Zgnilizna drewna, mursz – rodzaj zgnilizn występujący w drewnie. Jest to jedna z najpoważniejszych wad drewna. Polega na chemicznym rozkładzie ścian komórkowych, objawiającym się postępującym rozpadem, zmianą barwy, zmianą właściwości drewna, pod wpływem działania niektórych gatunków grzybów.

Grzyby rozkładające drewno wytwarzają enzymy: lignazy i karbohydrazy, które mają zdolność depolimeryzacji lub rozszczepienia ligniny, celulozy i hemicelulozy w jednostki mniejsze, o łatwiej przyswajalnym węglu. Zakażeniu grzybowemu ulega drewno drzew na pniu, drewno składowane po ścięciu i wyróbce jak również drewno użytkowane. Chociaż grzyby są niezbędne do utrzymania przemiany węgla w przyrodzie, powodują znaczne straty ekonomiczne, deprecjonując drewno na każdym etapie jego użytkowania.

Podział zgnilizn drewna

  • W zależności od miejsca występowania na pniu stojącego drzewa zgnilizny dzielą się na:
    • zgniliznę odziomkową (korzeniową), ciągnącą się od porażonych korzeni, lub porażonego odziomka,
    • zgniliznę strzały, ciągnącą się od sęków i zranień na pniu,
      Mniej istotne z gospodarczego punktu widzenia są:
    • zgniliznę korzeni, występującą w strefie korzeni,
    • zgniliznę korony (gałęzi), występującą w strefie korony, na pniu lub na gałęziach.
  • Ze względu na stan drewna zgniliznę dzieli się na:
  • Ze względu na rozmieszczenie w przekroju pnia[1]:
  • Inny podział wyróżnia zgniliznę:
    • leśną,
    • składową,
    • domową.

Czynnikami ekologicznymi wyodrębniającymi te trzy grupy zgnilizn są przede wszystkim wilgotność i temperatura. Drewno drzew żywych pozostających na pniu wykazuje znacznie większy stopień wilgotności niż drewno na składnicach, Jeszcze mniejszą wilgotność ma drewno w konstrukcjach budowlanych. Zróżnicowanie środowisk pod względem wilgotności i temperatury powoduje, że inne gatunki grzybów wywołują zgniliznę leśną, inne składową, a jeszcze inne domową. Na ogół grzyby atakujące drewno na składnicach lub w domach wywołują mniej charakterystyczne formy zgnilizny niż te, które atakują drzewa w lesie.

  • Przyjmując za kryteria podziału zmiany w składzie chemicznym i w obrazie makroskopowym drewna, wyróżnia się trzy zasadnicze typy zgnilizn:
    • zgniliznę brunatną, zwaną także: destrukcyjną, błonnikową i czerwoną, – gdy rozkładowi ulegała celuloza i pentozany,
    • zgniliznę białą, zwaną także: jednolitą, – gdy najpierw rozkładowi ulegała lignina.
    • zgniliznę pstrą, zwaną także: korozyjną, białą jamkowarą, kieszonkową, gdy rozkładowi ulegały (w mniejszym lub większym stopniu) równocześnie wszystkie składniki drewna,

Podział zgnilizn drewna według obowiązującej normy

Praktyczny podział zgnilizn drewna okrągłego przedstawia obowiązująca norma PN-79/D-01011.

  • W zależności od stopnia rozkładu, wyróżnia się:
    • zgniliznę twardą,
    • zgniliznę miękką.
      Obie grupy dzieli się jeszcze na:
      • zewnętrzną,
      • wewnętrzną,
      • rozproszoną,
        Zgniliznę miękką dzieli się dodatkowo na:
      • zgniliznę korozyjną,
      • zgniliznę destrukcyjną,
      • zgniliznę korozyjno-destrukcyjną,
        Zgniliznę twardą dzieli się dodatkowo na:
    • zgniliznę twardą jasną,
    • zgniliznę twardą ciemną,
    • zgniliznę twardą różnobarwną, zwaną także marmurkową,
    • zgniliznę twardą czerwoną, zwaną także czerwienią twardzieli.
      Podobny podział w oparciu o stopień rozkładu drewna określa: zgniliznę wczesną i późną oraz szereg faz pośrednich.

Wymienione podziały i rodzaje zgnilizn posiadają specjalne znaczenie diagnostyczne i znajdują swój odpowiednik praktyczny. W zależności od potrzeby i zastosowania można mówić o różnych podziałach i różnych typach zgnilizn. W każdym jednak wypadku oznaczenie zgnilizny drewna jest trudne, bowiem obraz grzybowego rozkładu zależy nie tylko od gatunku grzyba i gatunku zaatakowanego drewna, ale także od czasu działania grzyba i stadium procesów rozkładowych.

Przypisy

  1. ↑ Franciszek Krzysik, Nauka o drewnie, PWN, 1974.
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.