Zdzisław Trześniowski
Tatar
Ilustracja
major piechoty major piechoty
Data i miejsce urodzenia

19 lutego 1868
Kotoryny

Data i miejsce śmierci

25 czerwca 1921
Kraków

Przebieg służby
Lata służby

1914–1921

Siły zbrojne

Armia Austro-Węgier
Wojsko Polskie

Formacja

Legiony Polskie

Jednostki

1 Pułk Piechoty,
3 Pułk Piechoty,
1 Pułk Strzelców Lwowskich,
7 Pułk Piechoty Legionów,
240 Ochotniczy Pułk Piechoty,
20 Pułk Piechoty

Stanowiska

dowódca plutonu,
dowódca kompanii,
dowódca batalionu

Główne wojny i bitwy

I wojna światowa (bitwa pod Łowczówkiem),
wojna polsko-ukraińska (obrona Lwowa),
wojna polsko-bolszewicka

Odznaczenia
Krzyż Srebrny Orderu Virtuti Militari Krzyż Niepodległości z Mieczami Krzyż Walecznych (1920–1941, trzykrotnie) Krzyż Zasługi Wojskowej (w czasie wojny)

Zdzisław Trześniowski ps. „Tatar” (ur. 19 lutego 1868 w Kotorynach, zm. 25 czerwca 1921 w Krakowie) – major piechoty Wojska Polskiego.

Zdzisław Trześniowski odznaczony austriackim Krzyżem Zasługi Wojskowej
Tablica przedstawiająca Pierwszą Załogę Obrony Lwowa w Szkole im. Sienkiewicza, z podobizną kpt. Trześniowskiego pośrodku

Życiorys

Urodził się 19 lutego 1868 w Kotorynach[1][2]. Był synem Witolda (powstaniec styczniowy)[3][1][2]. Został urzędnikiem kolejowym[1]. Działał w Związku Walki Czynnej[1]. Pełnił funkcję komendanta oddziału Związku Strzeleckiego w Stanisławowie[1].

Po wybuchu I wojny światowej w 1914 wstąpił do Legionów Polskich[1]. Został dowódcą plutonu w składzie kompanii kadrowych[4], które 4 sierpnia 1914 wyruszyły jako oddział strzelecki pod dowództwem Mieczysława Norwida-Neugebauera z Krzeszkowic na teren Królestwa. Od 8 sierpnia 1914 był dowódcą IV plutonu 2 kompanii w III batalionie 1 pułku piechoty w składzie I Brygady[1]. W sierpniu walczył pod Kielcami i nad Nidą[2]. Został mianowany chorążym piechoty 29 listopada 1914, a wkrótce awansowany na stopień podporucznika piechoty 9 października 1914[1]. Od 22 października 1914 był dowódcą 2 kompanii w III batalionie 1 p.p.[1]. Pod koniec grudnia 1914 brał udział w bitwie pod Łowczówkiem[1]. Awansowany na stopień porucznika piechoty 1 stycznia 1915[1]. Po zachorowaniu na tyfus przebywał na leczeniu w trakcie 1915, także w drugiej połowie tego roku, gdy po powrocie do pułku ponownie miał kłopoty zdrowotne[1]. Od lutego 1917 służył w 3 pułku piechoty w składzie II Brygady[1]. Służył tam w batalionie rekruckim[1]. Po kryzysie przysięgowym z lipca 1917 służył w Polskim Korpusie Posiłkowym[5][1]. Został wówczas awansowany na stopień kapitana piechoty 1 września 1917 oraz mianowany dowódcą kompanii[1]. Po przejściu frontu w bitwie pod Rarańczą w połowie lutego 1918 został internowany przez Austriaków i przebywał w obozach Huszt i Dulfalvie na Zakarpaciu[1].

