdziczała w krajach o cieplejszym klimacie (w Afryce, Australii, Nowej Zelandii, Makaronezji i w Europie nad Morzem Śródziemnym)[3]. W klimacie umiarkowanym uprawiana jako roślina doniczkowa.

Roślina kwitnąca
Fragment kwiatostanu
Odmiana A. americana var. marginata Trel
Odmiana A. americana var. medio-picta Trel

Morfologia

Pokrój
Największy gatunek wśród agaw. Tworzy znacznych rozmiarów rozetę liści bezłodygowych.
Łodyga
Krótka i mięsista. W czasie kwitnienia łodyga wydłuża się wynosząc kwiatostan na wysokość do 10 (14) m.
Liście
Zebrane w rozetę liściową. Mięsiste, bardzo sztywne, włókniste, zakończone ostro kolcem. Także wzdłuż krawędzi uzbrojone w kolce. Przystosowane do gromadzenia wody na okres suszy. Pokryte są silnym nalotem woskowym, dlatego są niebieskawo- lub szarozielone (u odmian ozdobnych z podłużnymi, jasnymi pasami), Osiągają długość od 1 do 2,3 m, szerokość 12-30 cm i grubość do 8 cm. Młode liście stojące pionowo, starsze wyginają się w kształcie litery S. Na pędzie kwiatostanowym wykształcają się liście łuskowate.
Kwiaty
Jak inne agawy, także i ten gatunek jest hapaksantem – kwitnie tylko raz w swoim życiu, po czym zamiera. Ze środka rozety liściowej wyrasta podczas kwitnienia pęd zwieńczony kwiatostanem składającym się z tysięcy, żółtawych, 6-krotnych, rurkowatych i pachnących kwiatów. Kwiaty osiągają do 10 cm długości. Po przekwitnięciu z torebek nasiennych wysypują się nasiona i roślina ginie. Oprócz nasion zostaje po niej zwykle kilka lub kilkanaście mniejszych, potomnych rozet, które wcześniej wyrastają u podstawy rośliny.
Owoce
Pękające trzema klapkami, podłużne torebki, z licznymi nasionami.

Zastosowanie

Roślina ozdobna

Uprawiana na całym świecie, w klimacie chłodniejszym także jako roślina pokojowa.

Roślina lecznicza

Surowiec
Liście, sok. Zawiera witaminy, kwasy organiczne, składniki mineralne, olejek eteryczny, saponiny sterydowe[5].
Działanie i zastosowanie
okłady z liści stosowane są jako środek uśmierzający bóle reumatyczne. Natomiast wyciśnięty z nich sok używany jest w leczeniu zatruć pokarmowych; napar z liści w przypadku braku łaknienia, dolegliwościach wątroby, chorobach jelit, płuc, przeziębieniach, grypie[5]; zaś nalewka alkoholowa to łagodny środek przeczyszczający, stosowany także w niestrawności i wzdęciach, a pomocniczo również w żółtaczce i czerwonce.

Roślina włóknodajna

Agawa amerykańska to przede wszystkim roślina włóknodajna. Otrzymywane z niej powrozy i sieci są bardzo mocne. Włókna służą również do wyrobu worków, mat, a resztki roślinne wykorzystywane są do produkcji papieru. Pod względem jakości ustępuje sizalowi – włóknom agawy sizalowej.

Inne zastosowania

Kwiatostan zawiera dużo cukrów i witamin. Meksykanie wytwarzają z niego alkohol zwany pulque, który jest ich napojem narodowym. Napój ten wytwarza się jeszcze z kilku innych gatunków agaw.

Zmienność

Podgatunki i odmiany agawy amerykańskiej:

  • A. americana var. marginata Trel. – liście żółto lub biało obrzeżone. Popularna w uprawie
  • A. americana var. americana
  • A. americana var. expansa
  • A. americana var. latifolia
  • A. americana var. medio-picta
  • A. americana var. oaxacensis
  • A. americana ssp. protamericana
  • A. americana var. striata

Uprawa

W Polsce jest uprawiana jako roślina pokojowa. Wymaga dużo światła, powinna stać blisko południowego okna, a latem najlepiej rośnie wystawiona na balkon czy do ogrodu. W uprawie mieszkaniowej rośnie wolno, kwitnie rzadko, ale niektóre rośliny po kilkunastu latach uprawy mogą zakwitnąć (po przekwitnięciu zamierają). Temperatura pokojowa jest dla rośliny wystarczająca, zimą zaś najlepiej przenieść ją do chłodniejszego (5-10 °C), ale dobrze oświetlonego pomieszczenia. Podczas lata podlewa się obficie, zimą rzadko. Ostre kolce na dużych liściach można obciąć, by nie raniły. Usuwa się też (nożyczkami) obeschłe liście. Nawozi się słabo, dwukrotnie w czasie sezonu wegetacyjnego. Rozmnaża się z sadzonek i odrostów korzeniowych, a także przez nasiona. Roślina rzadko jest atakowana przez szkodniki i choroby, zagrażają jej tylko miseczniki.

Przypisy

  1. ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
  2. ↑ Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-02-05] (ang.).
  3. 1 2 Germplasm Resources Information Network (GRIN). [dostęp 2010-03-01].
  4. ↑ Agave americana, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
  5. 1 2 Danuta Rybak (red.), Atlas. Rośliny lecznicze, Warszawa 1993: ARKADY, s. 55, ISBN 83-213-3634-5.

Bibliografia

  • Jarosław Rak, Pielęgnowanie roślin pokojowych, Warszawa: „Multico”, 1996, ISBN 83-7073-089-2, OCLC 830126564.
  • Zbigniew Podbielkowski: Słownik roślin użytkowych. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, 1964.
  • Rohwer J. G. 2002. Atlas roślin tropikalnych.Bertelsmann Media Sp z o.o. Warszawa. ISBN 83-7311-378-9
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.