 Shang Kexi, zongdu w Kantonie w 1655 | |||||||||
| Nazwa chińska | |||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| |||||||||
Zongdu (mandżurski: 
Uheri kadalara amban) – najwyższy rangą urzędnik cesarski w Chinach za czasów dynastii Qing i Ming; tytuł ten tłumaczy się jako gubernator generalny (lub wicekról).
Gubernatorzy generalni w liczbie od 8 do 15 stanowili najwyższą grupę prowincjonalnych urzędników chińskich. Zazwyczaj mieli pod panowaniem dwie prowincje, jedną pod bezpośrednim zarządem, i drugą, rządzoną przez własnego gubernatora, podległego wszakże zongdu[1]. W szczególności odpowiedzialni byli za kwestie wojskowe i logistyczne. W większości przypadków zakres władzy gubernatora generalnego pokrywał się makroekonomicznym podziałem Chin na rejony. Kilka prowincji (Shandong, Shanxi i Henan) nie było pod władzą gubernatora generalnego, podczas gdy szczególnie ważne prowincje jak stołeczna Zhili czy ośrodek rolniczy, Syczuan, były zarządzane przez pojedynczych zongdu[2].
Przynależność niektórych prowincji ulegała zmianie, ale w 1760 liczba ich ustaliła się na dziewięciu – jednego w Mandżurii:
- Gubernator Generalny Trzech Północnych Prowincji: Fengtian, Jilin, Heilongjiang,
a pozostałych ośmiu w Chinach Właściwych:
- Gubernator Generalny Zhili
- Gubernator Generalny Liangjiangu: Jiangsu, Jiangxi, Anhui
- Gubernator Generalny Min-Zhe: Fujian, Zhejiang, Tajwanu
- Gubernator Generalny Huguangu: Hunan, Hubei
- Gubernator Generalny Shaan-Gan: Shaanxi, Gansu, Xinjiang
- Gubernator Generalny Liangguangu: Guangdong, Guangxi
- Gubernator Generalny Yun-Gui: Yunnan, Guizhou
- Gubernator Generalny Syczuanu
Przed ostatecznym ustaleniem liczby i zakresów władzy zongdu, szczególnie duże zmiany zachodziły na zagrożonym militarnie północnym zachodzie Chin, gdzie wojskowa rola gubernatora generalnego była szczególnie ważna, a pozycja cywilnego gubernatora – słabsza. Z tego samego względu, na terenach tych np. Gansu, do połowy XVIII w. pozycję tę zajmowali wyłącznie Mandżurowie[2]. Pozycja zongdu dawała ogromną władzę, nawet w czasach poprzedzających wielkie rebelie w dziewiętnastowiecznych Chinach, na skutek których wzmocnieniu uległa władza prowincji, kosztem stolicy[1]. Wśród gubernatorów generalnych, gubernatorstwo stołecznej prowincji Zhili uchodziło za najbardziej prestiżowe, a wschodniego, kupieckiego regionu Liangjiang – za najbardziej dochodowe.
Przypisy
- 1 2 Susan Naquin, Evelyn Rawski: Chinese Society in the Eighteenth Century. New Haven: Yale University Press, 1987, s. 8 i 224. ISBN 0-300-03848-8.
- 1 2 Peter C. Perdue: China marches west: the Qing conquest of Central Eurasia. Cambridge, MA.: Belknap Press of Harvard University Press, 2005, s. 315–319. ISBN 0-674-01684-X.