Zbigniew Salwa

Państwo działania	Polska
Data i miejsce urodzenia	10 marca 1926 Bełżec
Data i miejsce śmierci	11 lutego 2008 Warszawa
profesor nauk prawnych
Specjalność: prawo pracy
Alma Mater	Uniwersytet Łódzki
Doktorat	1960 Polska Akademia Nauk
Habilitacja	1964 Uniwersytet Warszawski
Profesura	1969 – nadzwyczajny 1978 – zwyczajny
Polska Akademia Nauk
Status	członek Prezydium Komitetu Nauk Prawnych
nauczyciel akademicki
Uczelnia	Uniwersytet Warszawski
Członek Trybunału Stanu
Okres spraw.	1982–1989
Odznaczenia

Nagrobek Zbigniewa Salwy na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach

Zbigniew Salwa (ur. 10 marca 1926 w Bełżcu, zm. 11 lutego 2008 w Warszawie) – polski prawnik, profesor nauk prawnych, specjalista w zakresie prawa pracy, nauczyciel akademicki Uniwersytetu Warszawskiego.

Życiorys naukowy

W 1951 ukończył studia na Wydziale Prawa Uniwersytetu Łódzkiego, uzyskując dyplom magistra praw. W 1960 otrzymał stopień doktora^[1], nadany przez Radę Naukową Instytutu Nauk Prawnych PAN, a doktora habilitowanego^[2] w 1964 na Wydziale Prawa Uniwersytetu Warszawskiego. W 1969 otrzymał tytuł naukowy profesora nadzwyczajnego, a w 1978 – profesora zwyczajnego.

W roku akademickim 1958/1959 odbył staż naukowy w Institut des Sciences Sociales du Travail w Paryżu, a w 1967 czteromiesięczny staż w Genewie jako stypendysta Międzynarodowej Organizacji Pracy.

Pracę zawodową rozpoczął w 1950 w charakterze asystenta-stażysty w Katedrze Postępowania Karnego Wydziału Prawa Uniwersytetu Łódzkiego. W latach 1952–1955 był aspirantem Instytutu Nauk Społecznych, jednocześnie w roku akademickim 1953/1954 pracując jako starszy asystent w Katedrze Teorii Państwa i Prawa Wydziału Prawa UW. W 1956 podjął pracę na stanowisku adiunkta w Katedrze Prawa Pracy Wydziału Prawa UW.

W 1964 awansował na stanowisko docenta, w 1965 objął zaś kierownictwo Katedry Prawa Pracy. Od 1969 był kierownikiem Zakładu Prawa Pracy i Polityki Społecznej Wydziału Prawa i Administracji UW. Kierując pracami Katedry, a następnie Zakładu PPiPS stworzył warunki do rozwoju tej placówki i zdobycia przez nią wysokiej rangi naukowej.

W latach 1970–1972 sprawował mandat delegata Rady Wydziału do Senatu UW. W okresie od 1968 do 1972 był wicedyrektorem Instytutu Administracji i Zarządzania, w latach 1972–1978 jego dyrektorem. Od 1978 był przewodniczącym Rady Naukowej Instytutu Nauk Prawno-Administracyjnych UW.

Od 1982 do 1989 był członkiem Trybunału Stanu. Wykładał także w Wyższej Szkole Przedsiębiorczości i Zarządzania im. Leona Koźmińskiego.

Dorobek naukowy

Na jego opublikowany dorobek naukowy składa się ogółem 155 pozycji, w tym monografie, podręczniki i skrypty akademickie, współautorstwo komentarza kodeksu pracy oraz komentarza ustawy o związkach zawodowych, studia, artykuły i recenzje. Jego zainteresowania naukowe koncentrowały się początkowo wokół dwóch problemów: obowiązków pracowniczych oraz źródeł regulacji prawnej porządku pracy w zakładzie pracy.

