բանամ
Old Armenian
Alternative forms
- բանիմ (banim) — in the mediopassive sense
Etymology
Inherited from a derivative of Proto-Indo-European *bʰeh₂- (“to shine”).[1][2][3][4][5][6][7][8][9][10] The basic meaning is “to make visible”.
Verb
բանամ • (banam)
- (transitive) to open, to discover, to disclose
- բանալ զգլուխ ― banal zglux ― to take off one's hat
- բանալ ումեք զսիրտ իւր ― banal umekʻ zsirt iwr ― to unbosom, to open one's heart
- բանալ զախորժակ ― banal zaxoržak ― to excite appetite
- բանալ զշիշ ― banal zšiš ― to uncork a bottle
- բանալ զկնիք ― banal zknikʻ ― to unseal
- բանալ զմիտս ― banal zmits ― to illuminate, to enlighten the mind
- բանալ զխցանս ― banal zxcʻans ― to unstop
- բանալ զծրարն ― banal zcrarn ― to unpack
- բանալ ճանապարհ ― banal čanaparh ― to trace, to mark out a path; to open a way, to make a road
- (transitive, figuratively) to explain
- (transitive) to loosen
- (transitive) to perforate, to pierce, to bore
- ծակ բանալ ― cak banal ― to perforate, to pierce, to bore
- (transitive) to spread, to enlarge, to extend
- (transitive) to unfold, to untwist, to unlink
- (transitive) to rub
- (mediopassive, intransitive) to open; to be detached one from another
Conjugation
active
| infinitive | բանալ (banal) | participle | բացեալ (bacʻeal) | ||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| causative | — | aorist stem | բաց- (bacʻ-) | ||||
| person | singular | plural | |||||
| 1st person | 2nd person | 3rd person | 1st person | 2nd person | 3rd person | ||
| indicative | ես | դու | նա | մեք | դուք | նոքա | |
| present | բանամ (banam) | բանաս (banas) | բանայ (banay) | բանամք (banamkʻ) | բանայք (banaykʻ) | բանան (banan) | |
| imperfect | բանայի (banayi) | բանայիր (banayir) | բանայր (banayr) | բանայաք (banayakʻ) | բանայիք (banayikʻ) | բանային (banayin) | |
| aorist | բացի (bacʻi) | բացեր (bacʻer) | եբաց (ebacʻ) | բացաք (bacʻakʻ) | բացէք, բացիք (bacʻēkʻ, bacʻikʻ) | բացին (bacʻin) | |
| subjunctive | ես | դու | նա | մեք | դուք | նոքա | |
| present | բանայցեմ (banaycʻem) | բանայցես (banaycʻes) | բանայցէ (banaycʻē) | բանայցեմք (banaycʻemkʻ) | բանայցէք (banaycʻēkʻ) | բանայցեն (banaycʻen) | |
| aorist | բացից (bacʻicʻ) | բացցես (bacʻcʻes) | բացցէ (bacʻcʻē) | բացցուք (bacʻcʻukʻ) | բացջիք (bacʻǰikʻ) | բացցեն (bacʻcʻen) | |
| imperatives | — | (դու) | — | — | (դուք) | — | |
| imperative | — | բա՛ց (bácʻ) | — | — | բացէ՛ք (bacʻḗkʻ) | — | |
