Wojciech Władysław Gasparski

Data i miejsce urodzenia	10 października 1936 Warszawa
Data i miejsce śmierci	18 maja 2022 Warszawa
profesor nauk humanistycznych
Specjalność: prakseologia, etyka biznesu, naukoznawstwo metodologia dyscyplin praktycznych (projektowania)
Alma Mater	Politechnika Śląska
Doktorat	1969 – nauki techniczne Instytut Podstawowych Problemów Techniki PAN
Habilitacja	1978 – nauki techniczne Politechnika Warszawska
Profesura	11 lipca 1985
Uczelnia	Akademia Leona Koźmińskiego w Warszawie Instytut Filozofii i Socjologii PAN
Odznaczenia

Wojciech Władysław Gasparski (ur. 10 października 1936 w Warszawie, zm. 18 maja 2022 tamże^[1] – profesor, jeden z polskich prekursorów prakseologii, teorii systemów, naukoznawstwa, organizacji i zarządzania, etyki życia gospodarczego^[2][3].

Professor Emeritus Akademii Leona Koźmińskiego. W latach 1999–2013 był dyrektorem Centrum Etyki Biznesu CEBI, jednostki wspólnej Akademii Leona Koźmińskiego w Warszawie oraz Instytutu Filozofii i Socjologii PAN, od 2013 był dyrektorem honorowym Centrum Etyki Biznesu i Innowacji Społecznych Akademii Leonma Koźmińskiego.

Życiorys

Gasparski ukończył I Liceum Ogólnokształcące im. Juliusza Słowackiego w Chorzowie. Studia wyższe ukończył na Politechnice Śląskiej (1953–1958). Studia doktoranckie odbył w Zakładzie Prakseologii PAN (1965–1967). Pracę doktorską dotyczącą zastosowań prakseologii do procesów decyzyjnych w projektowaniu technicznym obronił w Instytucie Podstawowych Problemów Techniki PAN w 1969 roku. Rozprawę habilitacyjną poświęconą teorii projektowania w ujęciu prakseologicznym przedstawił na Wydziale Architektury Politechniki Warszawskiej, uzyskując stopień doktora habilitowanego w 1978 roku. Tytuł profesora nauk humanistycznych uzyskał w 1985 roku na wniosek Rady Naukowej Instytutu Filozofii i Socjologii PAN.

Przez szesnaście lat pełnił funkcje wiceprzewodniczącego i przewodniczącego Rady Naukowej Instytutu Filozofii i Socjologii PAN. W 1995 roku został profesorem Wyższej Szkoły Przedsiębiorczości i Zarządzania im. Leona Koźmińskiego (obecnie Akademia Leona Koźmińskiego) w Warszawie, w której pełnił funkcję prorektora ds. badań naukowych. Był dyrektorem Centrum Etyki Biznesu (CEBI) prowadzonego wspólnie przez IFiS PAN oraz Akademię Leona Koźmińskiego w Warszawie. Założyciel i członek honorowy Collegium Invisibile^[4].

Jest pochowany na warszawskim cmentarzu Stare Powązki (kwatera 218, rząd 2, miejsce 25).

Dorobek naukowy

Gasparski sformułował program prakseologii działań przygotowawczych, wzbogacił prakseologię o ujęcie prakseometryczne, a także zrekonstruował podejście systemowe w nauce współczesnej jako styl rozwiązywania problemów. Założył Pracownię Metodologii Projektowania, którą kierował przez 20 lat. Kierował Zakładem Prakseologii PAN i Zakładem Prakseologii i Naukoznawstwa IFiS PAN. Na podstawie programu metodologii nauk Kazimierza Ajdukiewicza opracował oryginalną koncepcję metodologii projektowania. Stworzył oryginalną interpretację filozofii Tadeusza Kotarbińskiego jako systemu filozofii praktyczności. Był jednym z założycieli, wieloletnim prezesem, a następnie prezesem honorowym Towarzystwa Naukowego Prakseologii^[5].

