Wacław Gąsiorowski
Jan Wacław Gąsiorowski
Wiesław Sclavus, Jan Mieroszewicz
Ilustracja
Fotografia portretowa pochodząca z archiwum Koncernu Ilustrowanego Kuriera Codziennego
Data i miejsce urodzenia

27 czerwca 1869
Warszawa

Data i miejsce śmierci

30 października 1939
Konstancin-Jeziorna

Dziedzina sztuki

powieść

Odznaczenia
Złoty Wawrzyn Akademicki
Nagrody

Nagroda im. Elizy Orzeszkowej

Tablica upamiętniająca Wacława Gąsiorowskiego na bocznej ścianie pałacu Biskupów Krakowskich, w którym przyszedł na świat
Willa „Ukrainka” w Konstancinie wraz z tablicą pamiątkową upamiętniającą Wacława Gąsiorowskiego

Wacław Gąsiorowski, ps. Wiesław Sclavus, Jan Mieroszewicz (ur. 27 czerwca 1869 w Warszawie[1], zm. 30 października 1939 w Konstancinie) – polski powieściopisarz, dziennikarz, publicysta, a także scenarzysta[2], działacz polonijny i niepodległościowy. W 1900 wydawca i redaktor periodyku „Strumień”, w latach 1921–1930 redaktor czasopism polonijnych w Stanach Zjednoczonych, autor powieści historycznych nawiązujących głównie do epopei napoleońskiej i powstania listopadowego, powieści w charakterze publicystyki, dramatów i licznych reportaży.

Młodość

Po skończeniu nauki w gimnazjum, w wieku 15 lat rozpoczął pracę zarobkową, by móc sam się utrzymać po śmierci rodziców. Dalszą wiedzę zdobywał samodzielnie.

Pracował jako pomocnik aptekarza. Czasy te opisał w wydanej w 1900 powieści zatytułowanej Pigularz. Wcielony do armii carskiej odbył niespełna 2-letnią służbę wojskową. Napisał wówczas pierwszą sztukę teatralną Szare życie, nagrodzoną w konkursie „Kuriera Warszawskiego” i wystawioną w teatrze „Rozmaitości” w 1892. Gdy wyszedł z wojska, pracował jako księgowy. Dał się poznać jako organizator konspiracji niepodległościowej w zaborze rosyjskim, m.in. organizował tajne czytelnie w Rawie i Warszawie. Był redaktorem „Przeglądu Tygodniowego” i korespondentem „Słowa Polskiego”. W 1901, na łamach warszawskiego „Dziennika dla Wszystkich”, zaczęła ukazywać się w odcinkach powieść Huragan. I o ile krytycy przyjęli ją niechętnie, to uznanie czytelników zdobyła sobie natychmiast[3].

Emigracja

Ścigany przez rosyjską Ochranę za publikację Ugodowców (książki o wizycie w Warszawie cara Mikołaja II), zmuszony był emigrować z Królestwa. Przez jakiś czas mieszkał we Lwowie, a potem wyjechał na Zachód. W Paryżu (od 1904) zajął się pisarstwem, był założycielem tygodnika „Polonia” i struktur organizacyjnych „Sokoła”[4].

Studiował zbiory poloniców w Muzeum w Rapperswilu, po czym wędrował po Europie szlakami kampanii napoleońskich. Był na Elbie i Korsyce, zwiedzał pola bitew pod Marengo, Somosierrą i Wagram zbierając dokumentację do powieści z tej epoki.

Gdy wybuchła I wojna światowa, czynnie włączył się w działalność na rzecz odrodzenia państwa polskiego i uczestniczył w organizacji armii polskiej. Był jednym z sześciu członków komitetu organizacyjnego armii polskiej we Francji, powstałego jeszcze przed powołaniem komitetu werbunkowego[5]. Przebywając w Ameryce Północnej (1918–1919 i 1921–1930), wykładał literaturę i historię cywilizacji, kierując kolegium polskim w Cambridge Springs[6], a także pracował dla kilku czasopism polonijnych, jak „Kurier Nowojorski”, „Górnik” i „Gwiazda Polarna”.

