Władysław Jaxa-Rożen
(Towarzysz) Barnaba, Harczenko
Ilustracja
generał brygady generał brygady
Data i miejsce urodzenia

29 marca 1875
Krzyżopol

Data i miejsce śmierci

24 czerwca 1931
Warszawa

Przebieg służby
Lata służby

1895–1930

Siły zbrojne

Armia Imperium Rosyjskiego
Wojsko Polskie

Formacja

Legiony Polskie

Jednostki

4 Moździerzowy Pułk Artylerii Polowej
I Brygada Legionów Polskich
Okręg Wojskowy Przemyśl
3 Pułku Artylerii Polowej
4 Pułku Artylerii Polowej
Dowództwo Żandarmerii Wojskowej

Stanowiska

dowódca artylerii okręgu wojskowego
dowódca pułku artylerii
dowódca Żandarmerii Wojskowej
komendant główny Straży Granicznej
komendant garnizonu i placu Miasta Stołecznego Warszawy

Główne wojny i bitwy

I wojna światowa
wojna polsko-ukraińska
wojna polsko-bolszewicka

Późniejsza praca

komendant Związku Strzeleckiego

Odznaczenia
Krzyż Srebrny Orderu Virtuti Militari Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski Krzyż Niepodległości z Mieczami Krzyż Walecznych (1920–1941, dwukrotnie) Złoty Krzyż Zasługi (II RP) Medal Pamiątkowy za Wojnę 1918–1921 Medal Dziesięciolecia Odzyskanej Niepodległości Order Krzyża Orła II Klasy (Estonia)
Odznaka „Za wierną służbę”
Grób Władysława Jaxy-Rożna na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach w Warszawie

Władysław Jaxa-Rożen, ps. „(Towarzysz) Barnaba”, „Harczenko” (ur. 29 marca 1875 w Krzyżopolu, zm. 24 czerwca 1931 w Warszawie) – polski inżynier rolnik oraz generał brygady Wojska Polskiego, uczestnik walk o niepodległość Polski w I wojnie światowej, a także wojny polsko-ukraińskiej i polsko-bolszewickiej. Komendant Związku Strzeleckiego. Odznaczony Orderem Virtuti Militari.

Życiorys

Służba w rosyjskiej armii i działalność niepodległościowa

W latach 1884–1887 uczęszczał do gimnazjum w Ananijowsku, a w latach 1887–1893 uczył się w Nowgorodzkim Korpusie Kadetów grafa Arakczejewa w Niżnym Nowgorodzie. W latach 1893–1895 był junkrem 3 Aleksandryjskiej Szkoły Wojskowej w Moskwie. W latach 1895–1899 jako podporucznik służył w 4 Moździerzowym pułku artylerii polowej.

W 1899 został urlopowany i rozpoczął studia w Warszawskim Instytucie Politechnicznym Mikołaja II jako wolny słuchacz. W 1900 zwolniony do rezerwy, przeniósł się do Lwowa, gdzie kontynuował studia w Szkole Politechnicznej. W 1901 po ukończeniu trzech semestrów przerwał studia i powrócił do Warszawy.

W tym samym roku wstąpił do Polskiej Partii Socjalistycznej i rozpoczął pracę konspiracyjną pod pseudonimem „Harczenko”. Pracował w tajnej drukarni i kolportował bibułę partyjną. 19 sierpnia 1904 otrzymał powołanie do 3 pułku artylerii oblężniczej w Kijowie. Nie chcąc uczestniczyć w wojnie z Japonią, zdezerterował do Galicji. W 1905 w Krakowie został członkiem Organizacji Bojowej PPS oraz wykładowcą w szkołach bojowych. Występował pod pseudonimem „(Towarzysz) Barnaba”[1]. W następnym roku wstąpił do Frakcji Rewolucyjnej PPS. W 1907 wyjechał do Lwowa, gdzie kontynuował studia w Akademii Rolniczej w Dublanach. W 1908 współtworzył Związek Walki Czynnej. Został członkiem Rady Głównej ZWC i Wydziału Związku. W 1910 skończył studia i uzyskał tytuł inżyniera oraz został członkiem Związku Strzeleckiego. 7 sierpnia 1914 objął kierownictwo ZS we Lwowie.

