Przyjazd do Ameryki. Okres edukacji.

Zorach Gorfinkel urodził się w Jurborku jako ósme z dziesięciorga dzieci^[1]. Mając 4 lata wyemigrował z matką do Ameryki, aby dołączyć do ojca, który wyjechał tam wcześniej, osiadając w Port Clinton w stanie Ohio. W 1894 roku rodzina Gorfinklów przeniosła się do Cleveland, gdzie ojciec zarabiał na życie jako handlarz starzyzną^[2]. Gorfinklowie przyjęli nazwisko Finkelstein^[1]. Młody Zorach zakończył swoją edukację na ósmej klasie szkoły publicznej, ale w tym czasie jego talent do rysowania docenił inspektor szkolny, który zalecił mu, aby nauczył się zawodu litografa^[2]. Jednocześnie jeden z nauczycieli nadał mu imię William^[1]. W latach 1902–1906 William Finkelstein pracował w Morgan Lithograph Company, początkowo jako goniec, a następnie jako praktykant. Podczas praktyki studiował również malarstwo i rysunek na kursach wieczorowych w Cleveland School of Art^[2].

W 1907 roku za zaoszczędzone pieniądze pojechał do Nowego Jorku, gdzie studiował przez dwa semestry zimowe w szkole artystycznej National Academy of Design, powracając w sezonach letnich do pracy litografa w Cleveland^[2]. Na drugim roku studiów zaczął spędzać dużo czasu w galeriach Metropolitan Museum of Art, poświęcając go na kopiowanie starych mistrzów. Jego zachowane obrazy z tego okresu, mroczne, realistyczne portrety, umieszczone na ciemnym tle, odzwierciedlają jego inspirację i podziw dla dzieł malarzy barokowych: Fransa Halsa, Rembrandta i Diega Velázqueza^[1]. Przed 1910 rokiem odłożył pieniądze na podróż do Francji^[2].

Wyjazd do Francji

Pod koniec listopada 1910 roku wypłynął do Francji. Zimą próbował studiować w kilku uczelniach, ale zrezygnował, ponieważ zajęcia w nich odbywały się w języku francuskim. Ostatecznie zapisał się do Académie de La Palette, głównie dlatego, że jej dyrektor, Jacques-Émile Blanche prowadził wykłady w języku angielskim. Szybko też spostrzegł, że uczelnia ta, w przeciwieństwie do innych, zachęcała swoich studentów do rozwijania własnych zainteresowań, a nie tylko trzymania się stylu akademickiego^[1]. W La Palette William Finkelstein poznał swoją przyszłą żonę, Marguerite Thompson. Studiowała ona we Francji od 1906 roku, obserwując narodziny fowizmu i kubizmu, zdążyła też malować kilka własnych obrazów. Lato 1911 roku William spędził na szkicowaniu na południu Francji. Pięć swoich obrazów wysłał do Salonu Jesiennego, z których cztery zostały przyjęte^[2]. Utrzymywał intensywną korespondencję z Marguerite. Oboje podjęli decyzję o ślubie w Ameryce. Przy tej okazji postanowili, że ich wspólnym nazwiskiem będzie Zorach^[1].

Powrót do Ameryki

Drzewo w Yosemite, akwarela, lata 20., Brooklyn Museum

Pływająca figura, rzeźba z brązu, 1922, High Museum of Art

Pod koniec 1911 roku William, nie mając środków do życia, powrócił do Stanów Zjednoczonych. Ponownie podjął pracę litografa w Cleveland. W Taylor Galleries miał swoją pierwszą wystawę^[2]. Marguerite w tym czasie podróżowała po świecie odwiedzając takie miejsca jak: Wenecja, Jerozolima, Bombaj, Jaipur, Mandalaj, Hongkong i Jokohama^[1].

William do grudnia 1912 roku zaoszczędził 1200 dolarów, z którymi pojechał do Nowego Jorku, gdzie w lokalu przy skrzyżowaniu 55th Street i Sixth Avenue założył pracownię^[2]. 24 grudnia do Nowego Jorku przyjechała Marguerite i oboje jeszcze tego samego dnia pobrali się^[1]. Obrazy Williama, powstałe w najbliższych latach nosiły wyraźnie fowistyczny charakter, będąc pod silnym wpływem Matisse’a, jak płótno Wiosna nr 1. Pomimo dużej jaskrawości, dekoracyjnego wzoru, ignorowania anatomicznego realizmu i użycia ostrych kolorów: różowego, niebieskiego, zielonego i pomarańczowego obraz ten jest ściślej powiązany z naturą, a tym samym bardziej konserwatywny, niż dzieło francuskiego artysty^[2].