Przemyślenia dotyczące pierwszego problemu opublikowane zostały w kilku artykułach, opracowaniu Podstawowe problemy prawa pracy, którego był współautorem, oraz monografii Socjalistyczna dyscyplina pracy. Analizował w nich nie tylko aspekty prawne, a w szczególności pojęcie i zakres treści obowiązków pracowniczych, środki sprzyjające zapewnieniu ich przestrzegania, lecz także uwarunkowania i środki pozaprawne wpływające na ich należyte wykonywanie oraz stymulujące postawy pracownicze. Do problematyki tej w ujęciu bardziej ogólnym i generalnym powrócił w późniejszych latach w obszernym studium Organizacyjna funkcja prawa pracy.

Rezultaty dociekań w ramach drugiego problemu opublikowane były w kilku artykułach, a przede wszystkim w monografii Charakter prawny i zakres regulaminu pracy w PRL. Było to pierwsze, pogłębione opracowanie tej problematyki w polskiej nauce prawa pracy, rozważające podjęte w niej zagadnienia na szerszym tle porównawczym, z uwzględnieniem ewolucji regulacji prawnej oraz kształtujących się poglądów teoretycznych na charakter prawny i role regulaminu pracy. Przeprowadzona analiza doprowadziła Autora do wniosku, że w świetle polskiego prawa pracy regulamin pracy jest aktem normatywnym, jednym ze źródeł prawa pracy, swoistym dla tej gałęzi prawa.

W następnych latach rozszerzył zakres swoich zainteresowań badawczych, koncentrując się przede wszystkim na teoretycznych aspektach tych instytucji i przepisów prawa pracy, które mają doniosłe znaczenie praktyczne. Podjął więc w szerokim zakresie problematykę pozycji, charakteru prawnego i zakresu uprawnień samorządu pracowniczego^[3][4].

Istotne miejsce w jego działalności naukowej zajęła problematyka kodyfikacji prawa pracy, a w szczególności jej zasadniczych założeń, podstawowych zasad prawa pracy, kryteria różnicowania uprawnień pracowniczych i ukształtowania mechanizmu ich ochrony w przyszłym kodeksie^[5][6].

Po uchwaleniu kodeksu pracy profesor Zbigniew Salwa skupił swoją uwagę na analizie przyjętych przez kodeks rozwiązań prawnych^[7][8][9], oraz przedstawieniu podstawowych założeń i instytucji kodeksu pracy w czołowych czasopismach prawniczych innych krajów i na forum międzynarodowym.

Kolejnym przedmiotem zainteresowań badawczych była instytucja wypowiedzenia zmieniającego. Została ona poddana wszechstronnej analizie w cyklu artykułów^[10][11] stanowiących całościowe, o charakterze monograficznym, opracowania tej instytucji na gruncie naszego prawa pracy. Przedstawiona została w nich zarówno sama konstrukcja prawna wypowiedzenia zmieniającego, jak i treść poszczególnych jej elementów.

Ważne miejsce w jego dorobku naukowym w ostatnich latach życia zajmowały opracowania wskazujące na potrzebę dokonania reformy naszego ustawodawstwa pracy oraz reprezentujące przesłanki, kierunki i zakres postulowanej jego przebudowy^[12][13]. Dokonana została w nich ocena istniejącego systemu prawa pracy oraz przedstawione propozycje zarówno o charakterze ogólniejszym, dotyczące reformy całego systemu prawa pracy, jak i postulaty bardziej szczegółowe, dotyczące nowelizacji kodeksu pracy i jego poszczególnych instytucji.

Działalność dydaktyczna

Był autorem trzech podręczników akademickich „Prawo pracy w zarysie” i „Prawo pracy PRL w zarysie”, stanowiących ze względu na istotne zmiany stanu prawnego, w zasadzie dwa odrębne, niezależne od siebie opracowania, oraz zmienionego i uzupełnionego nowego wydania Prawo pracy i ubezpieczeń społecznych.

Pod jego kierownictwem napisanych zostało kilkaset prac magisterskich i dyplomowych. Był promotorem 18 prac doktorskich, z których kilka zostało opublikowanych w formie książkowej i uzyskało Nagrody Ministra Nauki, Szkolnictwa Wyższego i Techniki. Trzech jego doktorantów habilitowało się. Był również recenzentem licznych prac doktorskich i habilitacyjnych oraz w wielu wypadkach dorobku naukowego uzasadniającego przyznanie tytułu profesora.

