Werchrata
wieś
Ilustracja
Kościół parafialny w dawnej cerkwi
Państwo

 Polska

Województwo

 podkarpackie

Powiat

lubaczowski

Gmina

Horyniec-Zdrój

Wysokość

270 m n.p.m.

Liczba ludności (2021)

418[1]

Strefa numeracyjna

16

Kod pocztowy

37-622[2]

Tablice rejestracyjne

RLU

SIMC

0602963[3]

Położenie na mapie gminy Horyniec-Zdrój
Mapa konturowa gminy Horyniec-Zdrój, po prawej nieco u góry znajduje się punkt z opisem „Werchrata”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, blisko prawej krawiędzi na dole znajduje się punkt z opisem „Werchrata”
Położenie na mapie województwa podkarpackiego
Mapa konturowa województwa podkarpackiego, blisko prawej krawiędzi nieco u góry znajduje się punkt z opisem „Werchrata”
Położenie na mapie powiatu lubaczowskiego
Mapa konturowa powiatu lubaczowskiego, po prawej nieco u góry znajduje się punkt z opisem „Werchrata”
Ziemia50°15′24″N 23°28′20″E/50,256667 23,472222[4]
Szkoła podstawowa
Dom rekolekcyjny
Nagrobek Eugeniusza Chomińskiego
Cmentarz z I wojny światowej

Werchrata (w latach 1977−1981 Boguszów) – wieś w Polsce położona w województwie podkarpackim, w powiecie lubaczowskim, w gminie Horyniec-Zdrój[5][3], w górnym odcinku doliny rzeki Raty (dopływu Bugu), na Roztoczu Wschodnim.

Werchrata to jedna z największych wsi w Polsce pod względem powierzchni.

Integralne części wsi

Integralne części wsi Werchrata[5][3]
SIMCNazwaRodzaj
0602970Kozubaleczęść wsi
0602986Łozyprzysiółek
0603000Mrzygłodyprzysiółek

Oprócz przysiółków wyróżnia się: Kozubale, Bogusze i Monasterz. Obszar sołectwa wynosi 55 km². W latach 1975–1998 miejscowość należała do województwa przemyskiego.

Historia

Najstarsza źródłowa wzmianka o Werchracie pojawiła się w 1444 r., kiedy to książę mazowiecki i bełski Władysław darował osadę Horyniec szlachcicowi Piotrowi Pieczykurowi z Wilcz.[6]

W niektórych opracowaniach znaleźć można XII wiek, jako czas założenia wsi, jednakże są to informacje związane z tradycją ludową, bez żadnego źródłowego uzasadnienia. Na przełomie XVI i XVII w. była wsią królewską w województwie bełskim[7], należała do uposażenia wojewodów bełskich[8].

Właścicielem Werchraty był August Łoś, powstaniec, poseł na Sejm Galicyjski i do Rady Państwa.

W XIX w. wieś miała 440 domów i liczyła 2372 mieszkańców. W 1947 była to niemal w całości ludność ukraińska.

W II Rzeczypospolitej wieś w powiecie rawskim województwa lwowskiego. W latach 1944 – 1946 nacjonaliści ukraińscy z OUN-UPA zamordowali tutaj 47 Polaków[9].

Werchrata 21 lipca 1944 została zdobyta przez wojska radzieckie[10]. W czasie starć z oddziałami UPA w 1947 prawie cała zabudowa wsi uległa zniszczeniu, a ludność niemal w całości wysiedlono. W rejonie Monasterzu rozebrano stojącą na terenie dawnego klasztoru cerkiew Opieki Bogurodzicy wzniesioną około 1680. Była to jedna z najstarszych i najcenniejszych drewnianych cerkwi w Polsce, które uległy zniszczeniu po II wojnie światowej. W 1891 r. w Monasterzu powstała pierwsza pustelnia założona przez św. Brata Alberta Chmielowskiego dla braci zakonnych albertynów na Roztoczu[11][12][13]. Obecnie wystawiono tam turystyczną wiatę dla pielgrzymów i turystów[14].

W centrum miejscowości znajduje się cmentarz z I wojny światowej.

Religia

Na początku XIV wieku późniejszy prawosławny metropolita kijowski Piotr założył w Werchracie monaster Przemienienia Pańskiego. Monaster zwany „Piotrowym” był ważnym centrum ikonograficznym, i odegrał ważną rolę w rozwoju życia zakonnego Księstwa Halicko-Wołyńskiego[15]. Pochodzi z niego Werchracka ikona Matki Bożej, przechowywana w klasztorze św. Mikołaja w Krechowie[16].

W północno-zachodnim rogu placu cerkiewnego (obecnego kościoła w Werchracie), znajdziemy nagrobek z czerwonego piaskowca. Pochowany został tam zasłużony dla werchrackiej parafii greckokatolickiej ksiądz Eugeniusz Chomiński (30.03.1867 – 04.07.1939). Jego synem był wybitny muzykolog Józef Michał Chomiński. Nagrobek jest sygnowany, wykonany został przez Tadeusza Iwanowicza, majstra kamieniarskiego ze Lwowa. W krzyż nagrobny wmontowany jest medalion z głową Chrystusa, sygnowany przez J. Jagniewskiego we Lwowie.[17]

Miejscowość jest siedzibą rzymskokatolickiej parafii św. Józefa należącej do Dekanatu Narol w diecezji zamojsko-lubaczowskiej. Obok kościoła parafialnego, dawnej cerkwi greckokatolickiej znajduje się Dom Rekolekcyjny Wyższego Seminarium Duchownego diecezji.

