परुष

See also: पुरुष

Hindi

Etymology

Learned borrowing from Sanskrit परुष (paruṣa).

Adjective

परुष • (paruṣ) (indeclinable, Urdu spelling پرش)

Sanskrit

Alternative scripts

পৰুষ (Assamese script)
ᬧᬭᬸᬱ (Balinese script)
পরুষ (Bengali script)
𑰢𑰨𑰲𑰬 (Bhaiksuki script)
𑀧𑀭𑀼𑀱 (Brahmi script)
ပရုၑ (Burmese script)
પરુષ (Gujarati script)
ਪਰੁਸ਼ (Gurmukhi script)
𑌪𑌰𑍁𑌷 (Grantha script)
ꦥꦫꦸꦰ (Javanese script)
𑂣𑂩𑂳𑂭 (Kaithi script)
ಪರುಷ (Kannada script)
បរុឞ (Khmer script)
ປຣຸຩ (Lao script)
പരുഷ (Malayalam script)
ᢒᠠᡵᡠᢢᠠ (Manchu script)
𑘢𑘨𑘳𑘬 (Modi script)
ᢒᠠᠷᠤᢔᠠ᠋ (Mongolian script)
𑧂𑧈𑧔𑧌 (Nandinagari script)
𑐥𑐬𑐸𑐲 (Newa script)
ପରୁଷ (Odia script)
ꢦꢬꢸꢰ (Saurashtra script)
𑆥𑆫𑆶𑆰 (Sharada script)
𑖢𑖨𑗜𑖬 (Siddham script)
පරුෂ (Sinhalese script)
𑩰𑩼𑩒𑪀 (Soyombo script)
𑚞𑚤𑚰 (Takri script)
பருஷ (Tamil script)
పరుష (Telugu script)
ปรุษ (Thai script)
པ་རུ་ཥ (Tibetan script)
𑒣𑒩𑒳𑒭 (Tirhuta script)
𑨞𑨫𑨃𑨯 (Zanabazar Square script)

Pronunciation

(Vedic) IPA^(key): /pɐ.ɾu.ʂɐ́/
(Classical) IPA^(key): /ˈpɐ.ɾu.ʂɐ/

Etymology 1

From Proto-Indo-Iranian *parHušás, from Proto-Indo-European *pelHu-só-s, from the root *pelH- (“gray, pale”), related to पलित (palitá, “gray, hoary”). Cognate with Avestan 𐬞𐬊𐬎𐬭𐬎𐬱𐬀 (po^uruša, “gray (of hair)”), Persian (pir, “old”), Latin pallidus, Ancient Greek πελιτνός (pelitnós), Old Armenian ալիք (alikʻ, “wave, gray hair”).

Adjective

परुष • (paruṣá) stem

spotted, variegated, dirty-colored
- c. 1700 BCE – 1200 BCE, Ṛgveda 5.27.5:
  यस्य मा परुषाः शतमुद्धर्षयन्त्युक्षणः।
  yasya mā paruṣāḥ śatamuddharṣayantyukṣaṇaḥ.
  From whom a hundred oxen, all of speckled hue, delight my heart...
knotty, rough, hard, stiff, rugged, rough, uneven, shaggy
- c. 1200 BCE – 1000 BCE, Atharvaveda
intertwined with creepers (as a tree)
piercing, keen, sharp, violent, harsh, severe, unkind