Służba w Legionach Polskich

We wrześniu 1914, po zajęciu miasta przez Rosjan udał się do Krakowa i wstąpił do Legionów Polskich. W koszarach zlokalizowanych w Przegorzałach objął dowództwo nad organizującą się 4 baterią II dywizjonu artylerii. Na początku października wraz z całym dywizjonem przeniósł się do Borzęcina. 19 października na czele swojej baterii wyruszył na front gdzie dołączył do I Brygady Legionów. Uczestniczył w walkach brygady na Podhalu, pod Krzywopłotami (17–18 listopada), Marcinkowicami (6 grudnia) i Pisarzową (7 grudnia). Po tej walce wraz z baterią przeszedł na odpoczynek do Zaskału, a następnie Osieka. Tam pozostawał do maja 1915. W tym czasie szkolił swój pododdział i przezbroił w nowe armaty. 18–19 maja uczestniczył w bitwie pod Konarami, a 4–8 sierpnia pod Kamionką koło Ożarowa. We wrześniu, w czasie koncentracji Legionów na Wołyniu, objął dowództwo II dywizjonu artylerii, w którego skład weszły baterie 4 i 5. W kwietniu 1916 zachorował i przebywał na leczeniu w Lublinie i Karlsbadzie. Od 20 czerwca do 31 grudnia 1916 dowodził kadrą artylerii w Kozienicach, a od 1 stycznia do 1 czerwca 1917 I dywizjonem artylerii. W lipcu ponownie objął dowództwo II dywizjonu artylerii. Po odmowie złożenia przysięgi został zwolniony z Legionów i powrócił do Lwowa, gdzie podjął pracę w Galicyjskim Towarzystwie Gospodarczym.

Służba w Wojsku Polskim

Od 1 listopada 1918 po wybuchu wojny polsko-ukraińskiej uczestniczył w walkach o Lwów, chwilowo pełniąc obowiązki komendanta naczelnego[2], a następnie dowodząc załogą Szkoły Konarskiego i kadrą piechoty. 2 grudnia został awansowany do stopnia majora i mianowany dowódcą artylerii Okręgu Wojskowego Przemyśl. Organizował 3 pułk artylerii polowej w Jarosławiu i 11 pułk artylerii polowej w Przemyślu. 22 stycznia 1919 objął dowództwo 3 pułku artylerii polowej[3]. 15 maja był przydzielony do dowódcy X Brygady Artylerii. 25 maja 1919 został przyjęty do Wojska Polskiego z dniem 1 listopada 1918 z zatwierdzeniem posiadanego stopnia podpułkownika i mianowany dowódcą 3 pap[4]. 10 sierpnia objął dowództwo 4 pułku artylerii polowej. 4 grudnia został zastępcą szefa Kierownictwa Organizacji Żandarmerii. 20 lutego 1920 wyznaczony został na stanowisko zastępcy dowódcy Żandarmerii Wojskowej, a po reorganizacji zastępcy Inspektora Żandarmerii Wojskowej Ministerstwa Spraw Wojskowych. 16 lutego 1921 został dowódcą Żandarmerii Wojskowej w Warszawie. 22 sierpnia 1921 otrzymał nominację na szefa Wydziału 2 Żandarmerii Departamentu I Piechoty MSWojsk. 1 lipca 1922 został komendantem głównym Baonów Celnych[5], a 1 września 1922, po przemianowaniu formacji – komendantem głównym Straży Granicznej. Z tego ostatniego stanowiska odwołany z dniem 30 czerwca 1923[6] i ponownie wyznaczony na stanowisko szefa Wydziału 2 Żandarmerii Departamentu Piechoty MSWojsk. Od 19 września 1926 do 19 marca 1929 był komendantem garnizonu i placu Miasta Stołecznego Warszawy.

16 marca 1927 Prezydent RP Ignacy Mościcki na wniosek Ministra Spraw Wojskowych, Pierwszego Marszałka Polski Józefa Piłsudskiego, awansował go do stopnia generała brygady ze starszeństwem z dniem 1 stycznia 1927 i 2. lokatą w korpusie generałów[7].

Od 26 marca 1929 do śmierci był komendantem Związku Strzeleckiego. 1 kwietnia 1930 został przeniesiony do dyspozycji Ministra Spraw Wojskowych. Zmarł 24 czerwca 1931 w Warszawie[8]. Spoczął w alei głównej Cmentarza Wojskowego na Powązkach w Warszawie (kwatera A15-5-1/2)[9].

Rodzina

Stanisława (1906–1985, płk. saperów, w kampanii wrześniowej 1939 w stopniu kapitana, dowódca kompanii przeprawowej Batalionu Saperów Warszawskiej Brygady Pancerno-Motorowej)
• Marię (ur. 20 sierpnia 1907, działaczka PLAN-u, rozstrzelana 14 czerwca 1940 w Palmirach)
• Bohdana (ur. 19 lutego 1915, student Wydziału Prawa UW, redaktor i wydawca pisma „Orka na Ugorze”, utonął w Dunajcu w czasie spływu kajakowego)