| cohortative | — | բացջի՛ր (bacʻǰír) | — | — | բացջի՛ք (bacʻǰíkʻ) | — | |
| prohibitive | — | մի՛ բանար (mí banar) | — | — | մի՛ բանայք (mí banaykʻ) | — | |
| note the aorist stem | |||||||
mediopassive
| infinitive | բանալ (banal) | participle | բացեալ (bacʻeal) | ||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| causative | — | aorist stem | բաց- (bacʻ-) | ||||
| person | singular | plural | |||||
| 1st person | 2nd person | 3rd person | 1st person | 2nd person | 3rd person | ||
| indicative | ես | դու | նա | մեք | դուք | նոքա | |
| present | բանամ (banam) | բանաս (banas) | բանայ (banay) | բանամք (banamkʻ) | բանայք (banaykʻ) | բանան (banan) | |
| imperfect | բանայի (banayi) | բանայիր (banayir) | բանայր (banayr) | բանայաք (banayakʻ) | բանայիք (banayikʻ) | բանային (banayin) | |
| aorist | բացայ (bacʻay) | բացար (bacʻar) | բացաւ (bacʻaw) | բացաք (bacʻakʻ) | բացայք (bacʻaykʻ) | բացան (bacʻan) | |
| subjunctive | ես | դու | նա | մեք | դուք | նոքա | |
| present | բանայցիմ (banaycʻim) | բանայցիս (banaycʻis) | բանայցի (banaycʻi) | բանայցիմք (banaycʻimkʻ) | բանայցիք (banaycʻikʻ) | բանայցին (banaycʻin) | |
| aorist | բացայց (bacʻaycʻ) | բացցիս (bacʻcʻis) | բացցի (bacʻcʻi) | բացցուք (bacʻcʻukʻ) | բացջիք (bacʻǰikʻ) | բացցին (bacʻcʻin) | |
| imperatives | — | (դու) | — | — | (դուք) | — | |
| imperative | — | բացի՛ր (bacʻír) | — | — | բացարո՛ւք (bacʻarúkʻ) | — | |
| cohortative | — | բացջի՛ր (bacʻǰír) | — | — | բացջի՛ք (bacʻǰíkʻ) | — | |
| prohibitive | — | մի՛ բանար (mí banar) | — | — | մի՛ բանայք (mí banaykʻ) | — | |
| note the aorist stem | |||||||
Derived terms
- ակնբացեմ (aknbacʻem)
- անբաց (anbacʻ)
- անբացակայ (anbacʻakay)
- ան՚ի բաց բառնալի (an’i bacʻ baṙnali)
- ան՚ի բաց դնելի (an’i bacʻ dneli)
- աչաբաց (ačʻabacʻ)
- արտաբանամ (artabanam)
- բանալի (banali)
- բաց (bacʻ)
- բացաբառնամ (bacʻabaṙnam)
- բացաբարձ (bacʻabarj)
- բացաբարձողական (bacʻabarjołakan)
- բացաբարձութիւն (bacʻabarjutʻiwn)
- բացաբարձումն (bacʻabarjumn)
- բացաբերանեալ (bacʻaberaneal)
- բացաբիծ (bacʻabic)
- բացաբնակ (bacʻabnak)
- բացաբնակութիւն (bacʻabnakutʻiwn)
- բացագայիմ (bacʻagayim)
- բացագանչութիւն (bacʻagančʻutʻiwn)
- բացագանչումն (bacʻagančʻumn)
- բացագլխութիւն (bacʻaglxutʻiwn)
- բացագլուխ (bacʻaglux)
- բացագնամ (bacʻagnam)
- բացագնաց (bacʻagnacʻ)
- բացագնացութիւն (bacʻagnacʻutʻiwn)
- բացագոյ (bacʻagoy)
- բացագոյն (bacʻagoyn)
- բացագործեմ (bacʻagorcem)
- բացագունութիւն (bacʻagunutʻiwn)
- բացադառնամ (bacʻadaṙnam)
- բացադարձ (bacʻadarj)