Declension

Masculine a-stem declension of परुष (paruṣá)
	Singular	Dual	Plural
Nominative	परुषः paruṣáḥ	परुषौ / परुषा¹ paruṣaú / paruṣā́¹	परुषाः / परुषासः¹ paruṣā́ḥ / paruṣā́saḥ¹
Vocative	परुष páruṣa	परुषौ / परुषा¹ páruṣau / páruṣā¹	परुषाः / परुषासः¹ páruṣāḥ / páruṣāsaḥ¹
Accusative	परुषम् paruṣám	परुषौ / परुषा¹ paruṣaú / paruṣā́¹	परुषान् paruṣā́n
Instrumental	परुषेण paruṣéṇa	परुषाभ्याम् paruṣā́bhyām	परुषैः / परुषेभिः¹ paruṣaíḥ / paruṣébhiḥ¹
Dative	परुषाय paruṣā́ya	परुषाभ्याम् paruṣā́bhyām	परुषेभ्यः paruṣébhyaḥ
Ablative	परुषात् paruṣā́t	परुषाभ्याम् paruṣā́bhyām	परुषेभ्यः paruṣébhyaḥ
Genitive	परुषस्य paruṣásya	परुषयोः paruṣáyoḥ	परुषाणाम् paruṣā́ṇām
Locative	परुषे paruṣé	परुषयोः paruṣáyoḥ	परुषेषु paruṣéṣu
Notes	¹Vedic

Feminine ī-stem declension of परुष्णी (páruṣṇī)
	Singular	Dual	Plural
Nominative	परुष्णी páruṣṇī	परुष्ण्यौ / परुष्णी¹ páruṣṇyau / páruṣṇī¹	परुष्ण्यः / परुष्णीः¹ páruṣṇyaḥ / páruṣṇīḥ¹
Vocative	परुष्णि páruṣṇi	परुष्ण्यौ / परुष्णी¹ páruṣṇyau / páruṣṇī¹	परुष्ण्यः / परुष्णीः¹ páruṣṇyaḥ / páruṣṇīḥ¹
Accusative	परुष्णीम् páruṣṇīm	परुष्ण्यौ / परुष्णी¹ páruṣṇyau / páruṣṇī¹	परुष्णीः páruṣṇīḥ
Instrumental	परुष्ण्या páruṣṇyā	परुष्णीभ्याम् páruṣṇībhyām	परुष्णीभिः páruṣṇībhiḥ
Dative	परुष्ण्यै páruṣṇyai	परुष्णीभ्याम् páruṣṇībhyām	परुष्णीभ्यः páruṣṇībhyaḥ
Ablative	परुष्ण्याः / परुष्ण्यै² páruṣṇyāḥ / páruṣṇyai²	परुष्णीभ्याम् páruṣṇībhyām	परुष्णीभ्यः páruṣṇībhyaḥ
Genitive	परुष्ण्याः / परुष्ण्यै² páruṣṇyāḥ / páruṣṇyai²	परुष्ण्योः páruṣṇyoḥ	परुष्णीनाम् páruṣṇīnām
Locative	परुष्ण्याम् páruṣṇyām	परुष्ण्योः páruṣṇyoḥ	परुष्णीषु páruṣṇīṣu
Notes	¹Vedic ²Brāhmaṇas

Neuter a-stem declension of परुष (paruṣá)
	Singular	Dual	Plural
Nominative	परुषम् paruṣám	परुषे paruṣé	परुषाणि / परुषा¹ paruṣā́ṇi / paruṣā́¹
Vocative	परुष páruṣa	परुषे páruṣe	परुषाणि / परुषा¹ páruṣāṇi / páruṣā¹
Accusative	परुषम् paruṣám	परुषे paruṣé	परुषाणि / परुषा¹ paruṣā́ṇi / paruṣā́¹
Instrumental	परुषेण paruṣéṇa	परुषाभ्याम् paruṣā́bhyām	परुषैः / परुषेभिः¹ paruṣaíḥ / paruṣébhiḥ¹
Dative	परुषाय paruṣā́ya	परुषाभ्याम् paruṣā́bhyām	परुषेभ्यः paruṣébhyaḥ
Ablative	परुषात् paruṣā́t	परुषाभ्याम् paruṣā́bhyām	परुषेभ्यः paruṣébhyaḥ
Genitive	परुषस्य paruṣásya	परुषयोः paruṣáyoḥ	परुषाणाम् paruṣā́ṇām
Locative	परुषे paruṣé	परुषयोः paruṣáyoḥ	परुषेषु paruṣéṣu
Notes	¹Vedic

Etymology 2

See परूषक (parūṣaka, “phalsa tree”).

