< Reconstruction:Proto-Turkic
Reconstruction:Proto-Turkic/ögret-
 |
This Proto-Turkic entry contains reconstructed terms and roots. As such, the term(s) in this entry are not directly attested, but are hypothesized to have existed based on comparative evidence. |
Proto-Turkic
Etymology
Erdal, Nişanyan, Clauson and Tekin suggest a derivation *ögür (“herd”) + *-e- + *-t- with an earlier meaning of "to familiarize, tame, teach".[1][2][3]
Sevortjan and Räsänen have both suggested a derivation from *ȫg (“mind”), however this is impossible from a morphological standpoint as there is no *-ra- denominal verbal suffix.[1]
Conjugation
Conjugation of *ögret- (Common Turkic)
Note: Actual conjugations can be more complex than tables below. Compound forms with the auxiliary *er- not shown.
| Positive | ||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| infinitive | *ögretmek | |||||||
| participle | present | *ögretgen, ögretigme, ögretür | ||||||
| past | *ögretdük, ögretmiš | |||||||
| future | *ögretdeči, ögretmekči, ögretsik, ögreteček | |||||||
| verbal noun | *ögretme, ögretig, ögretgü | |||||||
| way of doing | *ögretiš | |||||||
| singular | plural | |||||||
| 1st person | 2nd person | 3rd person | 1st person | 2nd person | 3rd person | |||
| *ben | *sen | *ol | *biz | *siz | *olar | |||
| indicative | aorist | *ögretür ben | *ögretür sen | *ögretür | *ögretür biz | *ögretür siz | *ögretür | |
| past | simple | *ögretdim | *ögretdiŋ | *ögretdi | *ögretdik, ögretdimiz | *ögretdiŋiz | *ögretdi | |
| inferential | *ögretmiš ben | *ögretmiš sen | *ögretmiš | *ögretmiš biz | *ögretmiš siz | *ögretmiš | ||
| future | simple | *ögretdeči ben, ögretmekči ben, ögreteček ben | *ögretdeči sen, ögretmekči sen, ögreteček sen | *ögretdeči, ögretmekči, ögreteček | *ögretdeči biz, ögretmekči biz, ögreteček biz | *ögretdeči siz, ögretmekči siz, ögreteček siz | *ögretdeči, ögretmekči, ögreteček | |
| predictive | *ögretgey ben | *ögretgey sen | *ögretgey | *ögretgey biz | *ögretgey siz | *ögretgey | ||
| necessitive | *ögretsikim | *ögretsikiŋ | *ögretsik | *ögretsikimiz | *ögretsikiŋiz | *ögretsik | ||
| conditional | *ögretsem, ögretser ben | *ögretseŋ, ögretser sen | *ögretse, ögretser | *ögretsek, ögretsemiz, ögretser biz | *ögretseŋiz, ögretser siz | *ögretseler, ögretser | ||
| optative | *ögretgey ben | *ögretgey sen | *ögretgey | *ögretgey biz | *ögretgey siz | *ögretgey | ||
| progressive | *ögretmekde ben | *ögretmekde sen | *ögretmekde | *ögretmekde biz | *ögretmekde siz | *ögretmekde | ||
| necessitative | *ögretmelig ben | *ögretmelig sen | *ögretmelig | *ögretmelig biz | *ögretmelig siz | *ögretmelig | ||
| imperative | *ögreteyin | *ögret, ögretgil | *ögretzün | *ögretelim | *ögretiŋ | *ögretzün | ||
| Negative | ||||||||
| infinitive | *ögretmemek | |||||||
| participle | present | *ögretmegen, ögretmegme, ögretmez | ||||||
| past | *ögretmedük, ögretmemiš | |||||||
| future | *ögretmeči, ögretmesik, ögretmeyeček | |||||||
| verbal noun | *ögretmeme, ögretmeg, ögretmegü | |||||||
| way of doing | *ögretmeyiš | |||||||
| singular | plural | |||||||
| 1st person | 2nd person | 3rd person | 1st person | 2nd person | 3rd person | |||
| *ben | *sen | *ol | *biz | *siz | *olar | |||
| indicative | aorist | *ögretmez ben | *ögretmez sen | *ögretmez | *ögretmez biz | *ögretmez siz | *ögretmez | |
| past | simple | *ögretmedim | *ögretmediŋ | *ögretmedi | *ögretmedik, ögretmedimiz | *ögretmediŋiz | *ögretmedi | |
| inferential | *ögretmemiš ben | *ögretmemiš sen | *ögretmemiš | *ögretmemiš biz | *ögretmemiš siz | *ögretmemiš | ||
