Wiązówka
Ilustracja
Wiązówka błotna
Systematyka[1][2]
Domena

eukarionty

Królestwo

rośliny

Podkrólestwo

rośliny zielone

Nadgromada

rośliny telomowe

Gromada

rośliny naczyniowe

Podgromada

rośliny nasienne

Nadklasa

okrytonasienne

Klasa

Magnoliopsida

Nadrząd

różopodobne

Rząd

różowce

Rodzina

różowate

Rodzaj

wiązówka

Nazwa systematyczna
Filipendula Mill.
Gard. Dict. Abr. ed. 4. 28 Jan 1754
Typ nomenklatoryczny

Filipendula vulgaris Moench[3]

Synonimy
  • Ulmaria Mill.[4]

Wiązówka (Filipendula Mill.) – rodzaj roślin z rodziny różowatych (Rosaceae). Należy do niego 13 gatunków (oraz mieszańce międzygatunkowe)[5]. Występują na półkuli północnej na obszarach o klimacie umiarkowanym[6], zasiedlając zwykle siedliska wilgotne, ale też w jednym przypadku (wiązówka bulwkowa) – suche i wapienne zbocza[6][7]. Niektóre gatunki uprawiane są jako rośliny ozdobne[8].

Wiązówka bulwkowa

Rozmieszczenie geograficzne

Rodzaj ten najbardziej zróżnicowany jest w Azji wschodniej. W Chinach rośnie 7 gatunków[9], kilka we wschodniej Syberii i na Wyspach Japońskich. W Europie, w tym w Polsce, rosną dwa gatunki[7][10]:

Wiązówka błotna jest najszerzej rozprzestrzeniona – rośnie od wschodniej Azji[9], poprzez Europę po Amerykę Północną. Na kontynencie amerykańskim rośnie także wiązówka bulwkowa, a poza tym wiązówka czerwona (Filipendula rubra)[7].

Morfologia i biologia

Pokrój
Byliny, często kępowe. Pędy nadziemne wzniesione i wyprostowane, osiągające nawet do 3,5 m wysokości[7], wyrastają z krótkiego kłącza, często zgrubiałego bulwiasto[9].
Liście
Nagie, dolne pierzasto podzielone, z listkami kształtu lancetowatego, o brzegu ząbkowanym. Często pomiędzy 3–5 większymi listkami obecne są listki mniejsze. Listek szczytowy większy od pozostałych, czasem 3–5 łatkowy lub nawet klapowany. U nasady liścia obecna jest para okazałych lub drobnych przylistków przyrastających do ogonka[8][7].
Kwiaty
Niewielkie, zwykle obupłciowe, zebrane w wielokwiatowe, silnie rozgałęzione wiechy, bez liści przykwiatowych (przysadek i podkwiatków). Działki kielicha, w liczbie 5, są drobne, zrośnięte u nasady i podczas owocowania odgięte do dołu. Płatków korony jest 5. Płatki są zwykle zaokrąglone, z krótkim paznokciem, barwy białej, różowej lub czerwonej. Pręciki liczne, w liczbie od 20 do 40, u nasady zrosłe z małym dyskiem miodnikowym. Słupków jest od 5 do 15, najczęściej około 10. Są górne, umieszczone są na płaskim lub nieco wyniesionym dnie kwiatowym. Są wolne lub zrosłe u nasady (tylko w jednym przypadku – bocznie). Zawierają po 1–2 zalążki. Na szczycie zwieńczone są główkowatym znamieniem[8][7][9].
Owoce
Jednonasienne mieszki (czasem określane jako niełupki ze względu na przylegającą do nasiona owocnię)[9]. Owoce, zwykle w liczbie około 10 są często ścieśnione i nieco skręcone ze sobą[7]. Nasiona mają kształt wrzecionowaty i zawierają bardzo niewiele bielma[9].

Systematyka

Rodzaj należący do plemienia Ulmarieae, podrodziny Rosoideae, rodziny różowatych (Rosaceae Juss.), rzędu różowców, kladu różowych w obrębie okrytonasiennych. Stanowi klad bazalny w obrębie podrodziny[2][11].

Wykaz gatunków[5][12]
  • Filipendula angustiloba (Turcz. ex Fisch. & C.A.Mey.) Maxim.
  • Filipendula auriculata (Ohwi) Kitam.
  • Filipendula camtschatica (Pall.) Maxim. – wiązówka kamczacka
  • Filipendula digitata (Willd.) Bergmans – wiązówka palmowata, w. dłoniasta
  • Filipendula glaberrima Nakai – wiązówka gładka
  • Filipendula × intermedia (Glehn) Juz.
  • Filipendula kiraishiensis Hayata
  • Filipendula multijuga Maxim.
  • Filipendula occidentalis (S.Watson) Howell
  • Filipendula × purpurea Maxim. – wiązówka purpurowa
  • Filipendula rubra (Hill) B.L.Rob. – wiązówka czerwona
  • Filipendula tsuguwoi Ohwi
  • Filipendula ulmaria (L.) Maxim. – wiązówka błotna
  • Filipendula vestita (Wall. ex G.Don) Maxim.
  • Filipendula vulgaris Moench – wiązówka bulwkowa, w. bulwkowata

Przypisy

  1. ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
  2. 1 2 Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-03-31] (ang.).
  3. ↑ Index Nominum Genericorum. [dostęp 2009-01-30].
  4. ↑ Germplasm Resources Information Network (GRIN). [dostęp 2010-05-05].
  5. 1 2 Filipendula Mill.. [w:] Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2022-08-05].
  6. 1 2 Geoffrey Burnie i inni, Botanica. Ilustrowana, w alfabetycznym układzie, opisuje ponad 10 000 roślin ogrodowych, Niemcy: Könemann, Tandem Verlag GmbH, 2005, ISBN 3-8331-1916-0, OCLC 271991134.
  7. 1 2 3 4 5 6 7 Roger Philips, Martyn Rix: The Botanical Garden. Vol. 2. Perennials and annuals. London: Macmillan, 2011, s. 145. ISBN 0-333-74890-5.
  8. 1 2 3 Beata Grabowska, Tomasz Kubala: Encyklopedia bylin, tom I, A-J. Poznań: Zysk i S-ka, 2011, s. 375. ISBN 978-83-7506-845-0.
  9. 1 2 3 4 5 6 Li Chaoluan: Filipendula. [w:] Flora of China [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2014-07-26].
  10. ↑ Zbigniew Mirek i inni, Vascular plants of Poland. An annotated checklist, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2020, s. 84, ISBN 978-83-62975-45-7.
  11. ↑ D. Potter i inni, Phylogeny and classification of Rosaceae, „Plant Systematics and Evolution”, 266, 2007, s. 5–43, DOI: 10.1007/s00606-007-0539-9.
  12. ↑ Gawryś Wiesław: Słownik roślin zielnych. Kraków: Officina Botanica, 2008. ISBN 978-83-925110-5-2.
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.