Noun

परुष • (paruṣa) stem, m

a reed
an arrow
phalsa (Grewia asiatica) or cannonball mangrove (Xylocarpus Granatum)

Declension

Masculine a-stem declension of परुष (paruṣa)
	Singular	Dual	Plural
Nominative	परुषः paruṣaḥ	परुषौ / परुषा¹ paruṣau / paruṣā¹	परुषाः / परुषासः¹ paruṣāḥ / paruṣāsaḥ¹
Vocative	परुष paruṣa	परुषौ / परुषा¹ paruṣau / paruṣā¹	परुषाः / परुषासः¹ paruṣāḥ / paruṣāsaḥ¹
Accusative	परुषम् paruṣam	परुषौ / परुषा¹ paruṣau / paruṣā¹	परुषान् paruṣān
Instrumental	परुषेण paruṣeṇa	परुषाभ्याम् paruṣābhyām	परुषैः / परुषेभिः¹ paruṣaiḥ / paruṣebhiḥ¹
Dative	परुषाय paruṣāya	परुषाभ्याम् paruṣābhyām	परुषेभ्यः paruṣebhyaḥ
Ablative	परुषात् paruṣāt	परुषाभ्याम् paruṣābhyām	परुषेभ्यः paruṣebhyaḥ
Genitive	परुषस्य paruṣasya	परुषयोः paruṣayoḥ	परुषाणाम् paruṣāṇām
Locative	परुषे paruṣe	परुषयोः paruṣayoḥ	परुषेषु paruṣeṣu
Notes	¹Vedic

Noun

परुष • (paruṣa) stem, n

harsh and contumelious speech, abuse, etc.

Declension

Neuter a-stem declension of परुष (paruṣa)
	Singular	Dual	Plural
Nominative	परुषम् paruṣam	परुषे paruṣe	परुषाणि / परुषा¹ paruṣāṇi / paruṣā¹
Vocative	परुष paruṣa	परुषे paruṣe	परुषाणि / परुषा¹ paruṣāṇi / paruṣā¹
Accusative	परुषम् paruṣam	परुषे paruṣe	परुषाणि / परुषा¹ paruṣāṇi / paruṣā¹
Instrumental	परुषेण paruṣeṇa	परुषाभ्याम् paruṣābhyām	परुषैः / परुषेभिः¹ paruṣaiḥ / paruṣebhiḥ¹
Dative	परुषाय paruṣāya	परुषाभ्याम् paruṣābhyām	परुषेभ्यः paruṣebhyaḥ
Ablative	परुषात् paruṣāt	परुषाभ्याम् paruṣābhyām	परुषेभ्यः paruṣebhyaḥ
Genitive	परुषस्य paruṣasya	परुषयोः paruṣayoḥ	परुषाणाम् paruṣāṇām
Locative	परुषे paruṣe	परुषयोः paruṣayoḥ	परुषेषु paruṣeṣu
Notes	¹Vedic

References

Monier Williams (1899) “परुष”, in A Sanskrit–English Dictionary, […], new edition, Oxford: At the Clarendon Press, →OCLC, pages 605/3, 606/1.
Mayrhofer, Manfred (1996) Etymologisches Wörterbuch des Altindoarischen [Etymological Dictionary of Old Indo-Aryan]‎ (in German), volume 2, Heidelberg: Carl Winter Universitätsverlag, page 95
Mayrhofer, Manfred (2001) Etymologisches Wörterbuch des Altindoarischen [Etymological Dictionary of Old Indo-Aryan]‎ (in German), volume 3, Heidelberg: Carl Winter Universitätsverlag, page 305

This article is issued from Wiktionary. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.