W poczytnych powieściach dla młodzieży, które nawiązywały do lat epopei Napoleońskiej, barwnie opisał wiele autentycznych postaci z tamtych czasów, czym zainspirował tak wybitnych pisarzy, jak Stefan Żeromski. Oddziaływał na kilka pokoleń Polaków i ich wychowanie patriotyczne.

W kraju

Do Polski na stałe wrócił w 1930 i osiadł w willi „Ukrainka” w Konstancinie. Został prezesem Stowarzyszenia Pisarzy i Publicystów Emigracyjnych. Jego powieści historyczne cieszyły się niezmiennym powodzeniem czytelników (zwłaszcza młodych). Za całokształt działalności literackiej, w 1938 uhonorowany został Nagrodą im. Elizy Orzeszkowej[7].

Od 1936 był sołtysem Konstancina. Traktował tę funkcję jako honorową (nie pobierał wynagrodzenia). Zmarł nagle 30 października 1939. Pochowany został na cmentarzu w Skolimowie. Kondukt pogrzebowy z willi „Ukrainka” w Konstancinie na cmentarz w Skolimowie stał się wielką patriotyczną manifestacją[8]. Już krótko po jego śmierci przyjęło się określenie, jakoby pisarz „zmarł ze zgryzoty po klęsce wrześniowej”.

Twórczość

Film

W 1932 roku powstał film Księżna Łowicka (znany też pod tytułem Noc Listopadowa) na podstawie powieści pod tym samym tytułem. W rolach głównych wystąpili Jadwiga Smosarska, Stefan Jaracz i Józef Węgrzyn.

W 1937 Wacław Gąsiorowski był autorem dialogów i kierownikiem literackim filmu Ułan księcia Józefa (znanego też pod tytułem Dziewczyna i ułan) z Franciszekiem Brodniewiczem i Jadwigą Smosarską w rolach głównych.

Również w 1937 roku w Hollywood powstał film Pani Walewska (ang. Conquest) w reżyserii Clarence’a Browna będący ekranizacją powieści Gąsiorowskiego pod tym samym tytułem. W roli tytułowej wystąpiła Greta Garbo.

Odznaczenie

Upamiętnienie

  • Tablica pamiątkowa odsłonięta w 1969 na bocznej ścianie pałacu Biskupów Krakowskich (od strony trasy W-Z)[11].
  • 9 lipca 2001 został patronem ulicy w Warszawie w dzielnicy Stare Bemowo. Znajduje się tam również poświęcona mu tablica MSI.

Przypisy

  1. ↑ Stanisław Łoza (red.), Czy wiesz kto to jest?, (Przedr. fotooffs., oryg.: Warszawa : Wydaw. Głównej Księgarni Wojskowej, 1938.), Warszawa: Wydawnictwa Artystyczne i Filmowe : na zam. Zrzeszenia Księgarstwa, 1983, s. 197.
  2. ↑ Ruszczyc, s. 267.
  3. ↑ Ruszczyc, s. 264.
  4. ↑ Ruszczyc, s. 268.
  5. ↑ Komitet organizacyjny armii polskiej we Francji. „Nowości Illustrowane”. Nr 10, s. 6, 8 marca 1919.
  6. ↑ Ruszczyc, s. 272.
  7. ↑ Wacław Gąsiorowski laureatem nagrody im. Orzeszkowej. „Gazeta Lwowska”, s. 2, Nr 281 z 11 grudnia 1938.
  8. ↑ Ruszczyc, s. 273.
  9. ↑ Trylogia Napoleńska w księgarni PWN
  10. ↑ M.P. z 1938 r. nr 258, poz. 606 „za wybitną twórczość literacką”.
  11. ↑ Stanisław Ciepłowski: Wpisane w kamień i spiż. Inskrypcje pamiątkowe w Warszawie XVII–XX w.. Warszawa: Argraf, 2004, s. 178. ISBN 83-912463-4-5.

Bibliografia

  • Andrzej Niewiadowski: Leksykon polskiej literatury fantastycznonaukowej. Poznań: Wydawnictwo Poznańskie, 1990. ISBN 83-210-0892-5.
  • Marek Ruszczyc: Polacy czasów niewoli. Warszawa: Młodzieżowa Agencja Wydawnicza, 1987. ISBN 83-203-1349-X.

Linki zewnętrzne

This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.