Łysak drobnołuskowy
Ilustracja
Systematyka
Domena

eukarionty

Królestwo

grzyby

Typ

podstawczaki

Klasa

pieczarniaki

Rząd

pieczarkowce

Rodzina

podziemniczkowate

Rodzaj

łysak

Gatunek

łysak drobnołuskowy

Nazwa systematyczna
Gymnopilus sapineus (Fr.) Murrill
Mycologia 4(5): 254 (1912)

Łysak drobnołuskowy (Gymnopilus sapineus (Fr.) Murrill – gatunek grzybów należący do rodziny podziemniczkowatych (Hymenogastraceae)[1].

Systematyka i nazewnictwo

Pozycja w klasyfikacji według Index Fungorum: Gymnopilus, Hymenogastraceae, Agaricales, Agaricomycetidae, Agaricomycetes, Agaricomycotina, Basidiomycota, Fungi[1].

Po raz pierwszy takson ten zdiagnozował w 1821 roku Elias Fries nadając mu nazwę Agaricus sapineus. Obecną, uznaną przez Index Fungorum nazwę nadał mu w 1912 roku Charles Horton Murrill[1].

Niektóre synonimy[2]:

  • Flammula sapinea var. livescens Speg. 1926
  • Flammula sapinea var. terrestris Sacc. 1887
  • Fulvidula sapinea (Fr.) Romagn. 1937
  • Gymnopilus sapineus var. microsporus E. Ludw. 2001

Nazwę polską zaproponował Władysław Wojewoda w 2003 r. dla Gymnopilus sapineus (Fr.) Maire. Józef Jundziłł w 1830 r. używał nazwy bedłka jodłowa, a Franciszek Błoński w 1889 r. opisywał ten gatunek jako opieńkę miodową[3].

W opisie rodzaju Gymnopilus istnieją spore niejasności. Szczegółowo morfologię rodzaju Gymnopilus opracował Jan Holec. Podaje on opis gatunku G. sapineus (Fr.) Maire, nie wspomina natomiast o G. sapineus (Fr.) Murrill[4]. Z kolei w Index Fungorum jest odwrotnie; wymieniany jest G. sapineus (Fr.) Murrill, brak G. sapineus (Fr.) Maire[5].

Morfologia

Podana poniżej morfologia łysaka drobnołuskowego odnosi się do G. sapineus (Fr.) Maire[6].

Kapelusz

Średnica 2–7 cm, początkowo półkulisty, potem łukowaty, w końcu płasko rozpostarty, zazwyczaj bez garbu, a jeśli jest garb to tępy. Brzeg ostry, gładki z resztkami osłony. U młodych okazów powierzchnia aksamitna lub pilśniowa, u starszych poszarpana, z przylegającymi, drobnymi, ochrowobrązowymi łuskami na żółtokremowym tle. Czasami cały kapelusz ma barwę czerwonawobrązową. Brzeg jaśniejszy – kremowy lub jasnożółty[6].

Blaszki

Przyrośnięte do trzonu, szerokie, początkowo kremowożółte, potem ochrowe, żółtoczerwone lub czerwonawo cętkowane. Ostrza gładkie, miejscami płatkowate[6].

Trzon

Wysokość 2,5–7 cm, grubość 3–8 mm, pełny, sprężysty, walcowaty, u młodych owocników jasnożółty, u starszych ciemniejszy, o barwie od żółtoczerwonej do czerwonobrązowej, miejscami podłużnie włóknisty[6].

Miąższ

Cienki, żółty. Smak gorzki, zapach korzenny[6].

Występowanie i siedlisko

W Europie i Ameryce Północnej łysak drobnołuskowy jest szeroko rozprzestrzeniony. Występuje także w Australii i na Nowej Zelandii[7]. W piśmiennictwie naukowym na terenie Polski do 2003 r. podano wiele stanowisk[3]. Nowe stanowiska podaje także internetowy atlas grzybów. Łysak drobnołuskowy znajduje się w nim na liście gatunków chronionych i rzadkich[8].

Saprotrof. Owocniki występują pojedynczo lub w małych grupkach na próchniejącym drewnie drzew iglastych, rzadziej liściastych. Pojawiają się od lipca do listopada na pniach, korzeniach, gałęziach i konarach[6].

Gatunki podobne

Według Jana Holca G. sapineus (Fr.) Maire wykazuje duże podobieństwo do łysaka plamistoblaszkowego (G. penetrans (Fr.) Murril). W niektórych przypadkach gatunków tych nie można odróżnić makroskopowo i konieczna jest mikroskopowa analiza strzępek skórki kapelusza. U G. sapineus mają one przeważnie szerokość 8–16 µm, są grubo rdzawobrązowo inkrustowane i często składają się z rozdętych, krótkich komórek. U G. penetrans mają szerokość 3–10 (–12) µm, są słabiej inkrustowane i złożone z nierozdętych komórek cylindrycznych. Ponadto G. sapineus wytwarza owocniki latem (głównie od czerwca do sierpnia), podczas gdy G. penetrans jest głównie gatunkiem jesiennym (owocniki wytwarza szczególnie od września do listopada)[4].

Przypisy

  1. 1 2 3 Index Fungorum [online] [dostęp 2019-05-07] (ang.).
  2. ↑ Species Fungorum [online] [dostęp 2019-05-07] (ang.).
  3. 1 2 Władysław Wojewoda, Checklist of Polish Larger Basidiomycetes. Krytyczna lista wielkoowocnikowych grzybów podstawkowych Polski, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2003, ISBN 83-89648-09-1
  4. 1 2 Jan Holec, The genus Gymnopilus us (Fungi, Agaricale) in The Czech Republic with respect to collections from other European Countries, Acta Musei Nationalis Pragae, Series B, Historia Naturalis, 61 (1–2): 1–52, June 2005
  5. ↑ Index Fungorum (gatunki) [online] [dostęp 2019-05-08] (ang.).
  6. 1 2 3 4 5 6 Pavol Škubla, Wielki atlas grzybów, Poznań: Elipsa, 2007, ISBN 978-83-245-9550-1
  7. ↑ Discover Life Maps [online] [dostęp 2019-05-07].
  8. ↑ Nowe stanowiska łysaka drobnołuskowego w Polsce [online] [dostęp 2019-05-07].
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.