- բացադարձեմ (bacʻadarjem)
- բացադարձութիւն (bacʻadarjutʻiwn)
- բացադարձուցանեմ (bacʻadarjucʻanem)
- բացադէմ (bacʻadēm)
- բացադիմի (bacʻadimi)
- բացադրեմ (bacʻadrem)
- բացադրոշմեմ (bacʻadrošmem)
- բացադրութիւն (bacʻadrutʻiwn)
- բացաթուեմ (bacʻatʻuem)
- բացալինիմ (bacʻalinim)
- բացալքանեմ (bacʻalkʻanem)
- բացալքեմ (bacʻalkʻem)
- բացախայտամ (bacʻaxaytam)
- բացախօսութիւն (bacʻaxōsutʻiwn)
- բացածագեմ (bacʻacagem)
- բացածանուցանեմ (bacʻacanucʻanem)
- բացածանօթանամ (bacʻacanōtʻanam)
- բացածնեմ (bacʻacnem)
- բացածութիւն (bacʻacutʻiwn)
- բացակամ (bacʻakam)
- բացակայ (bacʻakay)
- բացակայանամ (bacʻakayanam)
- բացակայիմ (bacʻakayim)
- բացակայութիւն (bacʻakayutʻiwn)
- բացակայումն (bacʻakayumn)
- բացական (bacʻakan)
- բացականագոյն (bacʻakanagoyn)
- բացականութիւն (bacʻakanutʻiwn)
- բացակատարեմ (bacʻakatarem)
- բացակատարուած (bacʻakataruac)
- բացակատարումն (bacʻakatarumn)
- բացակացեալ (bacʻakacʻeal)
- բացակացութիւն (bacʻakacʻutʻiwn)
- բացակացուցանեմ (bacʻakacʻucʻanem)
- բացակողմանք (bacʻakołmankʻ)
- բացակոչեմ (bacʻakočʻem)
- բացակտուր (bacʻaktur)
- բացակտրեալ (bacʻaktreal)
- բացահալածեմ (bacʻahalacem)
- բացահայեաց (bacʻahayeacʻ)
- բացահայիմ (bacʻahayim)
- բացահանեմ (bacʻahanem)
- բացահնչումն (bacʻahnčʻumn)
- բացահոսեմ (bacʻahosem)
- բացահոսութիւն (bacʻahosutʻiwn)
- բացահոսումն (bacʻahosumn)
- բացաձայնեմ (bacʻajaynem)
- բացաձայնութիւն (bacʻajaynutʻiwn)
- բացաձիգ (bacʻajig)
- բացաձկտիմ (bacʻajktim)
- բացաճառութիւն (bacʻačaṙutʻiwn)
- բացամերժեմ (bacʻameržem)
- բացամերժութիւն (bacʻameržutʻiwn)
- բացայայտ (bacʻayayt)
- բացայայտական (bacʻayaytakan)
- բացայայտակի (bacʻayaytaki)
- բացայայտապէս (bacʻayaytapēs)
- բացայայտեմ (bacʻayaytem)
- բացայայտիչ (bacʻayaytičʻ)
- բացայայտնեմ (bacʻayaytnem)
- բացայայտութիւն (bacʻayaytutʻiwn)
- բացայայտումն (bacʻayaytumn)
- բացայիշատակ (bacʻayišatak)
- բացայիշեցեալ (bacʻayišecʻeal)
- բացանաւեմ (bacʻanawem)
- բացանցական (bacʻancʻakan)
- բացանցութիւն (bacʻancʻutʻiwn)
- բացաջնջիմ (bacʻaǰnǰim)
- բացառութիւն (bacʻaṙutʻiwn)
- բացասաբար (bacʻasabar)
- բացասական (bacʻasakan)
- բացասահմանեմ (bacʻasahmanem)
- բացասայց (bacʻasaycʻ)
- բացասացութիւն (bacʻasacʻutʻiwn)
- բացասեմ (bacʻasem)
- բացասոցեմ (bacʻasocʻem)
- բացասութիւն (bacʻasutʻiwn)
- բացասումն (bacʻasumn)
- բացաստածեմ (bacʻastacem)
- բացավազեմ (bacʻavazem)
- բացավայր (bacʻavayr)
- բացավիճակեալ (bacʻavičakeal)
- բացավճարեմ (bacʻavčarem)
- բացատ (bacʻat)
- բացատարածեմ (bacʻataracem)
- բացատնօրինեմ (bacʻatnōrinem)