W 1913 roku trzy obrazy Williama i Marguerite Zorachów znalazły się na wystawie sztuki nowoczesnej Armory Show: Studium (nr kat. 782, pędzla Marguerite) oraz Portret (nr kat. 783) i Aranżacja (nr kat. 784, oba pędzla Williama)^[3]. Uwagę zwiedzających zwrócił obraz Studium, utrzymany w stylu fowistycznym, a wyróżniający się spośród innych obrazów tego kierunku tym, ze przedstawiał studium postaci, nawiązujące w warstwie technicznej do Matisse’a^[4].

Około 1917 roku William Zorach wybrał bardziej radykalne zniekształcanie natury w swoich obrazach porzucając fowizm na rzecz kubizmu. W jego sztuce dawała się wyczuć pewna rozbieżność między teorią a praktyką. Teoretycznie opowiedział się za dominacją abstrakcyjnego projektu i koloru. W rzeczywistości jego obrazy nie miały intelektualnych cech francuskiego kubizmu, nie była też w nich poruszana ta sama, emocjonalnie neutralna tematyka. Jego modelami były często żona oraz ich dzieci: syn Tessim (ur. 1915) i córka Dahlov (ur. 1917). William przez przypadek zainteresował się rzeźbą, kiedy latem 1917 roku zabrał swoją rodzinę do opuszczonego domu w Echo Farm w stanie New Hampshire, użyczonego im przez zaprzyjaźnionego malarza, Henry’ego Fitcha Taylora. Tam, pracując nad kilkoma seriami drzeworytów, zainteresował się płytą z drewna orzechowego, w której zrealizował relief Wodospad, swoją pierwszą rzeźbę^[2].

W 1920 roku Zorachowie wyruszyli w podróż, aby odwiedzić rodzinę Marguerite w Kalifornii. Lato spędzili biwakując w Parku Narodowym Yosemite. Marguerite krajobraz parku znała od dzieciństwa, ale dla Williama stanowił on zaskoczenie. Podczas pobytu w parku artysta wykonał dziesiątki wysokiej jakości szkiców w ołówku, akwarel i obrazów olejnych. Kulminacją jego pracy stał się Wodospad Yosemite, stylizowany, abstrakcyjny pejzaż, ukazujący ekstatyczną ekspresję sil natury. Choć nie był to jego ostatni obraz, to przypuszczalnie jeden z najważniejszych. W ciągu kolejnych dwóch lat zarzucił malarstwo olejne, skupiając się na rzeźbach i akwarelach^[1].

Jego pierwsze rzeźby, wykonane przed rokiem 1922, cechowała pewna stylizacja, wskazująca na wpływ różnych sztuk, od afrykańskiej po romańską. Znalazła się w nich nawet domieszka rodzimej, amerykańskiej rzeźby ludowej, której przykładem były postacie Indian, przeznaczone do sklepów z cygarami czy galiony. Te amerykańskie wpływy uwidoczniły się w niektórych jego pracach, takich jak Pływająca figura z jej opływowymi, spłaszczonymi liniami, chociaż sam artysta wypierał się tych podobieństw, akcentując swoje inspiracje sztuką afrykańską, perską, mezopotamską, starogrecką i egipską^[2]. Mimo braku formalnego wykształcenia w zakresie rzeźby poświęcił jej resztę swojej kariery, rzeźbiąc proste, solidne postacie z kamienia i drewna. Wypracował osobisty styl, który cechowała zwartość i zmysł monumentalizmu^[5]. Do najważniejszych jego rzeźb z lat 20. należą: Dwoje dzieci (1922) i Głowa Marguerite (1924, jego pierwsza rzeźba w kamieniu)^[6].

W 1929 roku otrzymał stanowisko nauczyciela akademickiego w Art Students League of New York, gdzie wykładał ponad 30 lat. W 1931 roku zdobył ogólnokrajowe uznanie za monumentalną rzeźbę z marmuru Matka i dziecko. Zaczął otrzymywać zlecenia na realizację monumentalnych dzieł, w tym pomnika Benjamina Franklina (1937) dla Post Office Building w Waszyngtonie. W latach 40. zrealizował serię monumentalnych głów, spośród których najbardziej znana jest Głowa Chrystusa (1940), ukazująca w niezwykły sposób Chrystusa jako urodziwego wieśniaka. Inne jego znaczące rzeźby z lat 40. i 50. to: Przyszłe pokolenie (1942–1947), płaskorzeźby dla Mayo Clinic w Rochester (1952–1953), zaliczane do jego najlepszych dekoracji architektonicznych oraz Kochankowie (1958)^[6].

William Zorach zdobył uznanie za znaczącą rolę, jaką odegrał w uwolnieniu amerykańskiej rzeźby od tendencji neoklasycznych i akademickiego modelowania, które zdominowały rynek na przełomie XIX i XX wieku. Na początku lat 30. był już jednym z najważniejszych amerykańskich rzeźbiarzy XX wieku, docenianym poprzez liczne zamówienia i wystawy jego prac w muzeach sztuki, w tym w: Art Institute of Chicago, Dallas Museum of Art, Whitney Museum of American Art i wielu innych^[7].