 nr rej. A/1003 z 28.03.2007 | |
 Plan osiedla WuWa we Wrocławiu | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Miejscowość | |
| Adres |
Kopernika - Dembowskiego - Tramwajowa - Wróblewskiego - Zielonego Dębu |
| Styl architektoniczny |
Modernizm |
| Inwestor |
Siedlungsgesellschaft Breslau A.G. |
| Rozpoczęcie budowy |
1929 |
| Ukończenie budowy |
1929 |
| Pierwszy właściciel |
Siedlungsgesellschaft Breslau A.G. |
Położenie na mapie Wrocławia  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa dolnośląskiego  | |
| 51,107591°N 17,084405°E/51,107591 17,084405 | |
| Strona internetowa | |
Wystawa mieszkaniowa WUWA (WuWa, niem. Wohnungs- und Werkraumausstellung = Wystawa mieszkania i miejsca pracy) we Wrocławiu – zorganizowana w 1929 przez śląski związek Deutscher Werkbund w dzielnicy Dąbie w pobliżu parku Szczytnickiego (obecne ulice Tramwajowa, Edwarda Dembowskiego, Mikołaja Kopernika i Zielonego Dębu) oraz na terenach targowych przylegających do Hali Stulecia. W wystawie wzięli udział zarówno awangardowi, jak umiarkowani architekci, uczestnikami byli jednak jedynie lokalni działacze Werkbundu. Do organizacji wystawy najbardziej przyczynił się Heinrich Lauterbach, założyciel śląskiego związku Werkbundu. Wraz z Adolfem Radingiem przejął kierownictwo artystyczne wystawy.
Celem wystawy było przedstawienie propozycji w zakresie małych i średnich mieszkań, nowej formy domów, uwzględniając aspekty technologiczne[1]. Wybudowane budynki miały być tanie; starano się, by każdy użytkownik mieszkania otrzymał własne pomieszczenie do spania, odizolowane od innych[1].
Budowę osiedla sfinansowało Towarzystwo Osiedlowe Wrocław S.A. (Siedlungsgesellschaft Breslau A.G.), które następnie wynajmowało wzniesione nieruchomości[2].
Architektura
Na wystawie zaprezentowano 32 z 37 planowanych początkowo budynków mieszkalnych: modelowe domy jednorodzinne wolno stojące, bliźniacze i szeregowe, różne formy budynku wielorodzinnego, ponadto rozebrane po wystawie przykładowe biura i gospodarstwo rolne. Adolf Rading zaprojektował awangardowy wieżowiec, z powodu protestów administracji budowlanej zbudowany jednak jako budynek czteropiętrowy. Szczególnie interesującym obiektem wystawy jest dom dla samotnych i młodych małżeństw projektu Scharouna, jeden z pierwszych zrealizowanych budynków typu split levels w skali światowej. Również wyposażenie wnętrz poszczególnych obiektów zostało specjalnie zaprojektowane, m.in. przez Annę Rading, Josefa Vineckiego i Li Vinecky-Thorn. Autorem projektu prezentacji w pawilonie wystawowym był Johannes Molzahn.
Architektura osiedla jest niejednorodna – budynki noszą cechy pozwalające je przypisać do funkcjonalizmu podziałów prostopadłościennych, jak i do stylu międzynarodowego, architektury organicznej, białej architektury czy nurtu „kolorowych miast”[3].
W odróżnieniu od wystawy Werkbundu w Weißenhofie pamiętano o zorganizowanych terenach rekreacyjnych, zagospodarowaniu przestrzeni przydomowych (ogrody zaprojektowane przez architektów zieleni)[2], a nawet zbudowano modelowe przedszkole. Plan osiedla był jednak chaotyczny, orientacja budynków stosunkowo przypadkowa, a one same wykazywały znaczne niedostatki funkcjonalne. Mimo to wystawa odbiła się szerokim echem w czasopismach fachowych i prasie codziennej tamtego okresu, a niektóre realizacje (w szczególności domy jednorodzinne) zyskały uznanie krytyków[4].
Osiedle po zakończeniu wystawy
Po wojnie domy jednorodzinne i mniejsze budynki wielorodzinne zostały oddane w wieczyste użytkowanie osobom prywatnym, które dokonały na własną rękę pewnych zmian w architekturze obiektów. Jeden z domów zburzono, aby uzyskać miejsce na boisko; dziś miejsce to służy jako parking. Największe budynki wielorodzinne, Scharouna i Radinga, używane są z kolei jako hotel (ostatnio remontowany) oraz akademik.
