Wincenty Wierzejewski

Józef, Jerzy Warecki, Skaut, Orsza, Poznański

kapitan piechoty
Data i miejsce urodzenia	29 listopada 1889 Poznań
Data i miejsce śmierci	8 września 1972 Leeds
Przebieg służby
Lata służby	od 1910
Siły zbrojne	Armia Cesarstwa Niemieckiego Wojsko Polskie
Formacja	Armia Wielkopolska
Główne wojny i bitwy	I wojna światowa powstanie wielkopolskie wojna polsko-bolszewicka II wojna światowa
Odznaczenia

Wincenty Wierzejewski, ps. „Józef”, „Jerzy Warecki”, „Skaut”, „Orsza”, „Poznański” (ur. 29 listopada 1889 w Poznaniu, zm. 8 września 1972 w Leeds) – kapitan piechoty Wojska Polskiego, działacz niepodległościowy, kawaler Orderu Virtuti Militari, harcerz.

Życiorys

Urodził się w rodzinie bednarza Franciszka i Michaliny z Majewskich^[1]. W latach młodości był członkiem Towarzystwa Samokształceniowego Młodzieży „Iskra”. Później przeniósł się do Krakowa, gdzie ukończył szkołę średnią i w 1907 rozpoczął edukację na Akademii Sztuk Pięknych^[1]. Studiował tam malarstwo i sztuki zdobnicze^[2]. W 1910 zmuszony był jednak powrócić do Poznania i odbyć służbę wojskową w Armii Cesarstwa Niemieckiego.

W 1912 został jednym z założycieli pierwszego w Wielkopolsce zastępu skautowego „Poznań”. Wkrótce potem, w miarę przybywania młodych ludzi, zastęp stał się drużyną, a potem hufcem „Piast”, którego komendantem został właśnie Wierzejewski. W tym czasie skauci wielkopolscy prowadzili już tajne przygotowania do wybuchu ewentualnego powstania przeciwko Niemcom (np. bojówka Sęp). W tym celu nawiązali kontakt ze Związkiem Walki Czynnej (ZWC).

W 1914 r. został zmobilizowany do armii niemieckiej i wysłany na front. Po odniesieniu ran w trakcie walk został odesłany do Poznania. Zdezerterował wówczas z armii i już nie powrócił na front zachodni^[2].

Był jednym z organizatorów Polskiej Organizacji Wojskowej w Zaborze Pruskim. Po wybuchu walk, dowodził kompanią skautów, która zdołała oswobodzić z rąk niemieckich Bastion III Grolman w Poznaniu. Jego ówcześni podwładni w późniejszym czasie dali początek 1 pułkowi strzelców wielkopolskich (późniejszemu 55 Poznańskiemu pułkowi piechoty). Wierzejewski brał także udział w walkach na wschodzie: w 1919 – walki o Lwów, a później w wojnie polsko-bolszewickiej (był jednym z żołnierzy armii generała Daniela Konarzewskiego).

W grudniu 1924 został przydzielony z Dowództwa Okręgu Korpusu Nr VII w Poznaniu do macierzystego 55 pp^[3]. W 1925 ukończył Centralną Szkołę Gimnastyki i Sportu, po czym objął dowództwo kompanii w Batalionie Podchorążych Rezerwy Piechoty Nr 7 w Śremie. Następnie przeniesiony został do 57 pułku piechoty wielkopolskiej w Poznaniu^[4], a później pełnił służbę w Samodzielnym Referacie Bezpieczeństwa DOK VII w Poznaniu^[1]. W 1932 r. został zastępcą komendanta Wojskowej Składnicy Tranzytowej na Westerplatte^[1]. Z dniem 30 listopada 1935 został przeniesiony w stan spoczynku^[5].

Będąc oficjalnie w stanie spoczynku został przedstawicielem w przedsiębiorstwie Katowickich Firm Budowy Dróg „Smołobit” w Poznaniu. Kierowane przez Wierzejewskiego przedsiębiorstwo zatrudniało osoby działające w dywersji pozafrontowej w Wielkopolsce; ich zadaniem było kreowanie struktur przyszłej Tajnej Organizacji Konspiracyjnej, tworzonej przez Oddział II Sztabu Generalnego Wojska Polskiego na wypadek zajęcia terytorium Polski przez agresora^[6]. W sierpniu 1939, bezpośrednio przed wybuchem II wojny światowej, przydzielony został do Sztabu Głównego WP^[1].

