Wszewłoga górska
Ilustracja
Morfologia (Meum athamanticum)
Systematyka[1][2]
Domena

eukarionty

Królestwo

rośliny

Podkrólestwo

rośliny zielone

Nadgromada

rośliny telomowe

Gromada

rośliny naczyniowe

Podgromada

rośliny nasienne

Nadklasa

okrytonasienne

Klasa

Magnoliopsida

Nadrząd

astropodobne

Rząd

selerowce

Rodzina

selerowate

Rodzaj

wszewłoga

Gatunek

wszewłoga górska

Nazwa systematyczna
Meum athamanticum Garsault[3]
Fig. Pl. Méd. t. 24 1764

Wszewłoga górska (Meum athamanticum Gersault.) – gatunek rośliny z rodziny selerowatych. Gatunek subatlantycki, występuje w Europie Zachodniej i Środkowej, w Polsce rośnie w Sudetach, zasiedlając łąki i hale górskie. Według The Plant List jest to takson niezweryfikowany, o niepewnej pozycji taksonomicznej[3].

Morfologia

Pokrój
Owoce
Pokrój
Okazała bylina, dorastająca do wysokości 60 cm. Posiada silny, specyficzny zapach.
Łodyga
Prosto wzniesiona, dęta, o średnicy 4-20 mm, żebrowana i kanciasto bruzdowata, często porośnięta krótką, skierowaną w dół szczecinką. Nierozgałęziona lub tylko z 1-2 gałązkami.
Liście
Delikatne w dotyku, kształtu jajowatego, wąskie, wielokrotnie pierzastosieczne, na długich ogonkach, bardzo obficie podzielone na nitkowate odcinki. Najcieńsze końce blaszki są włosowate. Nieliczne liście łodygowe, mniej podzielone, opatrzone pochwą. Liście odziomkowe na długich ogonkach, podłużne, pierzaste. Roztarte liście wydają bardzo przyjemną woń.
Kwiaty
Kwiatostan typowy dla roślin baldaszkowatych, stanowi 6-15 baldaszków różnej długości zebranych w promienisty baldach złożony. Baldaszki mają szypułki z owłosioną stroną wewnętrzną. Kwiaty drobne, promieniste, o białych płatkach, czasem czerwonawych lub różowych. Poszczególne kwiaty zbudowane z 5 małych działek kielicha, 5 płatków korony, 5 pręcików i jednego słupka. Miodniki znajdują się na zalążni.
Owoce
Rozłupki zamknięte w eliptycznej lub jajowatej rozłupni o długości do 10 mm. Rozłupki brązowe, żebrowane.
Korzeń
Gruby, palowy, długi, nierozgałęziony, głęboko sięgający, posiadający sok o ostrym smaku.

Biologia i ekologia

Rozwój
Bylina, hemikryptofit, pączki zimujące znajdują się na poziomie ziemi. Kwitnie od maja do sierpnia, zapylany jest głównie przez muchówki i chrząszcze. Po zmiażdżeniu wszewłoga górska (szczególnie owoce) wydziela specyficzny, zapach.
Siedlisko
rośnie na górskich łąkach i pastwiskach, preferuje obszary o klimacie umiarkowanie chłodnym. Rośnie na stanowiskach umiarkowane nasłonecznionych, na glebach przeciętnie wilgotnych, słabo kwaśnych, średnio zwięzłych i umiarkowanie żyznych.
Fitosocjologia
W klasyfikacji zbiorowisk roślinnych gatunek charakterystyczny dla Ass. Meo-Festucetum i gatunek wyróżniający dla związku roślinności (All) Polygono-Trisetion[4].

Zastosowanie

Roślina ozdobna
Oryginalna roślina, przydatna do sadzenia na skalniakachh, rabatach bylinowych, skarpach czy założeniach typu łąkowego, ozdobna głównie dzięki drobno podzielonym liściom przypominającym ozdobne gatunki szparagów (Asparagus).
Roślina lecznicza
Surowcem zielarskim jest korzeń. Zawiera cukier roślinny, gumy roślinne, olejki eteryczne, skrobię, olej, żywice i inne związki. Preparaty z korzenia wszewłogi górskiej pobudzają trawienie, działają moczopędnie i wykrztuśnie. Były stosowane przy gorączce, astmie, nerwicach, zapaleniu dróg moczowych i zaburzeniach trawienia.
  • Zbiór i suszenie: Korzeń ziela należy zbierać w dni bezdeszczowe i słoneczne. Suszenie w miejscu suchym przewiewnym. Nie zaleca się samodzielnego zbierania wszewłogi górskiej z powodu możliwości pomylenia jej z trującymi gatunkami roślin baldaszkowatych.
Sztuka kulinarna
Niegdyś roślina przyprawowa. Ekstrakt z korzenia używany jest do aromatyzowania wódki Żołądkowej Gorzkiej. Korzeń wykorzystywany do wyrobu nalewki alkoholowej.

Przypisy

  1. ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
  2. ↑ Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-05-01] (ang.).
  3. 1 2 The Plant List. [dostęp 2012-12-18].
  4. ↑ Władysław Matuszkiewicz: Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roślinnych Polski. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14439-4.

Bibliografia

  • Eugeniusz Kuźniewski, Janina Augustyn-Puziewicz: Przyroda z apteką.Jak rozpoznawać i stosować zioła. Wrocław: Wydawnictwo Dolnośląskie, 2006, s. 85,rozdz. Łąki murawy i pastwiska. ISBN 83-7384-556-9.
  • Władysław Szafer, Stanisław Kulczyński: Rośliny polskie. Warszawa: PWN, 1953.
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.