Żurawniki
wieś
Ilustracja
Krzyż przydrożny z 1826 r.
Państwo

 Polska

Województwo

 świętokrzyskie

Powiat

pińczowski

Gmina

Złota

Sołectwo

Niegosławice

Liczba ludności (2020)

190[1]

Strefa numeracyjna

41

Kod pocztowy

28-425[2]

Tablice rejestracyjne

TPI

SIMC

0280749[3]

Położenie na mapie gminy Złota
Mapa konturowa gminy Złota, po prawej znajduje się punkt z opisem „Żurawniki”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, na dole nieco na prawo znajduje się punkt z opisem „Żurawniki”
Położenie na mapie województwa świętokrzyskiego
Mapa konturowa województwa świętokrzyskiego, na dole znajduje się punkt z opisem „Żurawniki”
Położenie na mapie powiatu pińczowskiego
Mapa konturowa powiatu pińczowskiego, na dole po prawej znajduje się punkt z opisem „Żurawniki”
Ziemia50°22′46″N 20°37′41″E/50,379444 20,628056[4]

Żurawniki – wieś w Polsce, położona w województwie świętokrzyskim, w powiecie pińczowskim, w gminie Złota[5][3].

W latach 1975–1998 wieś należała administracyjnie do województwa kieleckiego.

Części wsi

Integralne części wsi Żurawniki[5][3]
SIMCNazwaRodzaj
0280755Kobylecczęść wsi
0280778Pode Dworemczęść wsi
0280761Pod Krzyżemczęść wsi
0280784Środkowaczęść wsi
0280790Ulicaczęść wsi

Położenie i środowisko przyrodnicze

Wieś położona jest na terenie Nadnidziańskiego Parku Krajobrazowego i jednocześnie w obrębie obszaru chronionego Natura 2000. W świadomości mieszkańców, miejscowość dzieli się na: Starą Wieś, Podedwór, Osiedle, Ulicę i Kobelec. Przynależne do wsi łąki dzielone są na: Duże Łąki, Zowale, Świniekrzywdy, Morgi, Loski, Blachy, Zomłynie, Kozę oraz Błonia. Okoliczne pola swymi nazwami przypominają trudne czasy i liczne spory pomiędzy mieszkańcami. Wyróżnia się tu między innymi: Przecki – od sprzeczania się o tzw. miedzę, Wymysłowy – od wymyślania sobie, wyzwisk, kłótni.

Miejscowość ma charakter typowo rolniczy. Znana jest z bogatych tradycji w uprawie warzyw.

Okoliczne łąki są siedliskiem wielu gatunków ptaków takich jak: czapla siwa (Ardea cinerea), bocian biały (Ciconia ciconia L.), rokitniczka (Acrocephalus schoenobaenus), czajka (Vanellus vanellus L.), potrzos (Emberiza schoeniclus L.).

Wśród ssaków można spotkać: sarny (Capreolus capreolus capreolus), borsuki (Meles meles), lisy (Vulpes vulpes), zające (Lepus europaeus), a także bobry (Castor fiber L.) zwiększające w ostatnim czasie swoją liczebność.

Na terenie wsi znajduje się kilka wiekowych lip drobnolistnych (nie objętych jeszcze ochroną prawną). Na jednej z nich umieszczony jest obraz Matki Bożej – współczesny, na miejscu zniszczonego wpływami atmosferycznymi, starszego obrazu, pamiętającego czasy międzywojenne.

Historia

Wieś notowana od roku 1508. Według registru poborowego powiatu wiślickiego z roku 1508 wieś Żurawniki stanowiła własność Żórawnickiej, płaciła ona 1 grzywnę i 24 grosze poboru.

W roku 1579 wieś Żurawniki, miały 4 osady, 2 łany, 1 zagrodnika z rolą, 1 komornika i jednego biednego (Pawiński, Małopolska, 218, 489)[6].

W XVIII wieku majątek ziemski Żurawniki należał do rodziny Różyckich. W 1784 roku jego właścicielem był gen. Ludwik Różycki[7]. Po 1816 roku zarządzał nim gen. Samuel Józef Różycki. Majątek Żurawniki leżący w powiecie pińczowskim, gminie Złota w wieku XIX składał się z wsi i folwarku. W 1864 roku mieszkańcy Żurawnik na mocy ukazu cara Aleksandra II Romanowa o uwłaszczeniu chłopów posiadaną ziemię oraz budynki otrzymali na własność. Według danych z 1885 roku obszar folwarku Żurawniki wynosił 414 morgów, natomiast rolnicy z Żurawnik (40 osad) posiadali 187 mórg ziemi[6]. Mieszkańcy wsi wyznania rzymskokatolickiego należą do parafii w Jurkowie.

Zabytki

We wsi znajduje się pięć świątków, wśród których wyróżnia się trzy krzyże, kapliczkę Matki Boskiej Bolesnej, oraz obraz MB Częstochowskiej. W części zachodniej znajduje się krzyż z inskrypcją: Franciszek Woycik i Helena żona wystawili R 1826. Krzyż ten znajduje się nieopodal dawnego cmentarzyska średniowiecznego. W środkowej części Żurawnik w 1947 roku mieszkańcy ufundowali kapliczkę Matki Boskiej Bolesnej. We wschodniej części znajduje się natomiast krzyż, położony nieopodal miejsca zbiorowej egzekucji z czasów I wojny światowej. Opisany krzyż postawiono w roku poprzedzającym pięćseną rocznicę istnienia osady.

Dalej na wschód, przy drodze do Jurkowa, znajduje się obraz Matki Boskiej Częstochowskiej zawieszony na wiekowej lipie drobnolistnej. Ostatni krzyż stoi na granicy sołectw: Żurawniki i Jurków. Jest to jednocześnie granica gmin Złotej i Jurkowa oraz powiatów pińczowskiego i buskiego.

Do ciekawych zabytków zaliczyć można „kurhan” będący w okresie międzywojennym wieżą ciśnień. Pozostałością po międzywojennym dworze starosty pińczowskiego i wojewody pomorskiego, Wiktora Lamota, są słabo zarysowane pozostałości klombów i stare drzewa w parku podworskim, a przede wszystkim nazewnictwo, bowiem droga prowadząca do Jurkowa do dzisiaj zwana jest „pałacówką”. Łąki za nieistniejącym już młynem wodnym, nazywane są „zomłynie” etc.

Przypisy

  1. ↑ Raport o stanie gminy w roku 2020. Stan ludności 31.12.2020 str. 7 [dostęp 2022-05-16]
  2. ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 1629 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22].
  3. 1 2 3 TERYT (Krajowy Rejestr Urzędowego Podziału Terytorialnego Kraju). Główny Urząd Statystyczny. [dostęp 2015-11-18].
  4. ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 164333
  5. 1 2 Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200).
  6. 1 2 Żurawniki 1(2), [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XIV: Worowo – Żyżyn, Warszawa 1895, s. 863.
  7. ↑ Regest diecezjów Franciszka Czaykowskiego czyli właściciele ziemscy w Koronie 1783-1784. Warszawa 2000, s. 351.
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.