Wedy, Weda (dewanagari वेद „wiedza”) – święte księgi hinduizmu, najstarsza grupa religijnych tekstów sanskryckich[1], które stanowiły całość ówczesnej wiedzy człowieka o świecie ludzi i bogów; antologia tekstów z różnych okresów, o różnej tematyce, budowie i przeznaczeniu. Objętością Wedy przewyższają Biblię sześciokrotnie[2].

Podział

Wedy dzielą się na trzy rodzaje:

  • śruti – „objawienie”, dosłownie „to, co usłyszane”;
  • njaja – wiedza opierająca się na logice.

Najstarsze i najświętsze księgi to cztery sanhity (zbiory), które służyły jako „mszały” w obrzędzie ofiary wedyjskiej (śrauta, jadźńa):

  • Rygweda – „wiedza hymnów pochwalnych” (ryć) – 1028 hymnów ułożonych w dziesięć mandali
  • Jadźurweda – „wiedza formuł ofiarnych” (jadźus)
  • Samaweda – „wiedza śpiewów ofiarnych” (saman)
  • Atharwaweda – „wiedza zaklęć magicznych” – zbiór formuł magicznych, zaklęć i egzorcyzmów najpóźniej włączony do kanonu.

Poszczególne sanhity przypisano kapłanom biorącym udział w odprawianiu ofiary wedyjskiej:

  • hotar – recytował hymny Rygwedy, głosząc chwałę bogów i zapraszając ich do udziału w ofierze.
  • udgatar („kantor”) – śpiewał teksty Samawedy.
  • adhwarju (wykonywał wszelkie czynności manualne związane z obrzędem) – recytował półgłosem formuły Jadźurwedy.
  • brahman (główny kapłan, który czuwał nad poprawnością wszelkich czynności związanych z ofiarą) – miał recytować w myślach zaklęcia Atharwawedy, chroniąc w ten sposób uczestników przed niebezpiecznymi skutkami potencjalnych uchybień w obrządku.

Z każdą sanhitą wiążą się młodsze teksty: brahmany, aranjaki i upaniszady. Czasem mianem „Weda” określa całą taką grupę tekstów.

Historia

Najwcześniejszy tekst w zbiorze, Rygweda, powstał prawdopodobnie pomiędzy 1500 a 1200 rokiem p.n.e., choć niektórzy badacze uważają, że powstał wcześniej[3]. Najnowszy tekst wśród Wed, Upaniszady, został prawdopodobnie zredagowany pomiędzy 600 a 300 r. p.n.e., tekst zdradza wpływy buddyjskie, więc jego cześć musiała powstać po Buddzie, którego daty życia szacuje się na IV i V wiek p.n.e.. Wg niektórych naukowców Upaniszady powstały wcześniej, pomiędzy 800 a 600 r. p.n.e.[3]. Niezwykłą cechą Wed jest fakt, że były przekazywane w formie ustnej przez 3000 lat[4].

Objawienie i przekaz

Wyznawcy hinduizmu uznają, że wedy są wieczne, istnieją od zawsze[5]. Objawienie wedyjskie to proces usłyszenia wed przez pradawnych ryszich i przetransponowanie ich w formę językową. Początkowo wedy przekazywano tylko ustnie. Dopiero później wszystkie zbiory zebrano i skodyfikowano. Miał to uczynić wieszcz Wjasa (dewanagari: व्यास, trl. Vyāsa, ang. Vyasa), którego imię wywodzi się od słowa sanskryckiego „porządkować, redagować”. W rzeczywistości proces kodyfikacji zapisu Wed był długotrwały i angażował wielu ludzi, a początek zapisu prawdopodobnie miał miejsce ok. VIII w. p.n.e. Wedy zapisano w archaicznej formie sanskrytu zwanej językiem wedyjskim. Jest on jednym z najstarszych języków indoeuropejskich, w którym zachowały się zabytki pisane.

Kontynuacja

Stopniowo wokół Wed narosła olbrzymia literatura: studia, glosy, komentarze. Najsłynniejszym komentatorem Wed był Sajana, żyjący w drugiej połowie XIV wieku.

Zobacz też

Przypisy

  1. ↑ Wedy, [w:] Encyklopedia PWN [dostęp 2021-07-30].
  2. ↑ Wedy. W: Herbert Ellinger: Hinduizm. Grzegorz Sowiński (tł.). Wyd. 1. Kraków: Wydawnictwo Znak, 1997, s. 44, seria: Krótko i węzłowato. ISBN 83-7006-407-8.
  3. 1 2 Flood 2008 ↓, s. 37.
  4. ↑ Flood 2008 ↓, s. 39.
  5. ↑ Buddyzm i hinduizm w nauczaniu Jana Pawła II (1978-1999). Zebrali i opracowali Sabina Lach, Zdzisław J.Kijas OFMCon. Wyd. 1. Kraków: Papieska Akademia Teologiczna w Krakowie, 2000, s. 137, seria: Biblioteka Ekumenii i Dialogu. Tom 10. ISBN 83-87681-44-X.

Bibliografia

  • Gavin Flood: An Introduction to Hinduism. 2008. ISBN 0-521-43878-0.
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.