Awanse

  • Podporucznik – 8 sierpnia 1895
  • Porucznik – 1898
  • Porucznik – 29 września 1914
  • Kapitan – 15 maja 1915 (1 lokata na liście starszeństwa oficerów Legionów Polskich z dnia 12 kwietnia 1917)
  • Major – 2 grudnia 1918
  • Podpułkownik – 1919
  • Pułkownik – 11 czerwca 1920 zatwierdzony z dniem 1 kwietnia 1920, w artylerii, w grupie oficerów byłych Legionów Polskich[10], 3 maja 1922 zweryfikowany ze starszeństwem z dniem 1 czerwca 1919 i 1. lokatą w korpusie oficerów żandarmerii[11]
  • Generał brygady – 16 marca 1927 ze starszeństwem z dniem 1 stycznia 1927 i 2. lokatą w korpusie generałów[12]

Ordery i odznaczenia

Przypisy

  1. Ś. p. generał Władysław Jaxa-Rożen. W: Centrum Wyszkolenia Żandarmerii. Rocznik Pamiątkowy 1931. Grudziądz: 1931, s. 20.
  2. Artur Leinwand, Obrona Lwowa w listopadzie 1918 roku (pol.) [dostęp 2011-11-30].
  3. Organizacja 3-go i 11-go pułków artylerii polowej. W: Maksymilian Landau, Adam Tabiszewski: Zarys historii wojennej pułków polskich 1918–1920. T. 4 Pułk Artylerii Polowej. Warszawa: Wojskowe Biuro Historyczne, 1929, s. 7.
  4. Dziennik Rozkazów Wojskowych Nr 61 z 3 czerwca 1919 roku, poz. 1948.
  5. Baony Celne 1921-1922 (pol.) [dostęp 2011-11-30].
  6. Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 44 z 3 lipca 1923 roku, s. 446.
  7. Dziennik Personalny M.S.Wojsk. nr 10 z 19.03.1927 r.
  8. Zmarli. Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych”, s. 267, nr 5 z 3 sierpnia 1931. Ministerstwo Spraw Wojskowych.
  9. Wyszukiwarka cmentarna – Warszawskie cmentarze. cmentarzekomunalne.com.pl. [dostęp 2019-11-25].
  10. Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 23 z 23 czerwca 1920 roku, s. 496.
  11. Lista starszeństwa 1922 ↓, s. 291.
  12. Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 10 z 19 marca 1927 roku, s. 91.
  13. Polak (red.) 1993 ↓, s. 83.
  14. M.P. z 1927 r. nr 258, poz. 707 „za wybitne zasługi na polu organizacji armji oraz zapewnienia bezpieczeństwa Państwa i armji”.
  15. Dziennik Personalny M.S.Wojsk. nr 27 z 29.11.1927 r.
  16. M.P. z 1931 r. nr 18, poz. 31 „za pracę w dziele odzyskania niepodległości”.
  17. M.P. z 1931 r. nr 64, poz. 101 „za zasługi na polu organizacji i wyszkolenia wojska”.
  18. Eesti Vabariigi teenetemärgid. president.ee. [dostęp 2014-11-12]. (est.).
  19. Zarządzenia Prezydenta Rzeczypospolitej. Zezwolenie na przyjęcie i noszenie orderów. Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych”, s. 380, nr 8 z 11 listopada 1931. Ministerstwo Spraw Wojskowych.

Bibliografia

  • Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych. [dostęp 2020-03-31].
  • Lista starszeństwa oficerów zawodowych. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1922.
  • Służył Ojczyźnie w trudzie i znoju. Gazeta Lwowska”, s. 4, nr 147 z 28 czerwca 1931. 
  • Stanisław Grabski, Pamiętniki, Warszawa 1989 t. I.
  • Tadeusz Kryska-Karski, Stanisław Żurakowski, Generałowie Polski Niepodległej, Warszawa 1991, s. 83.
  • Bogusław Polak (red.): Kawalerowie Virtuti Militari 1792–1945. T. 2/2. Koszalin: Wydawnictwo Uczelniane Wyższej Szkoły Inżynierskiej w Koszalinie, 1993. ISBN 83-900510-0-1.
  • Piotr Stawecki, Słownik biograficzny generałów Wojska Polskiego 1918–1939, Warszawa: „Bellona”, 1994, s. 93, ISBN 83-11-08262-6, OCLC 830050159.
  • Erazm Domański, Gen. bryg. Władysław Jaxa-Rożen, współtwórca Żandarmerii i odrodzonego Wojska Polskiego (1875–1931) – Zarys biografii, Warszawa 1995.
  • Erazm Domański, Gen. bryg. Władysław Jaxa-Rożen, [w:] „Wojsko i Wychowanie”, Nr 4 z 1996, s. 67–69.
  • Antoni Nawrocki, Dowódcy – komendanci Żandarmerii Wojskowej Rzeczypospolitej Polski w latach 1921–2005, w: 15 lat Żandarmerii Wojskowej III RP, Wyd. Polonia Militaris, 2005, s. 328–330.

Linki zewnętrzne

This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.