W sierpniu 1939 został zmobilizowany i przydzielony do Sztabu Głównego, z którym opuścił kraj^[1]. Po kampanii wrześniowej kontynuował służbę wojskową w Polskich Siłach Zbrojnych na Zachodzie (między innymi w 1 Brygadzie Strzelców w Szkocji), gdzie był oficerem oświatowym w latach 1940–45. Po wojnie pozostał w Anglii. Osiadł w Leeds i założył tam zakład rzeźbiarski, który specjalizował się w sztuce sakralnej. Władze RP na uchodźstwie awansowały go na pułkownika^[7]. Zmarł w Leeds 8 września 1972^[1].

Poza pracą zawodową malował obrazy olejne i akwarele (Syreny na Westerplatte – 1934; Dęby rogalińskie – 1935 i in.), brał udział w poznańskich i ogólnokrajowych wystawach malarskich^[1].

Z małżeństwa z Ireną Janowską miał córki Danutę i Stefanię, a jego drugie małżeństwo z Mary Powell było bezdzietne^[1].

Skwer przy skrzyżowaniu ulic Grunwaldzkiej i Szylinga w Poznaniu nosi nazwę Wincentego i Jana Wierzejewskich^[8].

Szymon Dąbrowski napisał monografię Wincentego Wierzejewskiego – „Wincenty Wierzejewski: działaj, twórz i nie bój się życia” (ISBN 83-929926-9-5)^[9].

19 grudnia 2019 został pochowany na cmentarzu Zasłużonych Wielkopolan w Poznaniu^[10].

Wybrane awanse

• porucznik – zweryfikowany ze starszeństwem z dniem 1 czerwca 1919 r.
• kapitan – 31 marca 1924 r. ze starszeństwem z dniem 1 lipca 1923 r. i 19 lokatą w korpusie oficerów piechoty.

Ordery i odznaczenia

• Krzyż Wielki Orderu Odrodzenia Polski – pośmiertnie 11 grudnia 2019 „za wybitne zasługi dla niepodległości Rzeczypospolitej Polskiej, za wkład w rozwój skautingu i ruchu harcerskiego”^[11]
• Krzyż Srebrny Orderu Wojskowego Virtuti Militari nr 847^[12] – 13 kwietnia 1921^[13]
• Krzyż Niepodległości z Mieczami – 20 lipca 1932 „za pracę w dziele odzyskania niepodległości”^[14]
• Krzyż Walecznych czterokrotnie – 1921^[15][16]
• Złoty Krzyż Zasługi^[12]
• Srebrny Krzyż Zasługi – 24 grudnia 1928 „za zasługi położone w powstaniu Wielkopolskiem”^[17][18]
• Medal Pamiątkowy za Wojnę 1918–1921^[12]
• Medal Dziesięciolecia Odzyskanej Niepodległości^[12]
• Srebrny Medal za Długoletnią Służbę^[12]
• Wielkopolski Krzyż Powstańczy – pośmiertnie 30 marca 1990^[19][12]
• Odznaka ZHP „Wdzięczności” „za zasługi dla harcerstwa”

Przypisy

Bibliografia

• Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych. [dostęp 2023-10-30].
• Rocznik Oficerski 1932. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1932.
• Antoni Gąsiorowski, Jerzy Topolski: Wielkopolski Słownik Biograficzny. Warszawa-Poznań: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1981. ISBN 83-01-02722-3.
• Piotr Bauer i Bogusław Polak, Armia „Poznań” w wojnie obronnej 1939, Wydawnictwo Poznańskie, Poznań 1983, ISBN 83-210-0385-0, s. 106.
• Wawrzyniec Wierzejewski: Wincenty, Jan i Maria Wierzejewscy. Instytut Pamięci Narodowej, 2019. [dostęp 2023-01-18].
• Sylwetki z historii ZHP
• Fotografia