 | |
| Data i miejsce urodzenia |
30 grudnia 1831 |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci |
17 listopada 1900 |
| Przyczyna śmierci |
tyfus |
| Miejsce spoczynku |
cmentarz w Jasienicy |
| Rodzice |
Aleksander Godlewski i Karolina z Ciołkowskich |
| Małżeństwo |
kawaler |
| Dzieci |
bezdzietny |
 | |
| Odznaczenia | |
| złoty medal Carskiego Rosyjskiego Towarzystwa Geograficznego | |
| |
 Gozdawa | |
|
Wiktor Godlewski herbu Gozdawa[1] (ur. 30 grudnia 1831 w Bogutach Wielkich na Mazowszu, powiat Ostrów, zm. 17 listopada 1900 w majątku Smolechy, powiat Ostrów) – polski przyrodnik, ornitolog, technik, badacz Bajkału, uczestnik powstania styczniowego.
Życiorys
Wiktor Ignacy Godlewski urodził się 30 grudnia 1831 r. o godz. dziesiątej wieczorem[2] w drobnoszlacheckiej, wielodzietnej rodzinie, jako trzeci z siedmiorga rodzeństwa. Jego rodzicami byli Aleksander, właściciel majątku w Godlewie Wielkim oraz Bogutach Wielkich, oraz Anna Karolina z Ciołkowskich, córka Józefa.
Ojciec Wiktora zmarł przed 1848 rokiem, przez co młody Wiktor ukończył tylko 6 klas gimnazjum w Łomży, po czym rozpoczął praktykę gospodarowania w majątku Brulino-Koski należącym do jego stryjecznego brata Józefa Wincentego Godlewskiego. Następnie pracował w administracji okolicznych majątków ziemskich, jednocześnie z pasją oddając się myślistwu i kolekcjonowaniu okazów, szczególnie ptaków. Współpracował jako ornitolog amator z Władysławem Taczanowskim, kierownikiem i kustoszem Gabinetu Zoologicznego Szkoły Głównej w Warszawie, zasilając zbiory gabinetu wieloma okazami.
Po klęsce powstania styczniowego w roku 1863 za przynależność do organizacji rewolucyjnej skazany został wyrokiem audytoriatu polowego, pozbawiony wszystkich praw stanowych i zesłany na roboty katorżnicze w kopalniach Syberii na 12 lat.
Zesłanie
W roku 1864 Wiktor Godlewski został przerzucony na Syberię. 9 lutego przybył do Irkucka gdzie 28 lutego[3] skierowany został do kopalni Pietrowskiej. Już tam, wraz ze współwięźniem Alfonsem Parvex, rozpoczął zbierać ptaki fauny daurskiej, łowiąc je przy gniazdach na sidła. Następnie, już po zwolnieniu z ciężkich robót, wraz z Benedyktem Dybowskim prowadził badania fauny i flory oraz środowiska przyrodniczego Syberii w latach 1864-1877.
Godlewski wraz z Dybowskim dokonali pierwszego pomiaru głębokości południowej niecki jeziora Bajkał. Zastosowali własną metodę wagową, dzięki której w roku 1871 określili głębokość na 1373 m[4]. Późniejsze pomiary kierowane przez Gleba Wiereszczagina (dyrektora Bajkalskiej Stacji Limnologicznej Akademii Nauk ZSRR) określiły głębokość na 1419 m[5].
Dzięki pomocy Wiktora Godlewskiego Dybowski zebrał kolekcję ok. 370 gatunków ptaków. Korzystając z tego zbioru Władysław Taczanowski napisał pracę „Fauna ornithologique de la Siberie Orientale” i opublikował ją w „Journal für Ornithologie” w Berlinie. Jak wspominał Dybowski „całą część ekologiczną, czyli tak zwaną biologiczną, do dzieła Taczanowskiego opracował z naszych wspólnych notat Wiktor Godlewski.”[6]
Wiktor Godlewski był wraz z Dybowskim współautorem 10 prac naukowych dotyczących jeziora Bajkał i wschodniej Syberii w wydawnictwach Syberyjskiego Oddziału Rosyjskiego Towarzystwa Geograficznego. W 1870 r. został nagrodzony złotym medalem Carskiego Rosyjskiego Towarzystwa Geograficznego za pionierskie badania Syberii. Jego nazwisko utrwalono w nazewnictwie zoologicznym ptaków (Emberiza godlewskii), ryb (Limnocottus godlewskii), mięczaków (Godlewskia), oraz wieloszczetów (Dybowscella godlewskii).
