Zofia Rysiówna
Ilustracja
Data i miejsce urodzenia

17 maja 1920
Rozwadów

Data i miejsce śmierci

17 listopada 2003
Warszawa

Zawód

aktorka

Współmałżonek

Adam Hanuszkiewicz

Lata aktywności

1945–2002

Odznaczenia
Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski Złoty Krzyż Zasługi z Mieczami Złoty Krzyż Zasługi Krzyż Walecznych (1920–1941) Krzyż Partyzancki Krzyż Oświęcimski Krzyż Armii Krajowej Medal Zwycięstwa i Wolności 1945 Medal 10-lecia Polski Ludowej Odznaka 1000-lecia Państwa Polskiego
Odznaka „Weteran Walk o Wolność i Niepodległość Ojczyzny” Odznaka honorowa „Za Zasługi dla Warszawy” (złota)
Grób Zofii Rysiówny na cmentarzu komunalnym w Nowym Sączu

Zofia Rysiówna (ur. 17 maja 1920 w Rozwadowie, zm. 17 listopada 2003 w Warszawie) – polska aktorka teatralna, filmowa i telewizyjna.

Życiorys

Urodziła się jako najmłodsza z siedmiorga rodzeństwa. Gdy miała trzy miesiące zmarł jej ojciec. Dzieciństwo i młodość spędziła w Nowym Sączu. Od 1938 studiowała w Państwowym Instytucie Sztuki Teatralnej (PIST) w Warszawie.

W czasie II wojny światowej kluczowa uczestniczka uwolnienia 28 lipca 1940 Jana Karskiego ze szpitala w Nowym Sączu z rąk Gestapo, w związku z czym została aresztowana wiosną 1941, trafiła na Pawiak, a następnie osadzona w niemieckim obozie koncentracyjnym w Ravensbrück (nr obozowy 7286), gdzie doczekała końca wojny[1].

W 1945 złożyła aktorski egzamin eksternistyczny przed Komisją ZASP-u w Krakowie. 30 października 1945 zadebiutowała na deskach Teatru Miejskiego im. Juliusza Słowackiego w Krakowie rolą kobiety w spektaklu Przejrzały oczy nasze Wandy Karczewskiej w reż. Józefa Karbowskiego, a 22 grudnia zagrała tytułową rolę w Balladynie Juliusza Słowackiego. W latach 1945–1955 występowała na scenach Krakowa: Teatru Miejskiego im. Juliusza Słowackiego (1945–1946) i Teatrów Dramatycznych (1946–1950) oraz Poznania – Teatrów Dramatycznych (1950–1955). Od 1955 była aktorką scen warszawskich: Teatru Polskiego (1955–1958), Teatru Powszechnego (1958–1963), Teatru Dramatycznego (1963–1965, 1968–1977 i 1979–1992), Teatru Klasycznego (1965–1968) oraz Teatru Nowego (1977–1979).

Wystąpiła również w blisko 70 spektaklach Teatru Telewizji, m.in. w: Muchach Jeana-Paula Sartre’a (1956), Dziadach Adama Mickiewicza (1959), Balladach Federico Garcii Lorki (1960), Niemcach Leona Kruczkowskiego (1961) – wszystkie w reż. Adama Hanuszkiewicza oraz w Idach marcowych Thorntona Wildera w reż. Jerzego Gruzy (1962), Weselu Stanisława Wyspiańskiego w reż. Adama Hanuszkiewicza (1963), Chłopcach Stanisława Grochowiaka w reż. Tadeusza Jaworskiego (1966), Kollokacji Józefa Korzeniowskiego w reż. Maryny Broniewskiej (1969), Domu kobiet Zofii Nałkowskiej w reż. Jana Kulczyńskiego (1974), Jegorze Bułyczowie i innych Maksima Gorkiego w reż. Zygmunta Hübnera (1975), Uczniu diabła George’a Bernarda Shawa w reż. Marka Tadeusza Nowakowskiego (1978), Warszawiance Stanisława Wyspiańskiego w reż. Andrzeja Łapickiego (1978), a także w przedstawieniach: Barbara Radziwiłłówna Alojzego Felińskiego w reż. Mariusza Dmochowskiego jako królowa Bona (1980), Wujaszek Wania Antona Czechowa w reż. Aleksandra Bardiniego jako matka Wani (1980), Egipska pszenica Marii Pawlikowskiej-Jasnorzewskiej w reż. Olgi Lipińskiej jako Róża Krzeptowska, matka Wiktora (1994), Portret wenecki Gustawa Herlinga-Grudzińskiego w reż. Agnieszki Lipiec-Wróblewskiej jako Giovanna (1998) i Tartuffe, czyli obłudnik Moliera w reż. Andrzeja Seweryna jako pani Pernelle (2002).