W lipcu 2006 roku w zagadkowych okolicznościach spłonęło modelowe drewniane przedszkole przy ulicy Wróblewskiego. Miasto zobowiązało właściciela działki do odbudowania przedszkola zgodnie z przedwojennymi planami. Odbudowę zakończono w styczniu 2014 r.[5]
W 2020 roku osiedla Werkbundu, w tym WUWA, otrzymały Znak Dziedzictwa Europejskiego, przyznany przez Komisję Europejską[6].
Uczestnicy wystawy
Osiedle budynków wystawy
| Budynek | Adres | Opis | Stan obecny | Projektanci | Zdjęcie |
|---|---|---|---|---|---|
| Dom nr 1 | ul. Tramwajowa 2 | Galeriowy dom czynszowy z poczekalnią dla oczekujących na tramwaj. Na trzech kondygnacjach mieszkalnych rozmieszczono 12 mieszkań o powierzchni 48 m² i 6 mieszkań o powierzchni 60 m², każda kondygnacja mieści sześć różnych wariantów mieszkań. | Dom mieszkalny, dawna poczekalnia została zaadaptowana na kawiarnię | Budynek: Paul Heim i Albert Kempter Ogród: Erich Vergin |  |
| Dom nr 2 | ul. Wróblewskiego 18 | Parterowy budynek z płaskim dachem i doświetlającym wnętrze świetlikiem, o drewnianej konstrukcji przeznaczony na przedszkole dla 60 dzieci. | Budynek spłonął w nocy z 6 na 7 lipca 2006 r., odbudowany w 2013 z przeznaczeniem na siedzibę Centrum Szkoleniowo-Informacyjnego Dolnośląskiej Okręgowej Izby Architektów, które otwarto 21 stycznia 2014. Projekt rekonstrukcji wykonał Zbigniew Maćków. | Budynek: Paul Heim i Albert Kempter Ogród: Erich Vergin |  |
| Dom nr 3–6 | ul. Tramwajowa 2a | Wieloklatkowy, ośmiorodzinny dom czynszowy | Dom mieszkalny | Budynek: Gustav Wolf Wnętrze: Ulrich Stein, Albert Müller, Rudolf Mestel i inni Ogród: Erich Vergin |  |
| Dom nr 7 | ul. Tramwajowa 2b | Czteropiętrowy dom czynszowy | Budynek znacznie przebudowany w stosunku do pierwotnej postaci. Do 2016 r. służył jako dom studencki „Pancernik” Uniwersytetu Wrocławskiego, obecnie własność prywatna. | Budynek: Heinrich Lauterbach Wnętrze: Adolf Rading, Josef Vinecký, Li Vinecký-Thon |  |
| Dom nr 8 | ul. Tramwajowa | Garaże – budynek nie został zrealizowany | Adolf Rading | ||
| Dom nr 9–22 | ul. Tramwajowa 4–30 | Zespół trzynastu szeregowych jednorodzinnych domów mieszkalnych (nr 10–22) oraz czterorodzinny czynszowy dom narożny (nr 9) | Domy mieszkalne | Budynek: Emil Lange (nr 9), Ludwig Moshamer (nr 10–12), Heinrich Lauterbach (nr 13–15), Moritz Hadda (nr 16–17), Paul Häusler (nr 18–20), Theo Effenberger (nr 21–22) Wnętrze: Emil Lange, Paul Heim, Eugen Weigt, Hilda Krebs (nr 9), H.E. Fritsche, Pohl Oels (nr 10 –12), Heinrich tischler (nr 16–17), Paul Häusler (nr 18–20), Ulrich Roediger (nr 21–22) Ogród: Erich Vergin (nr 9), Paul Hatt (nr 10–15 i 21–22) |  |
| Dom nr 23–25 | ul. Tramwajowa | Szeregowy dom czynszowy – nie został zrealizowany | Theo Effenberger | ||
| Dom nr 26–27 | ul. Dembowskiego 11/13 | Jednopiętrowy dom dwurodzinny z garażami, oba mieszkania o powierzchni 185 m² | Dom mieszkalny – własność prywatna | Budynek: Theo Effenberger Wnętrze: Ulrich Stein Ogród: Paul Hatt |  |
| Dom nr 28 | ul. Dembowskiego 9 | Jednopiętrowy dom jednorodzinny z garażem, przeznaczony dla 6–7-osobowej rodziny ze służącą | Dom mieszkalny – własność prywatna | Budynek: Emil Lange Wnętrze: Wilhelm Stephan, Hilda Krebs, Emil Lange Ogród: Kurt Schütze |  |