Po odzyskaniu wolności przebywał we Lwowie od października 1918[1][2], gdzie organizował zalążek armii polskiej, podległy Sztabowi Generalnemu Wojsk Polskich w Warszawie na czele z gen. Tadeuszem Rozwadowskim. Pod koniec października 1918 był komendantem kadry PKP we Lwowie[6]. U schyłku wojny, w obliczu zajęcia Lwowa przez Ukraińców w dniu 31 października 1918 w organizowanej polskiej obronie Lwowa w trakcie wojny polsko-ukraińskiej został mianowany dowódcą kadry i stacjonującego w mieście – dotychczas przy PKP – batalionu uzupełniającego (zapasowego)[7][8][9][10]. Od wieczora tego dnia był pierwszym dowódcą I Załogi Obrony Lwowa w szkole im. Henryka Sienkiewicza[11][12][13][14][15][1]. Organizował swój batalion, przyjmując też ochotników[16]. 1 listopada odparł w szkole atak Ukraińców i tym samym wywołał mobilizację wśród polskich mieszkańców Lwowa, wpłynął na morale, zagrzewając ich do walki[3]. W nocy 1/2 listopada przebił się przez linie ukraińskie i zajął w Rzęśnie Polskiej magazyny z zapasami broni i wyposażenia i wykazał się nieposłuszeństwem wobec rozkazu kpt. Czesława Mączyńskiego nakazującego wracać do Lwowa[16][17][18][19]. Od 2 do 4 listopada był komendantem Rzęsny[20][13]. Po wydaniu wreszcie nakazu jego aresztowania Trześniowski powrócił do miasta wieczorem 4 listopada, wyjednał darowanie mu niesubordynacji[21][22]. Został też mianowany dowódcą Szkoły Marii Magdaleny, a następnego dnia powierzono mu szersze kompetencje tj. dowództwa I grupy wojsk polskich i pełnił tę funkcję od 5 do 22 listopada[21][23][3][13][22]. Tejże I grupie podlegały obrony odcinków (sektorów) I i II (dom Techników i Szkoły Marii Magdaleny) na linii ulic Pełczyńskiej, Lenartowicza, Potockiego[24][25][13][26][27]. 9 listopada jego grupa brała udział w zorganizowanym ataku strony polskiej na miasto[28][29][30][31]. Ponowne silne akcje bojowe jego grupa podjęła 16 listopada[32]. Jego grupa przypuściła też – bez odgórnego rozkazu – atak na Cytadelę, nie zakończone pełnym sukcesem i okupione stratami[33], (on sam był komendantem grupy Cytadela)[34][35][36]. Brał udział do końca walk o miasto tj. do nadejścia odsieczy[37][38]. W ostatnim dniu 21 dnia jego grupa była jedną z czterech atakujących nieprzyjaciela, co skutkowało jego wycofaniem z miasta[39]. W tym czasie jego żołnierze walczyli jeszcze o Cmentarz Łyczakowski, a po spotkaniu z 5 pułkiem piechoty powrócili do koszar[40]. Jego grupa została wtedy uznana za rezerwę skupioną w koszarach Jabłonowskich i pełniła straż nad magazynami[41], patrolowała ulice w celu utrzymania porządku i bezpieczeństwa w mieście, prowadziła straż na odwachu[42].

Po oswobodzeniu Lwowa przez Polaków został zweryfikowany do stopnia majora piechoty z dniem 24 listopada 1918[43][1]. Tego samego dnia został dowódcą batalionu 1 pułku Strzelców Lwowskich[3][13][1]. W tym charakterze walczył w dalszym ciągu wojny z Ukraińcami[44]. 12 kwietnia 1919 został przyjęty do Wojska Polskiego[1]. W tym samym miesiącu przed komisją sejmową była rozpatrywana sprawa niesubordynacji Trześniowskiego wobec Mączyńskiego z początku listopada 1918[23]. Od 2 maja 1919 do 2 czerwca 1920 sprawował stanowisko dowódcy 7 pułku piechoty Legionów[1]. Następnie, podczas wojny polsko-bolszewickiej od 12 lipca 1920 dowodził III batalionem 240 pułku piechoty w składzie Małopolskich Oddziałów Armii Ochotniczej[3][1]. Wraz z 240 p.p. został włączony do 20 pułku piechoty, w składzie którego także został dowódcą batalionu[1]. Walczył pod Glinianami[1].

16 czerwca 1921 został przeniesiony do rezerwy w stopniu majora[1][2]. 25 czerwca 1921 około południa dokonał zabójstwa pełniącego w zastępstwie funkcję dowódcy 20 pułku piechoty podpułkownika Henryka Madurowicza z broni palnej w krakowskim garnizonie w Krowodrzach, a następnie sam popełnił samobójstwo[45][46][47][48][2][1]. Zdarzenie odbiło się głośnym echem w Krakowie, tym bardziej, że niezrozumiałe były motywy sprawcy, zaś obaj oficerowie byli darzeni uznaniem oraz znane były ich zasługi i zalety[48]. Sprawie tej towarzyszyła aura tajemnicy i braku pełnego wyjaśnienia, a okoliczności były cenzurowane wskutek działania strony wojskowej[2]. W prasie początkowo informowano, że w południe w kancelarii pułku podpułkownika Madurowicza zastrzelił podporucznik tudzież major Sienicki – co potem zdementowano i przypisano zabójstwo majorowi Trześniowskiemu – a powodem miała być niepochlebna opinia, jaką rzekomo wydał Trześniowskiemu podpułkownik Stanisław Schuster-Kruk w podaniu o awans[45][46][47][49][50]. W konsekwencji miało to skutkować spodziewanym zwolnieniem Trześniowskiego ze służby wojskowej[47]. Wobec tego miał on udać się do kancelarii wojskowej zamierzając spotkać ppłk. Kruka i dokonać zemsty na nim[51]. Wobec nieobecności tegoż (przebywał wtedy w mieszkaniu prywatnym) Trześniowski polecił ordynansowi wezwać podpułkownika[48]. Następnie wdał się w krótkę sprzeczkę z ppłk. Madurowiczem, którego chwilę potem zastrzelił z rewolweru w serce, a następnie sam odebrał sobie życie strzałem w skroń[51]. O z góry przyjętym zamiarze dokonania morderstwa miał świadczyć znaleziony przy Trześniowskim list, w którym wyjaśnił powody swojego czynu oraz prosił o pochowanie jego ciała we Lwowie, gdzie żyła jego rodzina[51].