Zmarła 17 listopada 2003 w Warszawie. Pochowana została w grobie rodzinnym Rysiów na cmentarzu komunalnym w Nowym Sączu (kwatera 9-B-5)[2].

Życie prywatne

Jej rodzeństwem byli: bracia Zbigniew (1914–1990), żołnierz, adwokat, Władysław (obrońca Lwowa z 1918, uczestnik wojny obronnej 1939), Bronisław (polonista, nauczyciel, harcerz, zm. 1941 w Mauthausen), siostry Wanda (żona Stanisława Skrzeszewskiego i Olgierda Straszyńskiego), Stanisława (zm. 1957), Maria (zm. 2011)[3].

Od 1948 była drugą żoną Adama Hanuszkiewicza, z którym miała syna Piotra, reżysera filmowego, oraz córkę Katarzynę. Po rozwodzie z Hanuszkiewiczem związała się z operatorem filmowym Sergiuszem Sprudinem.

Filmografia

● odc. 15. Długa księżycowa noc (1996),
● odc. 18. Trzecie kłamstwo (1997),
● odc. 24. Droga na skróty (2000)
Użyczyła głosu

Ordery i odznaczenia

Nagrody

  • Nagroda Przewodniczącego Komitetu do Spraw Radia i Telewizji za kreacje aktorskie w programach radiowych i telewizyjnych (1980)
  • Nagroda Przewodniczącego Komitetu do Spraw Radia i Telewizji za wybitne kreacje aktorskie w Teatrze Polskiego Radia (1986)
  • Wielki Splendor – nagroda Teatru Polskiego Radia dla wybitnej osobistości współpracującej z Teatrem PR (1989)[7]
  • Nagroda im. Aleksandra Zelwerowicza za całokształt dokonań artystycznych – przyznana w związku z jubileuszem 50-lecia pisma „Teatr” (1996)

Przypisy

  1. ↑ Bartosz Ryś, Karski wykradziony; [w:] „Polityka”, 2014, nr 43, s. 64–65.
  2. ↑ Cmentarz komunalny w Nowym Sączu - wyszukiwarka osób pochowanych [online], nowysacz.grobonet.com [dostęp 2023-08-31].
  3. ↑ Leszek Migrała: Wprowadzenie. W: Zbigniew Ryś: Wspomnienia kuriera. Nowy Sącz: Polskie Towarzystwo Historyczne Oddział w Nowym Sączu, 2013, s. 8. ISBN 978-83-933269-3-8.
  4. ↑ M.P. z 2001 r. nr 4, poz. 78 „za wybitne zasługi w długoletniej działalności radiowej” - wskazana jako Zofia Józefa Hanuszkiewicz-Ryś.
  5. ↑ M.P. z 1952 r. nr 70, poz. 1078 „za zasługi w dziedzinie kultury i sztuki” - wskazana jako Zofia Hanuszkiewicz.
  6. ↑ M.P. z 1955 r. nr 103, poz. 1410 - Uchwała Rady Państwa z dnia 28 lutego 1955 r. nr 0/350 - na wniosek Ministra Kultury i Sztuki - wskazana jako Hanuszkiewicz Zofia.
  7. ↑ Wielki Splendor – nagrody Teatru Polskiego Radia wręczone. prsa.pl, 2008-12-01. [dostęp 2010-12-06].

Bibliografia

Linki zewnętrzne

This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.