Ziarnojadek wielkodzioby
Sporophila maximiliani[1]
(Cabanis, 1851)
Ilustracja
Samiec
Systematyka
Domena

eukarionty

Królestwo

zwierzęta

Typ

strunowce

Podtyp

kręgowce

Gromada

ptaki

Podgromada

Neornithes

Infragromada

ptaki neognatyczne

Rząd

wróblowe

Podrząd

śpiewające

Rodzina

tanagrowate

Podrodzina

ziarnojadki

Rodzaj

Sporophila

Gatunek

ziarnojadek wielkodzioby

Synonimy
  • Oryzoborus maximiliani Cabanis, 1851
  • Fringilla crassirostris Wied, 1830
Kategoria zagrożenia (CKGZ)[2]

Zasięg występowania
Mapa występowania

Ziarnojadek wielkodzioby[3], ryżołusk wielkodzioby[4] (Sporophila maximiliani) – gatunek małego ptaka z rodziny tanagrowatych (Thraupidae). Występuje plamowo w środkowej i północnej części Ameryki Południowej. Obecnie znany jest z pojedynczych stanowisk w Boliwii, Brazylii, Gujanie, Gujanie Francuskiej, Surinamie i Wenezueli[5]. Gatunek zagrożony wyginięciem.

Systematyka

Takson ten jako pierwszy opisał w 1830 roku Maximilian zu Wied-Neuwied, nadając mu nazwę Fringilla crassirostris. W 1851 roku Jean Cabanis umieścił ziarnojadka wielkodziobego w nowo utworzonym przez siebie rodzaju Oryzoborus, a ponieważ nazwa Oryzoborus crassirostris była już zajęta przez ziarnojadka grubodziobego, autor zaproponował nową nazwę – Oryzoborus maximiliani[6]. Obecnie ziarnojadek wielkodzioby jest umieszczany w rodzaju Sporophila[3][7].

Takson ten bywał łączony w jeden gatunek z ziarnojadkiem czarnym (S. nuttingi), grubodziobym (S. crassirostris) i czarnodziobym (S. atrirostris)[8], często też za podgatunek ziarnojadka wielkodziobego uznawano podgatunek occidentalis ziarnojadka grubodziobego[8][9][10].

Jeszcze niedawno wyróżniano dwa podgatunki Sporophila maximiliani[6][8]:

  • S. m. parkesi Olson 1981 (syn. Oryzoborus m. magnirostris Phelps, Sr & Phelps, Jr, 1950) – wschodnia Wenezuela, zachodnia Gujana i wschodnia Gujana Francuska do północnej Brazylii
  • S. m. maximiliani (Cabanis, 1851) – środkowa i wschodnia Brazylia

W 2018 opublikowano wyniki badań, którym poddano większość istniejących okazów muzealnych S. maximiliani. Nie stwierdzono różnic w morfometrii i upierzeniu uzasadniających wydzielanie ich do dwóch osobnych podgatunków, zaproponowano zatem uznanie taksonu parkesi za synonim podgatunku nominatywnego[6]. Propozycja ta została zaakceptowana przez Międzynarodowy Komitet Ornitologiczny (IOC), który obecnie uznaje ziarnojadka wielkodziobego za gatunek monotypowy[7].

Morfologia

Długość ciała około 14 cm, masa ciała 20–22 g. Samiec jest cały czarny[5] oprócz białego lusterka[9]. Ma duży błyszczący dziób w kolorze od białego do kości słoniowej, nogi i stopy czarne, oczy czarno-brązowe[9]. Samica jest oliwkowozielona, podobnie jak samice wielu innych ziarnojadków[11][6][9]. Ma czarniawy dziób, bardzo ciemne oczy, a nogi i stopy także czarniawe[9].

Występowanie i środowisko

Ziarnojadek wielkodzioby występuje tylko lokalnie w niewielu zidentyfikowanych siedliskach. Występuje w zaroślach łęgowych i mokradłach słodkowodnych do wysokości 1100 m n.p.m.[2][5]

Status i ochrona

W Czerwonej księdze gatunków zagrożonych IUCN ziarnojadek wielkodzioby od 2017 roku klasyfikowany jest jako gatunek zagrożony (EN, Endangered); wcześniej, od 2013 roku miał status gatunku narażonego (VU, Vulnerable), od 2004 gatunku bliskiego zagrożenia (NT, Near Threatened), od 2000 gatunku najmniejszej troski (LC, Least Concern), a od 1988 uznawano go za gatunek bliski zagrożenia (NT, Near Threatened). Liczebność populacji szacowana jest na 1000–2499 dorosłych osobników, rozmieszczony plamowo w nie więcej niż kilkunastu lokalizacjach. Szacuje się, że populacja systematycznie maleje z powodu zawężania się i zanikania jego naturalnego siedliska oraz wyłapywania w celach handlu ptakami[2][5].

BirdLife International wymienia 8 ostoi ptaków IBA, w których ten gatunek występuje, są to: w Kolumbii Reserva Natural Río Ñambí, Reserva Natural El Pangán, w Ekwadorze Gran Yasuní i Campos do Encanto, w Brazylii Park Narodowy Serra da Capivara, Park Narodowy Emas, Parque Estadual do Rio Doce, Caceres i Rios Negro e Aquidauana[12].

Przypisy

  1. ↑ Oryzoborus maximiliani, [w:] Integrated Taxonomic Information System [dostęp 2021-04-06] (ang.).
  2. 1 2 3 Sporophila maximiliani, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
  3. 1 2 Systematyka i nazwy polskie za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Podrodzina: Sporophilinae Ridgway, 1901 (1853) - ziarnojadki - Seedeaters (wersja: 2020-07-29). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2021-03-28].
  4. ↑ P. Mielczarek & W. Cichocki. Polskie nazewnictwo ptaków świata. „Notatki Ornitologiczne”. Tom 40. Zeszyt specjalny, s. 375, 1999.
  5. 1 2 3 4 Species factsheet: Sporophila maximiliani. BirdLife International, 2021. [dostęp 2021-03-20]. (ang.).
  6. 1 2 3 4 Flávio Kulaif Ubaid, et al. Taxonomy, natural history, and conservation of the Great-billed Seed-Finch Sporophila maximiliani (Cabanis, 1851) (Thraupidae, Sporophilinae). „Zootaxa”. 4442 (4), s. 551–571, 2018. DOI: 10.11646/zootaxa.4442.4.4. (ang.).
  7. 1 2 F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): Tanagers and allies. IOC World Bird List (v11.1). [dostęp 2021-03-14]. (ang.).
  8. 1 2 3 Great-billed Seed-finch (Oryzoborus maximiliani). IBC: The Internet Bird Collection. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-04-30)]. (ang.).
  9. 1 2 3 4 5 Great-billed Seed Finch Sporophila maximiliani - Sporophile de Maximilien. [w:] Oiseaux.net [on-line]. [dostęp 2021-09-24]. (ang.).
  10. ↑ Denis Lepage: Great-billed Seed-Finch Sporophila maximiliani (Cabanis, 1851). Avibase. [dostęp 2021-03-20]. (ang.).
  11. ↑ Black-and-tawny Seedeater. [w:] eBird [on-line]. Cornell Lab of Ornithology. [dostęp 2021-03-16]. (ang.).
  12. ↑ Species factsheet: Sporophila maximiliani, Data table and detailed info. BirdLife International. [dostęp 2021-03-20]. (ang.).

Linki zewnętrzne

This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.