Za osiągnięcia w pracy naukowej, dydaktyczno-wychowawczej i kształcenia młodej kadry naukowej został czterokrotnie wyróżniony Nagrodą I i II Stopnia Ministra Nauki, Szkolnictwa Wyższego i Techniki (w latach 1965, 1971, 1975 i 1978).

Działalność legislacyjna

Należał do współtwórców kodeksu pracy z 1974, był członkiem działającej w 1981 komisji przygotowującej nowelizację tego aktu prawnego oraz wiceprzewodniczącym podobnej komisji działającej w latach 1985–1986. W 1988 powołany został na przewodniczącego Komisji do Spraw Reformy Prawa Pracy, która zakończyła swoją działalność w 1989 przygotowaniem założeń reformy tej gałęzi prawa. Od 1990 r. był członkiem ponownie powołanej Komisji do Spraw Reformy Prawa Pracy.

W latach 1973–1989 był członkiem Rady Legislacyjnej, pełniąc w latach 1986–1989 funkcję jej wiceprzewodniczącego. Od 1989 był członkiem Zespołu Prawa Pracy i Ubezpieczeń Społecznych Rady Legislacyjnej. W latach 1982–1985 był członkiem Zespołu Doradców Sejmowych. Dla Rady Legislacyjnej i Sejmu przygotował wiele ekspertyz legislacyjnych i opinii o zgłoszonych projektach aktów normatywnych; był współautorem przygotowywanego przez Radę Legislacyjną w 1985 Raportu o stanie prawa.

Działalność w środowiskach prawniczych

W latach 1967–1990 był członkiem, a przez 2 kadencje członkiem Prezydium Komitetu Nauk Prawnych PAN. Przez wiele lat był członkiem Rady Naukowej Instytutu Państwa i Prawa PAN, członkiem Rady Naukowej Instytutu Pracy i Spraw Socjalnych oraz Instytutu Badania Prawa Sądowego. Był wieloletnim wiceprzewodniczącym Polskiej Sekcji Międzynarodowego Stowarzyszenia Prawa Pracy i Ubezpieczeń Społecznych. Przez kilka kadencji był członkiem Centralnej Komisji Kwalifikacyjnej do Spraw Kadr Naukowych.

Od 1968 był członkiem Komitetu Redakcyjnego „Państwa i Prawa”, którego w latach 1975–1982 był zastępcą redaktora naczelnego. Przez wiele lat był członkiem Rady Programowej, a od 1984 zastępcą redaktora naczelnego „Pracy i Zabezpieczenia Społecznego”. Był wieloletnim członkiem władz naczelnych Zrzeszenia Prawników Polskich, będąc dwukrotnie wiceprezesem Zarządu Głównego ZPP.

W latach 1945–1946 był członkiem ZWM, PPR – w latach 1946–1948. Od 1948 należał do PZPR^[14].

W czasach PRL był odznaczony m.in.: Krzyżem Komandorskim, Oficerskim i Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski oraz Złotym Krzyżem Zasługi^[14].

Pochowany na cmentarzu Powązki Wojskowe w Warszawie (kwatera B15-7-6)^[15].

Główne publikacje

podręczniki:

• Prawo pracy w zarysie, PWN 1971, wznawiany do 1989
• Prawo pracy i ubezpieczeń społecznych 1995, wielokrotnie wznawiany
• Podstawy prawy pracy, 2003
• Precis de droit du travail de la Republique Populaire de Pologne, Ossolineum 1981

monografie:

• Charakter prawny i zakres regulaminu pracy w PRL, 1964
• Ochrona pracujących kobiet, 1971
• Uprawnienia związków zawodowych, 1998
• Nawiązanie i rozwiązanie umowy o pracę, 2000

komentarze:

• Układy zbiorowe pracy. Komentarz, 1995
• Kodeks pracy. Komentarz, 1996

Przypisy