Działalność po powrocie z Syberii
Wiktor Godlewski powrócił z katorgi w rodzinne strony w lecie 1877 r. i ponownie zajął się zarządzaniem majątkami ziemskimi, gromadząc środki na zakup własnego kawałka ziemi. Około roku 1890 kupił majątek Smolechy pod Ostrowią Mazowiecką, w którym oddawał się gospodarstwu i majsterkowaniu. Z nasion przywiezionych z Syberii aklimatyzował tu modrzewie, cedry i pichty, a także różne krzewy i kwiaty. Kontynuował też swoją pasję kolekcjonerską, gromadząc wielką ilość okazów ptaków, które po jego śmierci przekazano B. Dybowskiemu.
Żył intensywnie, działając w wielu organizacjach społecznych i publicznych. Był delegatem Towarzystwa Kredytowego Ziemskiego, prezesem Towarzystwa Zaliczkowego, członkiem Rady Towarzystwa Dobroczynności i współzałożycielem Ostrowskiego Towarzystwa Pożyczkowo – Oszczędnościowego (późniejszego Banku Spółdzielczego w Ostrowi Mazowieckiej), gdzie działał w Radzie Nadzorczej, a w latach 1899-1900 piastował stanowiska prezesa. W kwietniu 1900 roku zdążył jeszcze zasiąść w zarządzie Ostrowskiego Oddziału Racjonalnego Polowania.
Pomimo planów nie zdążył swych myśli i obserwacji zebrać na piśmie. Zmarł nagle na tyfus, w swoim majątku Smolechy, 17 listopada 1900 r.[7] Został pochowany na cmentarzu parafialnym w Jasienicy.
Benedykt Dybowski, we wspomnieniu pośmiertnym opublikowanym po śmierci Godlewskiego[8], tak pisał o swym zmarłym przyjacielu:
(…) zgon jego niespodziewany budzi cały szereg wspomnień o wypadkach, które stają w mej wyobraźni tak wyraziście, jak gdyby one miały miejsce przed chwilą dopiero, splatając się przytem węzłami nierozerwalnymi z postacią zmarłego towarzysza. Zdobycie każdego nowego gatunku dla fauny wschodniej Syberyi, a tem samem i dla gabinetu warszawskiego, zbadanie każdego nowego szczegółu biologicznego, stanowiły epoki w naszem życiu ówczesnem, a żaden z tych faktów nie może być pomyślany bez uczestnictwa w nim Wiktora Godlewskiego.
Medal im. Wiktora Godlewskiego
W roku 1992 Roman Świerżewski, dyrektor Gminnego Ośrodka Kultury i Sportu w Bogutach-Piankach zainicjował powołanie kapituły medalu im. Wiktora Godlewskiego.
Przypisy
- ↑ Seweryn Uruski, „Rodzina Herbarz szlachty polskiej”, Warszawa 1907, Tom 4, s. 223.
- ↑ Akt urodzenia nr 67, 1831 r. parafia Boguty.
- ↑ Państwowe Archiwum Obwodu Irkuckiego, z. 24, inw. 3, nr 32, k. 64.
- ↑ Gabryjel Brzęk, Benedykt Dybowski, Wydawnictwo Lubelskie, Lublin 1981, s. 448.
- ↑ L.L. Rossolimo, Bajkał, PWN, Warszawa 1969, s. 224.
- ↑ Kosmos rocznik XXV, Lwów 1900, s. 691.
- ↑ Akt zgonu nr 113, 1900 r. parafia Jasienica.
- ↑ Kosmos rocznik XXV, Lwów 1900, s. 690.