Zamek dobczycki
Symbol zabytku nr rej. A-435 z 25.10.1976
Ilustracja
Brama zamkowa
Państwo

 Polska

Województwo

 małopolskie

Miejscowość

Dobczyce

Położenie na mapie Dobczyc
Mapa konturowa Dobczyc, w centrum znajduje się ikonka zamku z wieżą z opisem „Zamek dobczycki”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, na dole znajduje się ikonka zamku z wieżą z opisem „Zamek dobczycki”
Położenie na mapie województwa małopolskiego
Mapa konturowa województwa małopolskiego, w centrum znajduje się ikonka zamku z wieżą z opisem „Zamek dobczycki”
Położenie na mapie powiatu myślenickiego
Mapa konturowa powiatu myślenickiego, u góry nieco na prawo znajduje się ikonka zamku z wieżą z opisem „Zamek dobczycki”
Położenie na mapie gminy Dobczyce
Mapa konturowa gminy Dobczyce, w centrum znajduje się ikonka zamku z wieżą z opisem „Zamek dobczycki”
Ziemia49°52′36,9357″N 20°05′05,8494″E/49,876927 20,084958

Zamek królewski w Dobczycach – położony na skalistym wzgórzu nad Rabą, a ściślej nad Jeziorem Dobczyckim powstałym ze spiętrzenia jej wód. Zapora jeziora wsparta jest o wzgórze zamkowe.

Zamek królewski położony był w drugiej połowie XVI wieku w powiecie szczyrzyckim województwa krakowskiego[1].

Historia

Prawdopodobnie już na początku XIV wieku istniała tutaj ukształtowana warownia. Po raz pierwszy źródła pisane wspominają o zamku w 1362 r., jednak już wcześniej miejsce to było ufortyfikowane, ponieważ w 1311 r., podczas trwającego w Krakowie buntu wójta Alberta, król Władysław I Łokietek właśnie w Dobczycach wydał dokument pozbawiający dóbr zbuntowanych mieszczan krakowskich.

Pierwotnie zamek zajmował najwyższą partię wzgórza i składał się tylko z cylindrycznej wieży o średnicy około 9 m, otoczonej drewniano-ziemnymi umocnieniami[2]. Zamek stanowił militarną ochronę komory celnej, która istniała tu być może już w XIII wieku, a jej funkcjonowanie potwierdza dokument z 1359 roku[2]. W 1359 roku zamek z okolicznymi ziemiami znalazł się w zarządzie Mikołaja Wierzynka, którego rodzina utrzymywała je do 1379 roku, kiedy to powróciły do rąk królewskich[2]. W kolejnych wiekach zamek doczekał się gruntownej przebudowy. Składał się z zamku górnego i dolnego.

W czasach Kazimierza Wielkiego mury miały od 5 do 9 metrów grubości, a zamek był silnie ufortyfikowaną twierdzą. W 1390 król Władysław Jagiełło nadał zamek wraz z włościami Klemensowi z Moskorzowa za zasługi[2]. Po śmierci Klemensa zamkiem zarządzali potomkowie Klemensa – Kamienieccy i Lanckorońscy[2]. W 1398 roku zamek był miejscem pobytu króla Władysława Jagiełły i jego żony Jadwigi. W 1467 r. zamek opanowali „Bracia Żebracy”, czyli niepłatni polscy żołnierze, których z zamku wyrzuciły wojska starosty krakowskiego Mikołaja Pieniążka i następnie zdobyły ich ufortyfikowaną siedzibę na Górze Wapiennej, nazwanej po tym wydarzeniu „Trupielec”. Na zamku Jan Długosz nauczał dzieci Kazimierza Jagiellończyka – królewiczów Zygmunta, Aleksandra, Władysława, Fryderyka, Jana i Kazimierza.

W 1473 r. przez kilka miesięcy przebywał tu królewicz Kazimierz po powrocie z nieudanej wyprawy po koronę węgierską. W latach 1519–1549 tenutę dobczycką dzierżył Stanisław Czarny z Witowic, który w 1527 roku otrzymał zamek w dożywotnie posiadanie[2]. Następnie warownia przeszła na własność Burzeńskich h. Poraj i Bonerów, a od 1585 roku Lubomirskich[2].

Za rządów Sebastiana Lubomirskiego, pełniącego urząd starosty w latach 1585–1613, zamek dobczycki przeżywał swoją świetność[2]. Sebastian Lubomirski w latach 1593–1594 gotycką warownię przebudował na renesansową rezydencję - założono wtedy zegar na wieży, wzniesiono kaplicę w miejscu bramy z XIII w., a nawet fontannę[2]. W 1611 r. odbyło się tu wesele córki Sebastiana Lubomirskiego, Barbary z Janem Zebrzydowskim, na które przybył biskup krakowski Piotr Tylicki. W 1620 r. zamek miał 70 pomieszczeń i 3 wieże.

Zamek nie ucierpiał w trakcie pierwszego potopu szwedzkiego. W 1660 r. starosta Michał Jordan wzmocnił mury warowni, jednak podczas drugiej inwazji Szwedów w 1702 roku zamek został zniszczony i odtąd zaczął podupadać. Dzieło zniszczenia pogłębił pożar w 1735 roku[2]. W XIX w. zaczęto go stopniowo rozbierać. Dopiero po 1901 roku przeprowadzono tutaj pierwsze prace zabezpieczające.

W 1960 roku za sprawą nauczyciela Władysława Kowalskiego (późniejszego kustosza) rozpoczęto na wzgórzu zamkowym prace wykopaliskowe. Po wielu latach prac odrestaurowano i odbudowano część zamku. Powstało tutaj muzeum PTTK.

Atrakcją wzgórza zamkowego jest punkt widokowy na Pogórze i Beskidy.

Galeria

Przypisy

  1. ↑ Województwo krakowskie w drugiej połowie XVI wieku ; Cz. 1, Mapy, plany, Warszawa 2008, k. 4
  2. 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 Paweł Kocańda, Budownictwo obronno-rezydencjonalne Wacława II (1291-1305) w Małopolsce na tle ziem polskich. Studium archeologiczno-historyczne [online], 17 maja 2021 [dostęp 2022-06-28].

Linki zewnętrzne

This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.