Istotnym obszarem działalności Wojciecha Gasparskiego było naukoznawstwo. Był wieloletnim członkiem, przewodniczącym oraz honorowym członkiem Komitetu Naukoznawstwa PAN. Wojciech Gasparski był założycielem i dyrektorem oraz tutorem Collegium Invisibile – placówki kształcącej metodą tutorialną wybitnie utalentowanych studentów w zakresie nauk humanistycznych, społecznych, ekonomicznych i pedagogicznych. W 2004 roku otrzymał godność członka honorowego Collegium.

Wiele uwagi poświęcił zagadnieniom etyki w biznesie, gospodarce i zarządzaniu^[6]. Wprowadził tę problematykę jako subdyscyplinę filozoficzną na VI Polskim Zjeździe Filozoficznym oraz zorganizował po raz pierwszy w historii Polskich Zjazdów Filozoficznych odrębną sekcję poświęconą filozofii i etyce biznesu.

W 1994 roku zainicjował ogólnopolskie Seminarium Etyki w Biznesie, Gospodarce i Zarządzaniu (EBIGOZA), na którym prezentowane są projekty badawcze, wyniki badań oraz doświadczenia edukacyjne w zakresie etyki biznesu. Zainicjował powstanie Polskiego Stowarzyszenia Etyki Biznesu EBEN Polska i przewodniczył jego Radzie Programowej. W 1999 roku stworzył i został dyrektorem Centrum Etyki Biznesu CEBI, wspólnego przedsięwzięcia Akademii Leona Koźmińskiego i Instytutu Filozofii i Socjologii PAN. Centrum stanowi ośrodek badań i studiów na rzecz rozwoju etyki biznesu w Polsce oraz miejsce spotkań liderów biznesu i świata akademickiego^[7].

Członkostwo

Był członkiem rzeczywistym: Towarzystwa Naukowego Warszawskiego, Academy of Management (USA), International Society of Business, Economy and Ethics^[8]; Society of Business Ethics (USA), współzałożycielem i przewodniczącym Rady Programowej Polskiego Stowarzyszenia Etyki Biznesu (EBEN Polska) od 2017 r. członek honorowy^[9], wiceprezesem Caux Round Table Polska, honorowym prezesem Towarzystwa Naukowego Prakseologii, członkiem honorowym Komitetu Naukoznawstwa PAN oraz członkiem honorowym Österreichische Studiengesellschaft für Kybernetik. Wygłaszał referaty na wielu konferencjach krajowych i zagranicznych.

Odznaczenia i wyróżnienia

• Medal Mikołaja Kopernika Związku Banków Polskich.
• W 2013 r. za wybitne osiągnięcia w pracy naukowo-badawczej i działalności dydaktycznej, za zasługi na rzecz rozwoju nauki został przez prezydenta Bronisława Komorowskiego odznaczony Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski, którym udekorowano go 3 maja 2013 r. podczas uroczystości na Zamku Królewskim z okazji Święta Narodowego 3 Maja^[10][11].
• CEEMAN Champions Award in Responsible Management Education,
• Nominacja do European Faculty Pionier Award (Aspen Foundation & European Academy of Business and Society), 2006.
• Grand Prix w konkursie Etycznie do Europy (Stowarzyszenie Menedżerów w Polsce & Deloitte), 2004.
• Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski nadany w 30 rocznicę działalności Komitetu Naukoznawstwa PAN 2000.
• Medal im. Prof. Stanisława Ochęduszki, Politechnika Śląska, 1999.
• Medal Komisji Edukacji Narodowej nadany w związku z utworzeniem Collegium Invisibile, 1998.
• Odznaka Honorowa za Zasługi dla Ochrony Pracy, 1997.
• Honorowy Prezes, Towarzystwo Naukowe Prakseologii, 1995.
• Złota Odznaka Towarzystwa Naukowego Organizacji i Kierownictwa, 1995.
• Honorary Membership, Oesterreichische Studiengesellschaft fur Kybernetik, 1986.

Publikacje

Opublikował jako autor, współautor i edytor ponad trzysta prac, w tym blisko pięćdziesiąt książek; był redaktorem serii Praxiology: The International Annual of Practical Philosophy and Methodology (USA) oraz przewodniczącym rady redakcyjnej (przedtem redaktorem naczelnym) czasopisma Prakseologia i współredaktorem Projektowania i Systemów oraz Design Methods and Theories (USA), członkiem międzynarodowej rady redakcyjnej International Journal of General Systems oraz Theoretical Issues in Ergonomic Science.