Major Trześniowski został pochowany 28 czerwca 1921 bez honorów wojskowych[52]. Spoczął na Cmentarzu Obrońców Lwowa (kwatera I, miejsce 24)[3][53]. Z inicjatywy okręgu lwowskiego Związku Legionistów Polskich w 1935 powstał komitet budowy nagrobka-pomnika mjr. Tatar-Trześniowskiego, którego ustanowienie zaplanowano po uprzednio przeprowadzonej ekshumacji i przeniesieniu w inne miejsce na Cmentarzu Obrońców Lwowa[54].

Jego żoną została Bronisława z domu Majerska, z którą miał cztery córki i dwóch synów[2]. Jeszcze 7 lipca 1921 interpelację w sprawie okoliczności śmierci kpt. Trześniowskiego złożył poseł Ignacy Daszyński[2].

Upamiętnienie

Po śmierci Zdzisława Trześniowskiego przy jego grobie odbywały się corocznie uroczystości upamiętniające[55]. W 19. rocznicę podjęcia walk w obronie Lwowa, 31 października 1937 jedna z ulic we Lwowie została uroczyście nazwana imieniem kpt. Zdzisława Tatara-Trześniowskiego[3]. W wydaniu „Gazety Lwowskiej” z 3 listopada 1937 napisano, iż Zdzisław Trześniowski będzie zawsze dla Lwowa tym, kim dla Warszawy był Piotr Wysocki 29 listopada 1830 w chwili wybuchu powstania listopadowego[56]. Po utworzeniu państwa Ukrainy ulica została przemianowana na Boberśkoho[57].

Obraz portretowy porucznika Zdzisława Tatar-Trześniowskiego z czasów służy legionowej namalował Karol Zyndram Maszkowski[58].

W 1937 imię Zdzisława Trześniowskiego przyjęto do nazwy Koła Nr. 5 Związku Rezerwistów we Lwowie[59].