| Dom nr 29–30 | ul. Zielonego Dębu 23/25 | Jednopiętrowy dom dwurodzinny dla siedmioosobowej rodziny | Dom mieszkalny – własność prywatna | Budynek: Paul Häusler Wnętrze: Paul Häusler, Fritz Kleeman Ogród: Julius Schütze |  |
| Dom nr 31 | ul. Kopernika 9 | Dom hotelowy dla bezdzietnych małżeństw i osób samotnych. Dwupiętrowy budynek, który tworzyły dwa skrzydła, pierwsze przeznaczone dla bezdzietnych małżeństw posiadało 32 mieszkania o powierzchni 37 m² z balkonami, drugie dla osób samotnych mieściło 32 mieszkania o powierzchni 27 m². | Obecnie w budynku mieści się hotel | Budynek: Hans Scharoun Wnętrze: Hans Scharoun |  |
| Dom nr 32–33 | ul. Kopernika 7/8 | Jednopiętrowy dom dwurodzinny z dwuspadowym dachem. Dom nr 32 przeznaczony dla artysty z rodziną, posiadał pomieszczenie przeznaczone na pracownię na poddaszu. Dom nr 33 przeznaczony był dla rodziny ze służącą | Budynek został rozebrany w latach 60 XX wieku | Budynek: Gustav Wolf Ogród: Fritz Hanisch | |
| Dom nr 34 | ul. Zielonego Dębu | Dom jednorodzinny – budynek nie został zrealizowany | Heinrich Lauterbach | ||
| Dom nr 35 | ul. Zielonego Dębu 17 | Budynek jednorodzinny dla dyrektora fabryki lub wyższego urzędnika i jego czteroosobowej rodziny i służącej. | Dom mieszkalny – własność prywatna | Budynek: Heinrich Lauterbach Wnętrze: Heinrich Lauterbach, Anna Rading Ogród: Julius Schütze |  |
| Dom nr 36 | ul. Zielonego Dębu 19 | Dom jednorodzinny przeznaczony dla pracownika umysłowego i jego rodziny. | Dom mieszkalny – własność prywatna | Budynek: Moritz Hadda Wnętre: Moritz Hadda, Martin Rosenstein, Anna Rading Ogród: Moritz Hadda |  |
| Dom nr 37 | ul. Zielonego Dębu 21 | Dom jednorodzinny przeznaczony dla wyższego urzędnika, kupca lub osoby wykonującej wolny zawód. | Dom mieszkalny – własność prywatna | Budynek: Ludwig Moshamer Wnętrze: Ludwik Moshamer, H.E. Fritsche Ogród: Julius Schütze |  |
Zobacz też
Przypisy
- 1 2 Jadwiga Urbanik (red.), Droga ku nowoczesności. Osiedla Werkbundu 1927-1932, Wrocław: Muzeum Architektury we Wrocławiu, 2016, s. 111–112.
- 1 2 Jadwiga Urbanik (red.), Droga ku nowoczesności. Osiedla Werkbundu 1927-1932, Wrocław: Muzeum Architektury we Wrocławiu, 2016, s. 121.
- ↑ Jadwiga Urbanik (red.), Droga ku nowoczesności. Osiedla Werkbundu 1927-1932, Wrocław: Muzeum Architektury we Wrocławiu, 2016, s. 125.
- ↑ Jadwiga Urbanik (red.), Droga ku nowoczesności. Osiedla Werkbundu 1927-1932, Wrocław: Muzeum Architektury we Wrocławiu, 2016, s. 130–131.
- ↑ Arkadiusz Cichosz: Wzorcowa rekonstrukcja na wzorcowym osiedlu. www.wroclaw.pl, 2014-01-21. [dostęp 2014-01-22]. (pol.).
- ↑ Osiedla Werkbundu ze Znakiem Dziedzictwa Europejskiego [online], architektura.muratorplus.pl [dostęp 2020-12-14] (pol.).
Linki zewnętrzne
- WuWA Mieszkanie i Miejsce Pracy. wuwa.eu. [dostęp 2015-09-13]. (pol.).
- tajemnicza WUWA. sjp.pwn.pl. [dostęp 2015-09-13]. (pol.). – Omówienie pisowni i odmiany skrótowca WUWA
Literatura
- Jadwiga Urbanik, WUWA 1929–2009. Wrocławska wystawa Werkbundu, Wrocław 2009.