• Filozofia praktyczności: Traktat o filozofii Tadeusza Kotarbińskiego oraz similaria, Wyd. IFiS PAN, Warszawa 2021
• red.z W. Kieżunem, Krytyczna teoria organizacji: Elementy filozofii i praktyki zarządzania, Poltext, Warszawa 2020^[12].
• red Praxiological Essays: Texts and Contexts Praxiology: The International Annual of Practical Philosophy and Methodology, Vol. 25, Routledge, Taylor and Francis Group, New York and London.2017^[13]
• rred wespól z P. Makowskim, M. Boneckim i K. Nowakiem-Posadzy Praxiology and the Reasons or Action, Transaction New Brunswick (USA) – London (UK), 2016.r
• red. wespół z T. Airaksinenem Desire: The Concept and Its Practical Context, Transaction New Brunswick (USA) – London (UK), 2016
• red. wespół z T. Orelem Designology: Studies on Planning for Action, Transaction New Brunswick (USA) – London (UK) 2014.
• red. wespół z K. Tchoniem A Treatise on Good Robots, Transaction New Brunswick (USA) – London (UK) 2014.
• red. wespół z Olli Loukola Environmental Political Philosophy, Transaction New Brunswick (USA) – London (UK), 2012.
• red. Biznes, etyka, odpowiedzialność Podręcznik Akademicki PWN Warszawa 2012
• red. wespół z Leo V. Ryanem i Stefanem Kwiatkowskim, Entrepreneurship: Values and Responsibility, Transaction New Brunswick (USA) – London (UK), 2011.
• red. wespól z Markiem Arszułowiczem, Whistleblowing: In Defense of Proper Action,Transaction New Brunswick (USA) - London (UK), 2010.
• Wykłady z etyki biznesu: Nowa edycja uzupełniona, WSPiZ, Warszawa 2007.
• red. wespół z T. Airaksinenem, Praxiology and the Philosophy of Technology, Transaction New Brunswick (USA) – London (UK),2007.
• red. wespół z R. Banajskim, A., Lewicką-Strzałecką, red., 2007, Filozofia Tadeusza Kotarbińskiego i jej współczesna recepcja, Towarzystwo Naukowe Prakseologii, Warszawa, 2007.
• red. wespół z: G. Lenssenem, B. Rokiem, P. Lacy, redakcja naukowa specjalnego numeru czasopisma Corporate Governance: The International Journal of Business in Society wydanego w związku z międzynarodową konferencją EABIS zorganizowaną w WSPiZ przez Centrum Etyki Biznesu, 2006.
• red., wespół z V. Alexandre'm, French and Other Perspectives in Praxiology, Transaction Publishers, New Brunswick (USA) – London (UK), 2005.
• red. Uczciwość w świecie finansów, WSPiZ, Warszawa 2004.
• red. wespół z J. Dąbrowskim, Creating Knowledge-based Economy, WSPiZ 2004.
• red. Europejskie standardy etyki i społecznej odpowiedzialności biznesu, WSPiZ 2003.
• Decyzje i etyka w lobbingu i biznesie, WSPiZ, Warszawa 2003.
• red. wespół z L.V. Ryanem i F.B.Nahserem, Praxiology and Pragmatism, Transaction Publishers, New Brunswick USA – London UK 2002.
• red. wespół z L. Zsolnayem, Ethics and the Future of Capitalism, Transaction Publishers, New Brunswick USA – London UK 2002.
• Prakseologia, Oficyna Wydawnicza Warszawskiej Szkoły Zarządzania, Warszawa 1999.
• wespół z J. Dietlem, red., Etyka biznesu, PWN, Warszawa, 1997, wyd. 2. 1998, wyd. 3. 2000
• wespół z L. V. Ryanem, red., Human Action in Business: Praxiological and Ethical Dimensions, Transaction Publishers, New Brunswick, N.J. (USA) – London (UK), 1996.
• wespół z Bela H. Banathy, Marek K. Mlicki, Social Agency: Dilemmas and Education, Transaction Publishers, New Brunswick, N.J. (USA) – London (UK),1995.
• wespół z Arne Collen, Design and Systems: General Applications of Methodology, Transaction Publishers, New Brunswick, N.J. (USA) – London (UK)1995.
• red. wespół z T. Airaksinen,. Practical Philosophy and Action Theory, Transaction Publishers, New Brunswick, N.J. (USA) – London (UK), 1993
• A Philosophy of Practicality: A Treatise on the Philosophy of Tadeusz Kotarbiński, Societas Philosophica Fennica, Helsinki, 1993
• red. wespół z Josiah Lee Auspitz, Mark K. Mlicki and Klemens Szaniawski, Praxiologies and the Philosophy oi Economics, Transaction Publishers, New Brunswick, N.J. (USA) – London (UK) 1992.
• wespół z T. Pszczołowskim, red., Praxiological Studies: Polish Contributions to the Science of Efficient Action, PWN – D. Reidel Publ. Co., Warszawa – Dordrecht, 1983.