Odznaczenia i ordery

Przypisy

  1. 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 Zdzisław Trześniowski, ps. „Tatar”. zolnierze-niepodleglosci.pl. [dostęp 2021-07-20].
  2. 1 2 3 4 5 6 7 8 9 Zdzisław Trześniowski. ogrodywspomnien.pl. [dostęp 2015-11-01]. za: Stanisław Nicieja: Cmentarz Obrońców Lwowa. Wrocław - Warszawa - Kraków: 1990, s. 291-292.
  3. 1 2 3 4 5 6 7 J.Kl.. Kapitan Tatar. „Gazeta Lwowska”. Nr 249, s. 2, 31 października 1937.
  4. ↑ Roman Wojnicz-Horoszkiewicz. Pierwsza kadrowa. „Panteon Polski”. Nr 13 (17), s. 15, 1 sierpnia 1925.
  5. ↑ Hupert 1933 ↓, s. 13.
  6. ↑ Chołodecki 1926 ↓, s. 27.
  7. ↑ Gella ↓, s. 7, 21.
  8. ↑ Mączyński (I) 1921 ↓, s. 38.
  9. ↑ Mączyński (II) 1921 ↓, s. 132.
  10. ↑ Obrona Lwowa (pierwsze chwile). „Panteon Polski”. Nr 16 (20), s. 3, 1 listopada 1925.
  11. ↑ Obrona Lwowa (pierwsze chwile). „Panteon Polski”. Nr 16 (20), s. 4, 1 listopada 1925.
  12. ↑ Spis uczestników Obrony Lwowa w Szkole im. Sienkiewicza. „Panteon Polski”. Nr 16 (20), s. 10, 1 listopada 1925.
  13. 1 2 3 4 5 Semper 1930 ↓, s. Tab. 14.
  14. ↑ Przebieg walk listopadowych. „Pobudka”. Wydanie jubileuszowe, s. 2–3, 22 listopada 1928.
  15. ↑ Hupert 1933 ↓, s. 19.
  16. 1 2 Gella ↓, s. 22.
  17. ↑ Mączyński (I) 1921 ↓, s. 84, 85, 161, 162.
  18. ↑ Chołodecki 1926 ↓, s. 31.
  19. ↑ Hupert 1933 ↓, s. 21, 23, 27.
  20. ↑ Mączyński (I) 1921 ↓, s. 162.
  21. 1 2 Gella ↓, s. 180.
  22. 1 2 Hupert 1933 ↓, s. 33.
  23. 1 2 Mączyński (I) 1921 ↓, s. 163.
  24. ↑ Gella ↓, s. 137-138, 180.
  25. ↑ Mączyński (I) 1921 ↓, s. 163, 166.
  26. ↑ Hupert 1933 ↓, s. 37.
  27. ↑ Lwowskie spotkania. lwow.com.pl. [dostęp 2015-11-01].
  28. ↑ Gella ↓, s. 139-140, 181-182.
  29. ↑ Mączyński (II) 1921 ↓, s. 210-212.
  30. ↑ Chołodecki 1926 ↓, s. 37.
  31. ↑ Hupert 1933 ↓, s. 46, 47.
  32. ↑ Gella ↓, s. 183.
  33. ↑ Mączyński (I) 1921 ↓, s. 237, 308, 310.
  34. ↑ Gella ↓, s. 185, 211.
  35. ↑ Mączyński (II) 1921 ↓, s. 253, 254.
  36. ↑ Hupert 1933 ↓, s. 72, 83, 84, 86, 87.
  37. ↑ Mączyński (I) 1921 ↓, s. 315.
  38. ↑ Hupert 1933 ↓, s. 71.
  39. ↑ Chołodecki 1926 ↓, s. 40.
  40. ↑ Gella ↓, s. 185.
  41. ↑ Mączyński (I) 1921 ↓, s. 329.
  42. ↑ Mączyński (II) 1921 ↓, s. 25, 26, 30.
  43. ↑ Hupert 1933 ↓, s. 98.
  44. ↑ Hupert 1933 ↓, s. 104, 150.
  45. 1 2 Depesze. Zabójstwo i samobójstwo w koszarach. „Kurjer Polski”. Nr 170, s. 3, 26 czerwca 1921.
  46. 1 2 Z kraju. Zabójstwo i samobójstwo w koszarach. „Kurier Warszawski]”. Nr 174, s. 10, 26 czerwca 1921.
  47. 1 2 3 Goniec 1921 ↓, s. 5.
  48. 1 2 3 Tragiczna śmierć dwu sztabowych oficerów. „Nowości Illustrowane”. Nr 28, s. 9, 9 lipca 1921.
  49. ↑ Z całej Polski. Morderstwo i samobójstwo. „Postęp”. Nr 131, s. 2, 3 lipca 1921.
  50. ↑ Z dalszych stron. Kraków. „Lech. Gazeta Gnieźnieńska”. Nr 154, s. 3, 8 lipca 1921.
  51. 1 2 3 Goniec 1921 ↓, s. 6.
  52. ↑ Kronika. Dwa pogrzeby. „Nowy Dziennik”. Nr 167, s. 6, 30 czerwca 1921.
  53. ↑ W szesnastą rocznicę. Lwów: Towarzystwo Straży Mogił Polskich Bohaterów we Lwowie, 1934, s. 29, 50.
  54. ↑ Komitet budowy pomnika ś.p. majora Tatar-Trześniowskiego. „Gazeta Lwowska”. Nr 52, s. 3, 5 marca 1935.
  55. ↑ Wieńczenie mogiły ś. p. Tatar-Trześniowskiego. „Gazeta Lwowska”. Nr 145, s. 2, 27 czerwca 1936.
  56. ↑ Uroczyste mianowanie ulicy im. kapitana Zdzisława Tatar-Trześniowskiego. „Gazeta Lwowska”. Nr 250, s. 2, 3 listopada 1937.
  57. ↑ Nazwy ulic Lwowa. lwow.com.pl. [dostęp 2015-11-01].
  58. ↑ Wystawa Legjonów Polskich. W dziesięciolecie czynu zbrojnego Leg. Pol.. Kraków: W. L. Anczyc i Spółka, 1924, s. 25.
  59. ↑ 14 kół Związku Rezerwistów we Lwowie otrzyma nazwy po poległych obrońcach Lwowa. „Wschód. Prasowa Agencja Informacyjna”. Nr 1627, s. 1, 13 listopada 1937.
  60. ↑ M.P. z 1938 r. nr 64, poz. 72. Zamiast uprzednio nadanego Krzyża Niepodległości zarządzeniem z 12 maja 1931. M.P. z 1931 r. nr 111, poz. 163 Lwowianie odznaczeni Krzyżem i Medalem Niepodległości. „Wschód. Prasowa Agencja Informacyjna”. Nr 424, s. 1, 8 listopada 1933.
  61. ↑ Gella ↓, s. (zdjęcia).

Bibliografia

This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.