- բացատուեմ (bacʻatuem)
- բացատութիւն (bacʻatutʻiwn)
- բացատուութիւն (bacʻatuutʻiwn)
- բացատրապէս (bacʻatrapēs)
- բացատրեմ (bacʻatrem)
- բացատրոհեմ (bacʻatrohem)
- բացատրութիւն (bacʻatrutʻiwn)
- բացարան (bacʻaran)
- բացարձակ (bacʻarjak)
- բացարձակական (bacʻarjakakan)
- բացարձակեմ (bacʻarjakem)
- բացարձակութիւն (bacʻarjakutʻiwn)
- բացացուցանեմ (bacʻacʻucʻanem)
- բացաւորութիւն (bacʻaworutʻiwn)
- բացափայլ (bacʻapʻayl)
- բացափայլագոյն (bacʻapʻaylagoyn)
- բացափայլական (bacʻapʻaylakan)
- բացափայլապէս (bacʻapʻaylapēs)
- բացափայլեմ (bacʻapʻaylem)
- բացափայլութիւն (bacʻapʻaylutʻiwn)
- բացափոփոխեալ (bacʻapʻopʻoxeal)
- բացաքայլութիւն (bacʻakʻaylutʻiwn)
- բացաքարոզեմ (bacʻakʻarozem)
- բացբարձական (bacʻbarjakan)
- բացբարձող (bacʻbarjoł)
- բացբարձումն (bacʻbarjumn)
- բացբերան (bacʻberan)
- բացեայ (bacʻeay)
- բացելումն (bacʻelumn)
- բացերես (bacʻeres)
- բացերեսաբար (bacʻeresabar)
- բացերեսաւորեմ (bacʻeresaworem)
- բացերեսութիւն (bacʻeresutʻiwn)
- բացերեւ (bacʻerew)
- բացերեւակ (bacʻerewak)
- բացերեւական (bacʻerewakan)
- բացերեւակի (bacʻerewaki)
- բացերեւակիմ (bacʻerewakim)
- բացերեւապէս (bacʻerewapēs)
- բացերեւեմ (bacʻerewem)
- բացերեւեցուցանեմ (bacʻerewecʻucʻanem)
- բացերեւիմ (bacʻerewim)
- բացերեւոցեմ (bacʻerewocʻem)
- բացերեւութիւն (bacʻerewutʻiwn)
- բացերեւումն (bacʻerewumn)
- բացէ (bacʻē)
- բացընկեցիկ (bacʻənkecʻik)
- բացիչ (bacʻičʻ)
- բացխփիկ (bacʻxpʻik)
- բացխփնիկ (bacʻxpʻnik)
- բացկացութիւն (bacʻkacʻutʻiwn)
- բացորոշաբար (bacʻorošabar)
- բացորոշեմ (bacʻorošem)
- բացորոշութիւն (bacʻorošutʻiwn)
- բացութիւն (bacʻutʻiwn)
- բացումն (bacʻumn)
- բացուսեմ (bacʻusem)
- բացուսուցանեմ (bacʻusucʻanem)
- բացուստ (bacʻust)
- բացօթեագ (bacʻōtʻeag)
- բացօթեայ (bacʻōtʻeay)
- բացօթեմ (bacʻōtʻem)
- բերանաբաց (beranabacʻ)
- բերանաբացեալ (beranabacʻeal)
- բերանաբացեմ (beranabacʻem)
- բերանաբացիկ (beranabacʻik)
- բերանաբացութիւն (beranabacʻutʻiwn)
- գերեզմանաբաց (gerezmanabacʻ)
- գլխաբացեալ (glxabacʻeal)
- գլխիբաց (glxibacʻ)
- դժուարաբաց (džuarabacʻ)
- դռնաբաց (dṙnabacʻ)
- դռնբաց (dṙnbacʻ)
- դռնբացէք (dṙnbacʻēkʻ)
- դրախտաբաց (draxtabacʻ)
- երկբացիկ (erkbacʻik)
- թերաբաց (tʻerabacʻ)
- կիսաբաց (kisabacʻ)
- մեծաբաց (mecabacʻ)
- մշտաբացիկ (mštabacʻik)
- մտաբացութիւն (mtabacʻutʻiwn)
- յայրատաբաց (yayratabacʻ)
- յանկարծաբաց (yankarcabacʻ)
- յատակաբաց (yatakabacʻ)
- յարաբաց (yarabacʻ)
- յարաբացուն (yarabacʻun)
- սահանաբաց (sahanabacʻ)
- վերաբացութիւն (verabacʻutʻiwn)
- վերբանամ (verbanam)
- տարբանամ (tarbanam)
