Świerzbnica
Ilustracja
Kwiatostan świerzbnicy polnej
Systematyka[1][2]
Domena

eukarionty

Królestwo

rośliny

Podkrólestwo

rośliny zielone

Nadgromada

rośliny telomowe

Gromada

rośliny naczyniowe

Podgromada

rośliny nasienne

Nadklasa

okrytonasienne

Klasa

Magnoliopsida

Nadrząd

astropodobne

Rząd

szczeciowce

Rodzina

przewiertniowate

Rodzaj

świerzbnica

Nazwa systematyczna
Knautia L.
Sp. Pl. 101. 1753
Typ nomenklatoryczny

Knautia orientalis L.[3]

Synonimy
  • Lychniscabiosa Fabricius[3]

Świerzbnica (Knautia L.) – rodzaj roślin w zależności od ujęcia zaliczany do rodziny przewiertniowatych Caprifoliaceae lub szczeciowatych Dipsacaceae. Obejmuje około 60 gatunków[4][5]. Rośliny te występują głównie w Europie, gdzie rośnie 48 gatunków[5], poza tym w pozostałej części basenu Morza Śródziemnego[5], na wschodzie sięgając po Syrię i Kaukaz[4]. W Polsce występują dziko trzy gatunki: świerzbnica karpacka K. kitaibelii, świerzbnica leśna K. dipsacifolia i świerzbnica polna K. arvensis[6]. Na ogół rośliny z tego rodzaju rosną na łąkach, murawach i w widnych lasach[4]. Kwiaty zapylane są przez pszczoły, motyle i muchówki[4]. Nasiona roznoszą mrówki, ponieważ zaopatrzone są one w ciałko tłuszczowe[5].

Niektóre gatunki uprawiane są jako ozdobne[5].

Morfologia

Świerzbnica macedońska
Knautia illyrica
Pokrój
Byliny, rośliny dwuletnie i jednoroczne o pędach osiągających do 50 cm wysokości[4].
Liście
Tworzą przyziemną rozetę[7]. Poza tym ulistnienie na pędzie nakrzyżległe. Dolne liście zwykle całobrzegie lub ząbkowane, górne klapowane pierzasto[4].
Kwiaty
Obupłciowe lub żeńskie (czasem tylko takie) zebrane są w spłaszczone koszyczki wsparte krótkimi i miękkimi listkami okrywy. Kwiaty brzeżne są większe od umieszczonych wewnątrz kwiatostanu. Kielich składa się z 8 lub większej liczby ości. Korona niebieskofioletowa, różowa, biała lub żółta powstaje w wyniku zrośnięcia czterech płatków, u dołu tworzących krótką rurkę, o łatkach zaokrąglonych. Pręciki cztery. Zalążnia dolna, jednokomorowa, z jednym zalążkiem. Szyjka słupka pojedyncza[4].
Owoce
Niełupki zwieńczone ośmioma lub większą liczbą (do 16) ośćmi trwałego kielicha[4].

Systematyka

Rodzaj tradycyjnie zaliczany był do rodziny szczeciowatych Dipsacaceae. Rodzina ta od systemu APG II z 2003 włączana jest w randze podrodziny Dipsacoideae Eaton do rodziny przewiertniowatych Caprifoliaceae (opcjonalnie, a od systemu APG III z 2009 już zupełnie)[2][8].

Wykaz gatunków (nazwy zaakceptowane według The Plant List)[9][10]
  • Knautia adriatica Ehrend.
  • Knautia albanica Briq.
  • Knautia ambigua Boiss. & Orph.
  • Knautia arvensis (L.) Coult. – świerzbnica polna
  • Knautia arvernensis (Briq.) Szabó
  • Knautia baldensis A.Kern. ex Borbás
  • Knautia basaltica Chass. & Szabó
  • Knautia byzantina Fritsch
  • Knautia calycina (C.Presl) Guss.
  • Knautia carinthiaca Ehrend.
  • Knautia clementii (Beck) Ehrenb.
  • Knautia dalmatica Beck
  • Knautia degenii Borbás
  • Knautia dinarica (Murb.) Borbás
  • Knautia dipsacifolia Kreutzer – świerzbnica leśna
  • Knautia drymeia Heuff. – świerzbnica dębinowa
  • Knautia fleischmannii (Hladnik ex Rchb.) Beck
  • Knautia foreziensis Chass. & Szabó
  • Knautia godetii Reut.
  • Knautia gussonei Szabó
  • Knautia illyrica Beck
  • Knautia integrifola (Honck. ex L.) Bertol.
  • Knautia kitaibelii (Schult.) Borbás – świerzbnica karpacka, ś. Kitaibela
  • Knautia longifolia (Waldst. & Kit.) W.D.J.Koch
  • Knautia lucana Lacaita & Szabó
  • Knautia macedonica Griseb. – świerzbnica macedońska
  • Knautia magnifica Boiss. & Orph.
  • Knautia midzorensis Formánek
  • Knautia mollis Jord.
  • Knautia nevadensis (M.Winkl. ex Szabó) Szabó
  • Knautia orientalis L.
  • Knautia pancicii Szabó
  • Knautia pectinata Ehrend.
  • Knautia persicina A.Kern.
  • Knautia purpurea (Vill) Borbás
  • Knautia ressmannii (Pacher) Borbás
  • Knautia rupicola (Willk.) Font Quer
  • Knautia salvadoris Sennen ex Szabó
  • Knautia sarajevensis (Beck) Szabó – świerzbnica sarajewska
  • Knautia subcanescens Jord.
  • Knautia subscaposa Boiss. & Reut.
  • Knautia tatarica (L.) Szabó – świerzbnica tatarska
  • Knautia transalpina (Christ) Briq.
  • Knautia travnicensis (Beck) Szabó
  • Knautia velebitica Szabó
  • Knautia velutina Briq.
  • Knautia visianii Szabó
  • Knautia × norica Ehrend.

Przypisy

  1. ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
  2. 1 2 Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-04-29] (ang.).
  3. 1 2 Index Nominum Genericorum. [dostęp 2009-02-05].
  4. 1 2 3 4 5 6 7 8 Roger Philips, Martyn Rix: The Botanical Garden. Vol. 2. Perennials and annuals. London: Macmillan, 2002, s. 322. ISBN 0-333-74890-5.
  5. 1 2 3 4 5 David J. Mabberley, Mabberley’s Plant-Book, Cambridge: Cambridge University Press, 2017, s. 491, DOI: 10.1017/9781316335581, ISBN 978-1-107-11502-6, OCLC 982092200.
  6. ↑ Zbigniew Mirek i inni, Vascular plants of Poland. An annotated checklist, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2020, s. 104, ISBN 978-83-62975-45-7.
  7. ↑ Geoffrey Burnie i inni, Botanica. Ilustrowana, w alfabetycznym układzie, opisuje ponad 10 000 roślin ogrodowych, Niemcy: Könemann, Tandem Verlag GmbH, 2005, ISBN 3-8331-1916-0, OCLC 271991134.
  8. ↑ Genus: Knautia L.. [w:] Germplasm Resources Information Network (GRIN-Taxonomy) [on-line]. USDA, Agricultural Research Service, National Plant Germplasm System. [dostęp 2019-06-30].
  9. ↑ Knautia. [w:] The Plant List. Version 1.1 [on-line]. [dostęp 2019-06-29].
  10. ↑ Wiesław Gawryś: Słownik roślin zielnych. Kraków: Officina botanica, 2008, s. 109. ISBN 978-83-925110-5-2.
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.