 | |
| Data i miejsce urodzenia |
15 czerwca 1890 |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci |
29 września 1944 |
| Przyczyna śmierci |
kara śmierci |
| Zawód, zajęcie |
działacz związkowy, polityk |
| Narodowość |
niemiecka |
| Partia |
SPD |
Wilhelm Leuschner (ur. 15 czerwca 1890 w Bayreuth, zm. 29 września 1944 w więzieniu Plötzensee[1]) – niemiecki działacz związkowy i polityk SPD; opozycjonista antyhitlerowski w okresie III Rzeszy związany z Kręgiem z Krzyżowej; zaangażowany w zamach z 20 lipca 1944 roku.
Życiorys
Należał do najbardziej wpływowych polityków i przywódców związków zawodowych w czasach Republiki Weimarskiej[2]. Z wykształcenia rzeźbiarz, w 1908 wstąpił do SPD[2]. W latach 1909–1910 studiował na Akademii Sztuk Pięknych w Norymberdze[2]. Pracował też w przemyśle meblarskim[2]. Brał udział w I wojnie światowej[2]. Później został sekretarzem związku zawodowego w Darmstadt i do roku 1926 stał na czele heskich lokalnych struktur socjalistycznej organizacji młodzieżowej tzw. Sozialistische Arbeiter-Jugend (SAJ)[2]. W międzyczasie ożenił się z Elisabeth Baatz, z którą miał dwójkę dzieci[2].
W latach 1922–1925 pełnił rolę przewodniczącego zarządu miejscowego SPD w Darmstadt[2]. W 1924 wybrano go po raz pierwszy do heskiego landtagu[2], gdzie do 1928 pełnił funkcję wiceprzewodniczącego[2]. Był ponadto członkiem rady miejskiej i członkiem prowincjalnego landtagu w Starkenburgu[2]. W 1928 został ministrem spraw wewnętrznych rządu Hesji[2]. Po przejęciu władzy przez Adolfa Hitlera zrezygnował z pełnionej dotychczas funkcji ministra[2]. Do jego bliskich współpracowników należeli Carlo Mierendorff i Ludwig Schwamb[2]. 2 maja 1933 został ciężko pobity i aresztowany w Berlinie przez ludzi z SA, bojówki NSDAP[2].
Leuschner, który był wówczas zastępcą przewodniczącego zjednoczenia związków zawodowych w Niemczech (Allgemeiner Deutscher Gewerkschaftsbund – ADGB), został zmuszony do towarzyszenia Robertowi Leyowi w czerwcu 1933 roku na kongresie Międzynarodowej Organizacji Pracy w Genewie[2]. Zdystansował się tam jednak oficjalnie od narodowosocjalistycznego związku zawodowego Deutsche Arbeitsfront, kierowanego przez Leya.
Już w drodze powrotnej z Genewy został aresztowany i do czerwca 1934 był przetrzymywany w obozie koncentracyjnym w Lichtenburgu[2]. Po zwolnieniu pozostawał pod kontrolą policyjną. Do 1944 zarabiał na rodzinę prowadząc wytwórnię kurków do beczek piwnych[2]. W swojej firmie zatrudnienie znaleźli także inni byli działacze socjaldemokratyczni, tacy jak: Hermann Maaß, Ernst Schneppenhorst i Friedrich Ebert młodszy[2]. Leuschner utrzymywał w tym czasie kontakty z Juliusem Leberem; a za pośrednictwem Dietricha Bonhoeffera – także z opozycją mieszczańską. Po wybuchu wojny we wrześniu 1939 został na krótko aresztowany[2]. Po 1939 utrzymywał intensywne kontakty ze środowiskiem Kręgu z Krzyżowej[3].
W związku z jego zaangażowaniem w przygotowania do zamachu stanu z 20 lipca 1944 aresztowano go 16 sierpnia 1944 i osadzono w obozie koncentracyjnym Ravensbrück[2][4]. Później przesłuchiwany był w Szkole Policyjnej SS w Drögen[2]. Była to placówka gestapo przygotowana do prowadzenia przesłuchań za pomocą tortur. 8 września 1944 Trybunał Ludowy (Volksgerichtshof) skazał go na karę śmierci[2][5]. Wyrok wykonano 29 września 1944 w berlińskim więzieniu Plötzensee[2].
Przypisy
- ↑ Materiały dot. Wilhelma Leuschnera. Katalog Niemieckiej Biblioteki Narodowej. [dostęp 2018-02-14]. (niem.).
- 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 Wilhelm Leuschner. Gedenkstätte Deutscher Widerstand. [dostęp 2018-02-13]. (niem.).
- ↑ Sebastian Fikus: Niepokorni z Krzyżowej. Oficyna Wydawnicza Politechniki Opolskiej, 2010, s. 8. ISBN 978-83-60691-97-7.
- ↑ Sebastian Fikus: Opór w III Rzeszy. Oficyna Wydawnicza Politechniki Opolskiej, 2011, s. 206. ISBN 978-83-62736-43-0.
- ↑ Sebastian Fikus: Opór w III Rzeszy. Oficyna Wydawnicza Politechniki Opolskiej, 2011, s. 243. ISBN 978-83-62736-43-0.
Bibliografia
- Eberhard Flessing: Leuschner, Wilhelm. deutsche-biographie.de. [dostęp 2018-02-13]. (niem.).