 | |
| Data i miejsce urodzenia | |
|---|---|
| Data śmierci | |
| Minister finansów | |
| Okres | |
| Odznaczenia | |
 | |
Vasile Luca (właśc. László Luka, ur. 8 czerwca 1898, zm. 23 lipca 1963) – rumuński komunista, jeden z liderów Rumuńskiej Partii Komunistycznej, w latach 1947–1952 minister finansów Rumunii.
Życiorys
Luca pochodził z rodziny seklerskiej[1] z Siedmiogrodu (w chwili jego urodzin znajdującego się w granicach Węgier). Wcześnie osierocony (w wieku 7 lat), słabo wykształcony, z zawodu był ślusarzem. W 1918 r. zaangażował się w ruch seklerski w Siedmiogrodzie. W 1919 r. przyłączył się do ruchu socjalistycznego w Braszowie. W 1923 r. stanął na czele lokalnego oddziału Rumuńskiej Partii Komunistycznej (RPK) w Braszowie, w 1928 r. został wybrany do komitetu centralnego partii. W okresie międzywojennym angażował się w przedsięwzięcia partii komunistycznej (strajki, zjazdy), uczestniczył też w walce frakcyjnej w partii. Kilkakrotnie był aresztowany i osadzany w więzieniu (odbył dwa dłuższe wyroki, trzy- i pięcioletni).
W momencie aneksji Besarabii i północnej Bukowiny przez Związek Radziecki Luca znajdował się w więzieniu w Czerniowcach (na anektowanych terenach), odbywając karę więzienia za próbę nielegalnego przekroczenia granicy rumuńsko-radzieckiej. Uwolniony, przyjął obywatelstwo radzieckie i pozostał w ZSRR, pracował dla rumuńskiej sekcji moskiewskiego radio, przygotowywał także emigrantów rumuńskich do prowadzenia agitacji komunistycznej w Rumunii i uczestniczył w tworzeniu rumuńskiej dywizji w ZSRR.
Powrócił ze Związku Radzieckiego do Rumunii (wraz z grupą innych działaczy komunistycznych) we wrześniu 1944 r., wraz z wkroczeniem na jej ziemie Armii Czerwonej. Został wówczas sekretarzem generalnym powołanego w tym czasie lewicowego Frontu Narodowo-Demokratycznego, zdominowanego przez RPK. Jesienią 1945 r. został członkiem Biura Politycznego i Komitetu Centralnego RPK. W listopadzie 1947 r. objął stanowisko ministra finansów i wicepremiera Rumunii.
Wraz z Aną Pauker stanowił trzon tzw. moskiewskiej frakcji w RPK (zwanej też „grupą Pauker-Luca”), grupującej działaczy przebywających do 1944 r. na emigracji w ZSRR, z których wielu (w tym oboje przywódcy) było pochodzenia nie-rumuńskiego[2]. Stanowiła ona zagrożenie dla pozycji generalnego sekretarza partii, Gheorghe Gheorghiu-Deja[3], w związku z czym w 1952 r. Luca i Pauker zostali pozbawieni stanowisk, a w sierpniu tego roku Luca został aresztowany. Został skazany na śmierć, wyrok ten następnie zmieniono na dożywotnie roboty przymusowe. Zmarł po jedenastu latach w więzieniu w Aiud.
W 1968 r., podczas procesów rehabilitacyjnych działaczy komunistycznych represjonowanych za czasów Gheorghiu-Deja, nowe władze Rumunii z Nicolae Ceaușescu na czele odrzuciło większość zarzutów postawionych w 1952 r. Luce, jednak podtrzymało zarzut współpracy z organami bezpieczeństwa międzywojennej Rumunii.
Odznaczenia
W 1949 otrzymał Order Odrodzenia Polski I klasy[4].
Przypisy
- ↑ Barbara Jelavich: History of the Balkans: Twentieth Century. Cambridge: Cambridge University Press, 1999, s. 288. ISBN 0-521-27459-1. [dostęp 2010-05-17]. (ang.).
- ↑ Lucian Boia: History and Myth in Romanian Consciousness. Budapest: Central European University Press, 2001, s. 172. ISBN 963-9116-97-1. [dostęp 2010-05-17]. (ang.).
- ↑ Rywalizacja między frakcjami toczyła się już wcześniej, por. np. notatki Andrieja Wyszyńskiego zawierające informację o obronie Pauker i Luki przed Dejem przez Stalina, jeszcze z 1947 r. opublikowane w: Ben Fowkes: Eastern Europe 1945–1969: From Stalinism to Stagnation. Harlow: Pearson Education Limited, 2000, s. 106, seria: Seminar Studies in History. ISBN 0-582-32693-1. [dostęp 2010-05-17]. (ang.).
- ↑ Wojciech Stela: Polskie ordery i odznaczenia (Vol. I). Warszawa: 2008, s. 48.
Bibliografia
- Adrian Pop: Luca, Vasile (Luka, László) (1898–1963). W: Europe Since 1945: An Encyclopedia. Bernard A. Cook (ed.). T. 2: K-Z. New York: Garland Publishing, Inc., 2001, s. 797. ISBN 0-8153-4058-3. [dostęp 2010-05-17]. (ang.).
- Dennis Deletant: Communist Terror in Romania: Gheorghiu-Dej and the Police State, 1948–1965. London: C. Hurst & Co. (Publishers) Ltd., 1999, s. 24–25 i in. ISBN 1-85065-386-0. [dostęp 2010-05-17]. (ang.).