| future | simple | *ögretmeči ben, ögretmeyeček ben | *ögretmeči sen, ögretmeyeček sen | *ögretmeči, ögretmeyeček | *ögretmeči biz, ögretmeyeček biz | *ögretmeči siz, ögretmeyeček siz | *ögretmeči, ögretmeyeček | |
| predictive | *ögretmegey ben | *ögretmegey sen | *ögretmegey | *ögretmegey biz | *ögretmegey siz | *ögretmegey | ||
| necessitive | *ögretmesikim | *ögretmesikiŋ | *ögretmesik | *ögretmesikimiz | *ögretmesikiŋiz | *ögretmesik | ||
| conditional | *ögretmesem, ögretmeser ben | *ögretmeseŋ, ögretmeser sen | *ögretmese, ögretmeser | *ögretmesek, ögretmesemiz, ögretmeser biz | *ögretmeseŋiz, ögretmeser siz | *ögretmeseler, ögretmeser | ||
| optative | *ögretmegey ben | *ögretmegey sen | *ögretmegey | *ögretmegey biz | *ögretmegey siz | *ögretmegey | ||
| progressive | *ögretmemekde ben | *ögretmemekde sen | *ögretmemekde | *ögretmemekde biz | *ögretmemekde siz | *ögretmemekde | ||
| necessitative | *ögretmemelig ben | *ögretmemelig sen | *ögretmemelig | *ögretmemelig biz | *ögretmemelig siz | *ögretmemelig | ||
| imperative | *ögretmeyeyin | *ögretme, ögretmegil | *ögretmezün | *ögretmeyelim | *ögretmeyiŋ | *ögretmezün | ||
Related terms
- *ögre-n- (“to get accustomed to; to learn”)
Descendants
- Common Turkic:
- Arghu:
- Khalaj: irgətmək
- Oghuz:
- Karluk:
- Karakhanid: [script needed] (ögretmēk)
- Chagatai: [script needed] (örgetmek)
- Uyghur: [script needed] (ögetmek)
- Uzbek: oʻrgatmoq
- Chagatai: [script needed] (örgetmek)
- Karakhanid: [script needed] (ögretmēk)
- Kipchak:
- North Kipchak:
- Bashkir: өйрәтеү (öyrətew)
- Tatar: өйрәтү (öyrätü)
- West Kipchak:
- Crimeanic Kipchak:
- Crimean Tatar: üyretmek
- Urum: ӧргетиер (örgjetier)
- Karachay-Balkar: юретиргъе (yuretirğe)
- Karaim: ӧгрет (ögret), ӧрет (öret)
- Crimeanic Kipchak:
- South Kipchak:
- Karakalpak: üyretü
- Kazakh: үйрету (üiretu)
- East Kipchak:
- Kyrgyz: үйрөтүү (üyrötüü)
- Southern Altai: ӱредер (üreder)
- North Kipchak:
- Siberian:
- Old Turkic:
- Old Uyghur: ʾwykrʾt- (ögret-, “to teach”)
- ⇒ Old Uyghur: ʾwykrʾtyn- (ögretin-, “to learn”)
- ⇒ Old Uyghur: ʾwykrʾtyk (ögretig, “habit, tradition”)
- Western Yugur: jørɣit, jørɣed
- Old Uyghur: ʾwykrʾt- (ögret-, “to teach”)
- North Siberian:
- Dolgan: үөрет
- Yakut: үөрэт (üöret)
- South Siberian:
- Old Turkic:
References
- Erdal, Marcel (1991) Old Turkic Word Formation, volume I, Otto Harrassowitz, →ISBN, page 33
- Tekin, Talât (1994), "Old Turkic Word Formation Üzerine Notlar [Some Notes on Old Turkic Formation]", in Türk Dili Araştırmaları, volume 4, Ankara, pages 201-208
- Tietze, Andreas (2002, 2009) “ögren-”, in Tarihi ve Etimolojik Türkiye Türkçesi Lügati [Historical and Etymological Dictionary of Turkish] (in Turkish), volume VI, Istanbul, Vienna, page 203
- al-Kashgarî, Mahmud (1072–1074) Besim Atalay, transl., Divanü Lûgat-it-Türk Tercümesi [Translation of the “Compendium of the languages of the Turks”] (Türk Dil Kurumu Yayınları; 521) (in Turkish), 1985 edition, Ankara: Türk Tarih Kurmu Basımevi, published 1939–1943
- Clauson, Gerard (1972) “ögret-”, in An Etymological Dictionary of pre-thirteenth-century Turkish, Oxford: Clarendon Press, page 114
- Nişanyan, Sevan (2002–) “öğretmek”, in Nişanyan Sözlük
- Räsänen, Martti (1969) Versuch eines etymologischen Wörterbuchs der Türksprachen (in German), Helsinki: Suomalais-ugrilainen seura, page 369
- Sevortjan, E. V. (1974) Etimologičeskij slovarʹ tjurkskix jazykov [Etymological Dictionary of Turkic Languages] (in Russian), volume I, Moscow: Nauka, page 497
This article is issued from Wiktionary. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.