Zbrodnia w Kumowej Dolinie
Państwo

Polska pod okupacją III Rzeszy

Miejsce

Kumową Doliną k. Chełma

Data

3 i 4 lipca 1940

Liczba zabitych

115 osób

Typ ataku

egzekucja przez rozstrzelanie

Sprawca

III Rzesza

Położenie na mapie okupowanej Polski (1939–1941)
Mapa konturowa okupowanej Polski (1939–1941), blisko centrum na prawo znajduje się punkt z opisem „miejsce zdarzenia”
Ziemia51°07′56″N 23°28′40″E/51,132222 23,477778

Zbrodnia w Kumowej Dolinie – zbrodnia nazistowska popełniona w lesie koło Chełma przy trasie na Krasnystaw w ramach Akcji AB w dniach 3 i 4 lipca 1940[1]. Funkcjonariusze gestapo rozstrzelali co najmniej 115 osób aresztowanych w powiatach chełmskim, krasnostawskim i zamojskim. Wśród ofiar znaleźli się głównie politycy, działacze samorządowi, ziemianie, nauczyciele oraz inni przedstawiciele lokalnej inteligencji z Chełma i Krasnegostawu. O wytypowanie osób pochodzących z Chełma posądzano niemieckich kolonistów z Kamienia – Lindnerów.

Przebieg zbrodni

Osoby aresztowane w Krasnymstawie zatrzymano w dniu 5 czerwca 1940. Gestapo podstępem zwabiło przedstawicieli miejscowej inteligencji do budynku gimnazjum. Tam zostali oni aresztowani i przewiezieni do więzienia, gdzie poddawano ich torturom. Aresztowań dokonał Oberscharführer-SS Hugo Raschendorfer, Niemiec sudecki. Po 1-2 dniowym pobycie w krasnostawskim więzieniu zostali przewiezieni samochodami do więzienia w Chełmie. Trzymano ich tam około miesiąca. Aresztowani byli rygorystycznie izolowani, nie przyjmowano paczek od rodzin i udzielano fałszywych informacji co do ich miejsca pobytu. 3 i 4 lipca 1940 (według innej wersji w nocy) grupę krasnostawską i chełmską przewieziono trzema samochodami krytymi plandeką do lasu Góry za Kumową Doliną k. Chełma. Aresztowanych przewieziono do małej dolinki, a następnie rozstrzelano. Zwłoki ofiar wrzucone zostały do dołów po wybranym piachu i zasypane. Zgodnie z relacjami okolicznych mieszkańców, ofiary przysypano tylko częściowo. Niemcy wrócili na miejsce kaźni, wylali do dołu benzynę i podpalili. Ofiary, które były ranne i jeszcze żyły, spalono żywcem lub zaduszono. Istnieje również informacja mówiąca, że Niemcy wydobyli zwłoki ofiar w 1943 roku i następnie spalili je w lesie Borek.

Potem Niemcy dokonywali tu ponownie egzekucji w latach 1943–1944.

Ofiary

Niektóre z ofiar[2]:

  • Henryk Bałazy – chorąży WP
  • Edward Bieńkowski
  • Jerzy Bieńkowski
  • Leon Epsztein
  • Mieczysław Godlewski - notariusz
  • Paweł Gutowski
  • Stanisław Huskowski
  • Józef Janisławski
  • Kazimierz Janisławski
  • Feliks Kaczorowski
  • Wincenty Kociuba – poseł na Sejm RP
  • Tadeusz Kowalewski
  • Stanisław Krawczyk
  • Jan Łabica
  • Wisław Meysztowicz
  • Michał Niewidziajło
  • Feliks Pawłowski
  • Wacław Piwowarski
  • Edmund Prost – kapitan WP
  • Stefania Pyszora
  • Jan Rusek
  • Leon Sawicki
  • Jan Stafiński
  • Jerzy Stępniewski – nauczyciel gimnazjalny
  • Karol Szczotka – porucznik WP
  • Jan Sztaba – dyrektor cukrowni w Rejowcu
  • Stefania Szwedówna – działaczka harcerska
  • Tadeusz Tomaszewski – Prezydent Chełma
  • Stefan Umiński – Wiceprezydent Chełma
  • Czesław Wierzbicki
  • Stanisław Wilczkiewicz
  • Maria Wirska - nauczycielka
  • Paweł Wisz
  • Michał Wiśniewski
  • Teofil Zacharjasiewicz
  • Kazimierz Żurawski – lekarz i oficer WP

Upamiętnienie

W miejscu egzekucji w 1963 roku wybudowano z fundacji mieszkańców Chełma i rodzin pomordowanych pomnik upamiętniający ofiary zbrodni. Pomnik odsłonięto w dniu 5 czerwca 1966 roku. W bazylice Najświętszej Marii Panny w Chełmie znajduje się ponadto pamiątkowy pomnik i tablice z nazwiskami pomordowanych.

Przypisy

  1. ↑ Reportaż Mariusza Kamińskiego 'Tajemnice Kumowej Doliny'. moje.radio.lublin.pl. [dostęp 2016-04-26]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-11-26)]. (pol.).
  2. ↑ Oddali hołd poległym. gmina.chelm.pl. [dostęp 2016-04-26]. (pol.).
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.