- փորիբաց (pʻoribacʻ)
Descendants
- Armenian: բանալ (banal)
References
- Lagarde (Boetticher), Paul de (1851) Arica (in Latin), Halle: J.F. Lippert, § 422, page 86
- Lagarde, Paul de (1854) Zur Urgeschichte der Armenier: ein philologischer Versuch (in German), Berlin: W. Hertz, page 9
- The template Template:R:xcl:Tērvišean:Naxal does not use the parameter(s):
webpage=129
Please see Module:checkparams for help with this warning.Tērvišean, Serovbē (1885) Hndewropakan naxalezu [The Proto-Indo-European Language] (in Armenian), Constantinople: Nšan K. Pērpērean, page 94 - Petersson, Herbert (1920) Arische und armenische Studien (Lunds Universitets Årsskrift N.F. Avd. 1, Bd. 16. Nr. 3) (in German), Lund, Leipzig, page 123
- Pokorny, Julius (1959) “104f”, in Indogermanisches etymologisches Wörterbuch [Indo-European Etymological Dictionary] (in German), volume 1, Bern, München: Francke Verlag, page 104f
- Klingenschmitt, Gert (1982) Das altarmenische Verbum (in German), Wiesbaden: Dr. Ludwig Reichert Verlag, pages 112–3, 285
- Rix, Helmut, editor (2001), Lexikon der indogermanischen Verben [Lexicon of Indo-European Verbs] (in German), 2nd edition, Wiesbaden: Dr. Ludwig Reichert Verlag, →ISBN, page 69
- J̌ahukyan, Geworg (1987) Hayocʻ lezvi patmutʻyun; naxagrayin žamanakašrǰan [History of the Armenian language: The Pre-Literary Period] (in Armenian), Yerevan: Academy Press, page 115
- J̌ahukyan, Geworg (2010) “բանալ”, in Vahan Sargsyan, editor, Hayeren stugabanakan baṙaran [Armenian Etymological Dictionary] (in Armenian), Yerevan: Asoghik, page 116b
- Kocharov, Petr (2019) Old Armenian nasal verbs : archaisms and innovations, Doctoral Thesis, Leiden University, pages 133–134
Further reading
- Ačaṙean, Hračʻeay (1971) “բանալ”, in Hayerēn armatakan baṙaran [Armenian Etymological Dictionary] (in Armenian), 2nd edition, a reprint of the original 1926–1935 seven-volume edition, volume I, Yerevan: University Press, pages 403–405, leaves the origin open
- Awetikʻean, G., Siwrmēlean, X., Awgerean, M. (1836–1837) “բանամ”, in Nor baṙgirkʻ haykazean lezui [New Dictionary of the Armenian Language] (in Old Armenian), Venice: S. Lazarus Armenian Academy
- Petrosean, Matatʻeay (1879) “բանամ”, in Nor Baṙagirkʻ Hay-Angliarēn [New Dictionary Armenian–English], Venice: S. Lazarus Armenian Academy
This article is issued from Wiktionary. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.