Turystyka

Przez Werchratę prowadzi zielony szlak turystyczny szlak turystyczny zielony Szlak im. św. Brata Alberta z Narola do Horyńca-Zdroju, związany z działalnością i życiem św. Brata Alberta Chmielowskiego i bł. Bernardyny Marii Jabłońskiej, urodzonej w Pizunach koło Narola[18][19][20][21].

Transport

Zobacz też

Galeria

Przypisy

  1. ↑ Wieś Werchrata w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2023-01-31], liczba ludności w oparciu o dane GUS.
  2. ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 1443 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22].
  3. 1 2 3 GUS. Rejestr TERYT
  4. ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 144968
  5. 1 2 Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200)
  6. ↑ Akt nadania wsi Horyniec z 1444 roku: wydany z okazji 550-lecia pierwszej wzmianki o miejscowości, Proksa Michał, Archiwum Państwowe w Przemyślu, Przemyśl, 1994
  7. ↑ Atlas historyczny Rzeczypospolitej Polskiej wydany z zasiłkiem Akademii Umiejętności w Krakowie, [T. 1] , Epoka przełomu z wieku XVI-ego na XVII-sty. Dział II-gi. "Ziemie Ruskie" Rzeczypospolitej , Dział opracowany przez Aleksandra Jabłonowskiego [...], Warszawa-Wiedeń 1899-1904, k. 2.
  8. ↑ Władysław Pałucki, Studia nad uposażeniem urzędników ziemskich w Koronie do schyłku XVI wieku, Warszawa 1962, s. 141.
  9. ↑ Szczepan Siekierka, Henryk Komański, Krzysztof Bulzacki, Ludobójstwo dokonane przez nacjonalistów ukraińskich na Polakach w województwie lwowskim 1939–1947, Wrocław: Stowarzyszenie Upamiętnienia Ofiar Zbrodni Ukraińskich Nacjonalistów, 2006, s. 774-775, ISBN 83-85865-17-9, OCLC 77512897.
  10. ↑ ВОВ-60 – Сводки. [dostęp 2009-08-10]. [zarchiwizowane z tego adresu (2009-08-10)].
  11. ↑ bp. Mariusz Leszczyński: Albertyńskie ślady na Roztoczu Południowym. 17 czerwca – wspomnienie św. Brata Alberta Chmielowskiego zakonnika. niedziela.pl, 7 czerwca 2017. [dostęp 2020-10-22]. (pol.).
  12. ↑ Przewodnicy w Zamościu. "Miłość trzeba udowodnić!". Pustelnia św. Brata Alberta w Werchracie. przewodnicyzamosc.pl, 24 lutego 2017. [dostęp 2020-10-22]. (pol.).
  13. ↑ Artur Pawłowski: Pustelnie brata Alberta na Roztoczu. swietostworzenia.pl. [dostęp 2020-10-22]. (pol.).
  14. ↑ Wiata św. Brata Alberta na wzgórzu Monastyr uroczyście otwarta. elubaczow.com. [dostęp 2020-10-22]. (pol.).
  15. ↑ Antoni Mironowicz - "Kościół prawosławny w państwie Piastów i Jagiellonów", Białystok 2003, s. 139
  16. ↑ Werchracka ikona MB (ukr)
  17. ↑ Grzegorz Ciećka, Niezwykły lwowski krzyż w Werchracie, http://or-bad.horyniec.info/unikatowy-lwowski-krzyz-w-werchracie/ [dostęp 28-06-2022].
  18. ↑ Szlak im. św. Brata Alberta z Horyńca do Narola. Polska Organizacja Turystyczna polska.travel. [dostęp 2020-10-21]. (pol.).
  19. ↑ Przewodnicy w Zamościu. Zwiedzanie Zamościa i okolic. "Miłość trzeba udowodnić!". przewodnicyzamosc.pl, 24 lutego 2017. [dostęp 2020-10-21]. (pol.).
  20. ↑ Artur Pawłowski: Moje spotkania z roztoczańskim szlakiem św. Brata Alberta. roztocze24.info. [dostęp 2020-10-21]. (pol.).
  21. ↑ Szlak zielony im. św. Brata Alberta (Adama Chmielowskiego). narol.pl. [dostęp 2020-10-21]. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-10-26)]. (pol.).
  22. ↑ Europe in the XVIII. century | Mapire - The Historical Map Portal [online], mapire.eu [dostęp 2018-10-29] (ang.).

Bibliografia

  • Artur Pawłowski, Roztocze, Oficyna Wydawnicza „Rewasz”, Pruszków 2009, s.262, ISBN 978-83-89188-87-8
  • Grzegorz Rąkowski, Polska egzotyczna, część II, Oficyna Wydawnicza „Rewasz”, Pruszków 2002, ss.333-336, ISBN 978-83-62460-26-7
  • Stanisław Kłos, Lubaczów i okolice, Przedsiębiorstwo Usługowo-Wytwórcze „Roksana”, Krosno 1998, ss.133-136, ISBN 83-87282-79-0

Linki zewnętrzne

This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.