Doświadczenia naukowe

Wojciech Gasparski prowadził wykłady w Akademii Leona Koźmińskiego w Warszawie, wcześniej wykładał na Uniwersytecie Warszawskim (Centrum Studiów Amerykańskich), Politechnice Warszawskiej, Akademii Sztuk Pięknych w Warszawie, Warszawskiej Szkole Zarządzania. Jako Fulbright Fellow prowadził badania z zakresu metodologii projektowania i teorii systemów w State University of New York, także w City University w Londynie, Akademii Nauk w Moskwie. Współpracował z Saybrook Research Institute and Graduate School w San Francisco oraz Wydziałem Filozofii Uniwersytetu w Helsinkach i Instytutem Filozofii Czeskiej Akademii Nauk w Pradze.

Wypromował kilkudziesięciu magistrów i dziesięciu doktorów; prowadził seminarium doktorskie w Akademii L. Koźmińskiego. Uczestniczył w licznych międzynarodowych konferencjach i kongresach (filozofii nauki, cybernetyki i teorii systemów, metodologii projektowania, teorii decyzji oraz etyki i społecznej odpowiedzialności biznesu). Wziął udział w XIV Międzynarodowej Konferencji Etyki Biznesu zorganizowanej przez DePaul University w Chicago (2007).

Ważniejsze programy badawcze

• Understanding and Responding to Social Demands on Corporate Responsibility, partnerstwo w VI Programie Ramowym UE, 2004–2007.
• European Platform for Excellence in Corporate Social Responsibility, partnerstwo w VI Programie Ramowym UE, 2004–2007.
• Jakość jako zagadnienie etyczne: aspekty techniczne i ekonomiczne: grant prom. KBN nr 2H02C10024, 2003–2004.
• Ethics in Human Resource Management, European Commission No 63543-IC-1-2000-1-L-T-ERASMUS-MOD-1, współpartnerstwo z Uniwersytetem Wileńskim, 2000–2002.
• Etyka w polskiej gospodarce: percepcja, preferencje, normy, Grant KBN, IFiS PAN, 1996–1999.
• The Political Economy of European Union Enlargement, ACE Project P95-2106-R, Royal Institute of Institutional Affairs, Londyn, 1996–1997.
• Praxiological-Systemic Approach to Practical Problem Solving in Design and Management, EC Grant No ERB3510PL921229, City University, Londyn, 1993.
• Polsko-fiński program badawczy z zakresu prakseologii i filozofii praktycznej, IFiS PAN, Uniwersytet w Helsinkach, program wieloletni zapoczątkowany w połowie lat 80.
• Systems Theory and Methodology, Fulbright Scholarship, State University of NY at Binghamton, USA, 1981–1982.
• Distinguished Consulting Faculty w Saybrook Graduate School and Research Institute, San Francisco, USA, 1991–.
• Redaktor Naczelny, Praxiology: The International Annual of Practical Philosophy and Methodology, Transaction Publishers, USA, 1992.

Przypisy