Władysław Dehnel

Data i miejsce urodzenia	27 czerwca 1876 Sterdyń
Data i miejsce śmierci	29 listopada 1931 Warszawa
Zawód, zajęcie	urzędnik
Odznaczenia

Władysław Antoni Dehnel ps. Agrafka, Apolinary, Bożydar, Ordon (ur. 27 czerwca 1876 we wsi Sterdyń k. Sokołowa Podlaskiego, zm. 29 listopada 1931 w Warszawie) – polski działacz socjalistyczny i niepodległościowy, członek Organizacji Bojowej PPS.

Życiorys

Grób Władysława Dehnela na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach

W Warszawie ukończył V Gimnazjum, a następnie studia matematyczne w Petersburgu. Od 1900, pracował w Ministerstwie Komunikacji jako urzędnik. W tym samym roku wstąpił do Polskiej Partii Socjalistycznej. Wraz z żoną Heleną rozpoczął przemyt druków socjalistycznych z Londynu, przez Finlandię do Rosji. Po aresztowaniu Ksawerego Praussa przejął kierownictwo Odessy (kryptonim drogi przemytniczej PPS). Wykorzystywał w tym celu swoją funkcję urzędniczą. Przez pewien czas w związku z organizacją przemytu przeniósł się do nadgranicznej miejscowości Terijoki. W 1905 zreorganizował Odessę i zamieszkał w Wyborgu. Od końca 1904 i w 1905 przemycał również broń i amunicję. Jednocześnie studiował w latach 1901-1906 w Instytucie Technologicznym w Petersburgu który ukończył w 1906^[1]. W październiku 1905, rozpoczął urlop zdrowotny w ministerstwie i przeniósł się do Warszawy. Członek Polskiej Partii Socjalistycznej. Ukończył pierwszy kurs szkoły bojowej prowadzonej przez Józefa Piłsudskiego w Krakowie. W tym czasie jako delegat organizacji petersburskiej uczestniczył w Radach PPS. Wszedł do Wydziału Bojowego PPS, organizując intendenturę, przemyt broni, kierował laboratoriami. Po rozłamie w PPS, wszedł do PPS Frakcji Rewolucyjnej.

W kwietniu 1907, został delegowany przez Wydział Bojowy do Łodzi celem uporządkowania działań Organizacji Bojowej PPS. Organizował tam zamachy i wiece. Następnie w czerwcu 1907, wyjechał do Kijowa przygotowując zamach na bank. W lipcu 1907 wyjechał na polecenie Piłsudskiego do Warszawy organizując pomoc dla zagrożonych członków OB PPS Frakcji Rewolucyjnej.

Został aresztowany w nocy z 31 sierpnia na 1 września 1907, i osadzony w X Pawilonie Cytadeli Warszawskiej. W sierpniu 1908, wyrokiem Wojskowego Sądu Okręgowego uniewinnił go z braku dowodów, dzięki korzystnym zeznaniom świadków. Przeciwko wyrokowi zaprotestował szef Ochrany, dysponujący zeznaniami zdrajców z OB PPS. W tej sprawie warszawski generał-gubernator Gieorgij Skałon zwrócił się do ministra Piotra Stołypina proponując zesłanie w trybie administracyjnym na 5 lat na Syberię. W grudniu 1908, Stołypin zesłał Dehnela na cztery lata do Kraju Narymskiego w guberni tomskiej. Od kwietnia 1909, Dehnel przebywał w Tomsku, skąd z pomocą żony, zbiegł poprzez Moskwę, Petersburg, Szwecję, Kopenhagę, Belin, Wiedeń.

Rozpoczął ponowną działalność w Krakowie, wchodząc w skład Rady Partyjnej PPS. Brał udział w organizowaniu Związku Walki Czynnej. W okresie 1912 - 1913 kierował Wydziałem Zagranicznym PPS. Odsuwał się jednak od działalności partyjnej.

W lecie 1913, przeniósł się do Lwowa, gdzie podjął pracę w księgarni. W okresie I wojny światowej utrzymywał się z prywatnych lekcji. W listopadzie 1918. wziął udział w walkach polsko-ukraińskich o Lwów. Od 1920 był nauczycielem gimnazjum w Rohatynie, a następnie dyrektorem gimnazjum w Przemyślanach.

Po Przewrocie majowym 1926 przeprowadził się do Warszawy, gdzie podjął pracę w Wydziale Opieki Społecznej i Szpitalnictwa Rady Miejskiej. Kierował Komitetem walki z bezdomnością. W 1928, przystąpił do PPS dawnej Frakcji Rewolucyjnej. Uczestniczył w upamiętnieniu 25 rocznicy demonstracji na Placu Grzybowskim w Warszawie w 1904, oraz w zjeździe byłych członków Organizacji Bojowej PPS, gdzie utworzono Organizację Bratniej Pomocy. Od czerwca 1929 działał również w komisji oświatowej Centrali Zjednoczenia Klasowych Związków Zawodowych. Zmarł po krótkiej chorobie w listopadzie 1931.

W 1931 został odznaczony Krzyżem Niepodległości z Mieczami.

Pochowany na cmentarzu Powązki Wojskowe w Warszawie (kw. 15A-5-13/14)^[2].

Przypisy

Bibliografia

• Słownik Biograficzny Działaczy Polskiego Ruchu Robotniczego Tom 1, ISBN 83-05-11327-2