เงือก

From Proto-Tai *ŋɯəkᴰ (“crocodile”); Cognate with Lao ເງືອກ (ngư̄ak), Tai Dam ꪹꪉꪀ, Shan ငိူၵ်ႈ (ngōek), Tai Nüa ᥒᥫᥐ (ngoek), Ahom 𑜂𑜢𑜤𑜀𑜫 (ṅük), Nong Zhuang ngowg, Zuojiang Zhuang ngweg. According to Pittayaporn (2009-2010:16) from Middle Chinese 鱷 (MC ngak, “crocodile”). Vovin (2021:113) contends that the loan direction is from Tai to Later Han Chinese.

เงือก • (ngʉ̂ʉak)

1. (archaic) crocodile.
   • (Can we date this quote?), “ผูกที่ ๓”, in ศูนย์วัฒนธรรมจังหวัดเชียงใหม่ สถาบันราชภัฏเชียงใหม่, editor, ตำนานพื้นเมืองเชียงใหม่ ฉบับเชียงใหม่ ๗๐๐ ปี, เชียงใหม่: โรงพิมพ์มิ่งเมือง, published 1995, →ISBN, page 50:

     ๖ วัน ๗ วัน พระญาไพดำหัวสรงเกสในแม่น้ำเชียงฅำ ยามนั้น เงือกตัว ๑ ใหย่นัก ลุกแต่เงื้อมผาออกมาชักเอาพระญาเข้าไพในเงื้อมผาที่นั้นหั้นแล ฅนทั้งหลาย เปนต้นว่า เสนาอามาจจ์ แสวงหาพระญาบ่พบไหนสักแห่ง

     hòk · wan · jèt · wan · prá-yaa pai dam-hǔua-sǒng-gèet nai mɛ̂ɛ-náam chiiang-kam · yaam nán · ngʉ̂ʉak dtuua · nʉ̀ng · yài nák · lúk dtɛ̀ɛ ngʉ́ʉam pǎa ɔ̀ɔk maa chák ao prá-yaa kâo pai nai ngʉ́ʉam pǎa tîi nán hân lɛɛ · kon táng-lǎai · bpen-dtôn wâa · sěe-naa-aa-màat · sà-wɛ̌ɛng-hǎa prá-yaa bɔ̀ɔ póp nǎi sàk hɛ̀ng

     [Around] six days [or] seven days [afterwards], the Lord went to wash [his] hair in the River of Chiang Kham. [At] that time, a certain crocodile, so large, coming out of an edge of a cliff, dragged the Lord away into that very edge of the cliff. All the people, such as [his] ministers [and] officers, searched for the Lord, but in no place was [he] found.

2. (archaic) snake.
   • (Can we date this quote?), “ลิลิตโองการแช่งน้ำ”, in วรรณกรรมสมัยอยุธยา เล่ม ๑, 2nd edition, Bangkok: กรมศิลปากร, กองวรรณกรรมและประวัติศาสตร์, published 1997, →ISBN, page 7:

     ท้าวเสด็จเหนือวัวเผือก เอาเงือกเกี้ยวข้าง อ้างทัดจันทร์เป็นปิ่น ทรงอินทรชฎา

     táao sà-dèt nʉ̌ʉa wuua pʉ̀ʉak · ao ngʉ̂ʉak gîao kâang · âang tát jan bpen bpìn · song in-trá chá-daa

     The Lord goes atop a white cow, [and his] flank [he] coils a snake around. [He is] said to wear a moon as hairpin, [and he] wears the crown of In.

3. (archaic, mythology, literature) nāga; dragon; serpent.
4. (archaic, mythology, literature) malevolent creature having a snake- or crocodile-like appearance and associated with water.
5. merperson.
6. (sports slang) swimmer.
   • 2016 May 18, “ยุสร่า มาร์ดินี่ เงือกสาวผู้แหวกว่ายหนีสงครามสู่โอลิมปิกเกมส์”, in มติชน‎, Bangkok: มติชน, archived from the original on 23 August 2016:

     ยุสร่า มาร์ดินี่ เงือกสาวผู้แหวกว่ายหนีสงครามสู่โอลิมปิกเกมส์

     yús-râa · maa-dì-nîi · ngʉ̂ʉak sǎao pûu wɛ̀ɛk-wâai nǐi sǒng-kraam sùu oo-lim-bpìk-geem

     Yusra Mardini, a young mermaid who swam away from war into Olympic Games.

7. (slang) dugong.
8. (zoology) (นก~) any of various birds of the family Bucerotidae.

• (snake) See งู (nguu).
• (nāga; dragon) See นาค (nâak).
• (crocodile) See จระเข้ (jɔɔ-rá-kêe).
• (dugong) See พะยูน (pá-yuun).

• นางเงือก (naang-ngʉ̂ʉak)

• Pittayaporn, Pittayawat. 2009–2010. "Karsts, Rivers, and Crocodiles". South-East Asia Program Bulletin 2009–2010: 13–17.
• Vovin, Alexander (2021) “Names of Large Exotic Animals and the Urheimat of Japonic”, in International Journal of Eurasian Linguistics, number 3, pages 105-120