Wielki Szlem (ang. Grand Slam, wal. Y Gamp Lawn, fr. Le Grand Chelem) – w rugby union dla zespołów z półkuli północnej oznacza pokonanie wszystkich przeciwników w jednym sezonie podczas Pucharu Sześciu Narodów, dla drużyn z półkuli południowej natomiast zwycięstwo nad każdą z czterech reprezentacji z Wysp Brytyjskich (Anglią, Irlandią, Szkocją i Walią) podczas jednego tournée po Europie. Za to osiągnięcie nie jest przyznawane żadne fizyczne trofeum.

Puchar Pięciu/Sześciu Narodów

W Pucharze Sześciu Narodów oraz jego poprzedniku – Pucharze Pięciu Narodów – Wielkiego Szlema zdobywa drużyna, która w danym sezonie tych rozgrywek zwycięży w meczach z wszystkimi pozostałymi zespołami. Tytuł ten nie przysługiwał podczas rozgrywanych w latach 1883–1909 i 1932–1939 Home Nations Championship z udziałem jedynie drużyn z Wysp Brytyjskich, to bowiem osiągnięcie nagradzane jest Triple Crown. Wyjątkiem były lata 1908 i 1909, gdzie retrospektywnie przyznano Walii Wielkiego Szlema, ponieważ rozegrała również zwycięskie mecze z Francją, która oficjalnie dołączyła do turnieju w 1910 roku.

W przeciwieństwie do takich wyrażeń jak Wooden Spoon i Triple Crown, używanych od lat dziewięćdziesiątych XIX wieku^[1], pierwszy raz określenie Grand Slam w odniesieniu do rugby union pojawiło się w marcu 1957 roku w brytyjskiej prasie – The Times oraz The Daily Telegraph – na określenie wyczynu reprezentacji Anglii, która pokonała wszystkich czterech rywali podczas Pucharu Pięciu Narodów^[2][3].

Do roku 2019 włącznie Wielkiego Szlema zdobyto 40 razy. Pięciokrotnie w historii zdarzyło się, że drużyna pokonała wszystkich przeciwników dwa lata z rzędu – Walia w 1908–1909, Francja w 1997–1998, Anglia natomiast w 1913–1914, 1923–1924 i 1991–1992^[4]. Przed rokiem 2000 każdy zespół rozgrywał po dwa mecze u siebie i na wyjeździe. W związku z dołączeniem do turnieju Włochów, drużyny rozgrywają po pięć spotkań – w jednym roku dwa u siebie i trzy na wyjeździe, a w kolejnym te proporcje odwracają się. W 2002 roku Francuzi zdobyli pierwszego Wielkiego Szlema złożonego z pięciu zwycięstw, natomiast Walia w 2005 roku jako pierwsza osiągnęła to grając więcej meczów na wyjeździe niż na własnym stadionie^[5].

Zespół	Łącznie tytułów	Home Nations	Puchar Pięciu Narodów	Puchar Sześciu Narodów
Anglia	13	–	1913[6], 1914, 1921, 1923, 1924, 1928, 1957[7], 1980, 1991, 1992, 1995	2003[8], 2016[9]
Walia	12	1908[10], 1909[11]	1911[12], 1950[13], 1952[14], 1971[15], 1976[16], 1978[17]	2005[18], 2008[19], 2012[20], 2019
Francja	9	–	1968[21], 1977[22], 1981, 1987[23], 1997, 1998	2002[24], 2004[25], 2010[26]
Szkocja	3	–	1925[27], 1984[28], 1990[29]	–
Irlandia	3	–	1948[30]	2009[31], 2018[32]
Włochy	0	–	–	–

Wielkoszlemowe tournée

Wielkoszlemowe tournée (ang. Grand Slam tour) podejmowane jest przez zespół z południowej półkuli – Australię, Nową Zelandię i RPA – który rozgrywa testmecze z każdą z czterech narodowych reprezentacji z Wysp Brytyjskich podczas jednej wyprawy do Europy. Odniesienie zwycięstw nad Anglią, Irlandią, Szkocją i Walią oznacza zdobycie Wielkiego Szlema.

Do 2012 roku w dwudziestu sześciu próbach^[33] ta sztuka udała się gościom dziewięciokrotnie – czterokrotnie triumfowali Springboks i All Blacks, a raz Wallabies^[34][35]. Zawodnicy z Afryki Południowej zdobyli Wielkiego Szlema w pierwszych czterech próbach, dodatkowo w 1913 i 1952 roku pokonując jeszcze Francuzów^[36], z kolei ostatnie cztery próby Nowozelandczyków zakończyły się sukcesem^[37]. Australijczycy swojego jedynego Wielkiego Szlema zdobyli zaś w 1984^[38].

Tylko raz zdarzyła się jednoczesna próba jego osiągnięcia, w 2010 roku zarówno Nowozelandczycy, jak i rugbyści z RPA, w swoich meczowych planach uwzględnili wszystkie cztery Home Nations^[39]. Australijczycy byli natomiast autorami „Wielkiego Szlema porażek” przegrywając wszystkie testmecze podczas tournée na przełomie lat 1957 i 1958^[40].

Wielkoszlemowe tournée Reprezentacja Wielki Szlem Rok  Nowa Zelandia 1905–1906 Afryka Południowa 1906 Związek Południowej Afryki 1912–1913  Australia 1927–1928 Związek Południowej Afryki 1931–1932  Nowa Zelandia 1935–1936  Australia 1947–1948 Związek Południowej Afryki 1951–1952  Nowa Zelandia 1953–1954  Australia 1958 Związek Południowej Afryki 1960–1961  Nowa Zelandia 1963–1964  Australia 1966–1967  Południowa Afryka 1969–1970  Nowa Zelandia 1972–1973  Australia 1975–1976  Nowa Zelandia 1978  Australia 1981–1982  Australia 1984  Południowa Afryka 1998  Południowa Afryka 2004  Nowa Zelandia 2005  Nowa Zelandia 2008  Australia 2009  Nowa Zelandia 2010  Południowa Afryka 2010  Australia 2013  Australia 2016

Zdobyte Wielkie Szlemy RPA 4 1912–1913, 1931–1932, 1951–1952, 1960–1961  Nowa Zelandia 4 1978, 2005, 2008, 2010  Australia 1 1984

Przypisy

Bibliografia

• Six Nations roll of honour. bbc.co.uk. [dostęp 2012-04-24]. (ang.).
• Six Nations Championship. espnscrum.com. [dostęp 2012-04-24]. (ang.).
• Going grand-slamming. rugby365.com. [dostęp 2012-04-24]. [zarchiwizowane z tego adresu (2010-11-07)]. (ang.).
• The grandest of slams. telegraph.co.uk. [dostęp 2012-04-24]. (ang.).
• Petites histoires de grands chelems. rugbyrama.fr. [dostęp 2012-04-24]. (fr.).
• Les huit précédents Grands Chelems du rugby français. nordeclair.fr. [dostęp 2012-04-24]. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-11-03)]. (fr.).
• La saga des Grands Chelems. rmcsport.fr. [dostęp 2012-04-24]. (fr.).
• Grand Chelem : les huit précédents. ladepeche.fr. [dostęp 2012-04-24]. (fr.).
• Grading the All Blacks' Grand Slams. tvnz.co.nz. [dostęp 2012-04-24]. (ang.).
• A look at the All Blacks touring Grand Slams. allblacks.com. [dostęp 2012-04-24]. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-03-06)]. (ang.).