Absolut, olejek absolutny – olejek eteryczny zawierający niemal wyłącznie lotne związki wonne, otrzymywany ze stałych lub półstałych substancji zapachowych, które są mieszaninami licznych związków o różnej lotności, wonnych i bezwonnych (balast). Absoluty są wyodrębniane w procesie wykorzystującym operacje ekstrakcji, wymrażania i destylacji[1].
Surowcami dla produkcji absolutu są:
- konkrety – produkty ekstrakcji olejków z roślin oleistych, wykonywanej metodami ekstrakcji rozpuszczalnikami lotnymi, enfleurage lub maceracji[2],
- rezynoidy[uwaga 1] – produkty ekstrakcji związków zapachowych z żywic aromatycznych (np. mirra, olibanum, styraks, balsam peruwiański)[uwaga 2] lub stałych substancji zapachowych pochodzenia zwierzęcego (ambra, piżmo, cywet, kastoreum)[1][3][4].
Związki nielotne i bezwonne zawarte w konkretach i rezynoidach (balast) oddziela się od absolutu w procesie, który polega na:
- kolejnej ekstrakcji z użyciem odpowiednio dobranego rozpuszczalnika (zwykle w temperaturze podwyższonej),
- oddzieleniu części nierozpuszczalnych np. tłuszczów i wosków (po ochłodzeniu zawartości ekstraktora),
- oddestylowaniu rozpuszczalnika z roztworu[2][4].
Kwiatowe olejki absolutne o najwyższej jakości otrzymuje się z tłuszczu (fr. pommade lub corps prèpare), stosowanego w metodzie enfleurage. Jest on, po nasycaniu uwalnianymi z kwiatów związkami zapachowymi, stapiany w możliwie jak najniższej temperaturze. Stopioną „pomadę” przesącza się przez muślin i umieszcza w cylindrycznym zbiorniku z mieszadłem. Proces ekstrakcji jest prowadzony w temperaturze pokojowej lub podwyższonej do 45–60 °C, zwykle etapowo. W kolejnych etapach procesu trójetapowego stosuje się np.[2]:
- potrójną objętość alkoholu w stosunku do pomady,
- podwójną objętość alkoholu,
- równe objętości alkoholu i pomady.
Połączone ekstrakty ze wszystkich etapów oziębia się do temperatury od −12 °C do −15 °C. Wydzielające się woski i tłuszcze są oddzielane, a z alkoholowego roztworu odparowuje się rozpuszczalnik pod zmniejszonym ciśnieniem. Pozostałość po destylacji nosi nazwę absolutes d’enfleurage (essence absolute)[2][4].
Z 1 ha jaśminowej plantacji zbiera się kwiaty, z których można pozyskać do 3 kg konkretu, a z niego ok. 0,5 g olejku (ok. 12 kropli)[5]. Absolut jaśminowy stanowił w połowie XX w. do 10% kompozycji perfumiarskich, współcześnie ten udział nie przekracza 1–2%[5].
Uwagi
- ↑ Stosowany jest też termin „resinoidy” (Boryniec 1958 ↓, s. 621, Kempski 2007 ↓).
- ↑ Surowce są zwykle poddawane ekstrakcji etanolem, acetonem lub benzenem w temperaturze 40–100 °C. Po przesączeniu ekstraktu i odparowaniu rozpuszczalnika pozostaje rezynoid jako półpłynna masa, zwykle o brązowym zabarwieniu (Boryniec 1958 ↓, s. 621).
Przypisy
- 1 2 Fabienne Pavia, Wielka księga perfum, Krystyna J. Dąbrowska (tłum.), Wydawnictwo Książkowe „Twój Styl”, 1998, s. 62, ISBN 83-7163-072-7.
- 1 2 3 4 Romuald Klimek, Olejki eteryczne, Warszawa: Wydawnictwo Przemysłu Lekkiego i Spożywczego, 1957, s. 78, 81.
- ↑ Atanazy Boryniec, Technologia chemiczna organiczna, t. II, Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe PWN, 1958, s. 618, 621.
- 1 2 3 Magdalena Karst, Zawód perfumiarz – rozmowa z Piotrem Kempskim, [w:] Pachnący zawód [online], Marketingzapachowy.info, 5 listopada 2007 [dostęp 2011-08-26] [zarchiwizowane z adresu 2011-08-31].
- 1 2 Jaśmin, [w:] Materiały z warsztatów zapachowych (cz. II) [online], przykład uzyskiwania konkretu i absolutu z kwiatów, Blog Missala [dostęp 2011-08-27].