Widok ogólny (odcinek dawnej Wielkiej Sadowej)

Ulica Sadowa[1][2] (ros. Садовая улица, Sadowaja ulica) – jedna z głównych ulic w rejonach centralnym i admirałtiejskim Petersburga. Przebiega od I Mostu Sadowego nad Mojką do ujścia kanału Gribojedowa. W latach 1923-1944 r. nosiła nazwę ulicy 3 lipca (3-го Июля - 3-go Ijula) dla upamiętnienia wydarzeń lipcowych 1917 r.

Historia

Przed r. 1887 był to ciąg ulic Małej i Wielkiej Sadowej[3]. Pierwsza z nich rozpoczynała się na nabrzeżu Mojki i ciągnęła do skrzyżowania z ul. Italjanską, za którym rozpoczynała się Wielka Sadowa, biegnąca do miejsca, gdzie Kanał Jekateryński (później Gribojedowa) łączy się z Fontanką[4]. Łączna długość ulicy to 4 km 376 m[5].

Najstarszy odcinek Wielkiej Sadowej, wytyczony w pierwszej ćwierci XVIII w., odchodził od Wielkiej Perspektywy (późn. Newskiego Prospektu) i biegł w stronę placu targowego, który z czasem przekształcił się w późniejszy Plac Sienny[4]. Nazwa ulicy nawiązywała do podmiejskich sadów i ogrodów, wzdłuż których przebiegała[6]. Po wielkich pożarach z lat 1736 i 1737 r. komisja do sprawy budowy Petersburga poleciła dalej zabudowywać tereny na zachód od Kanału Kriukowa (wyspy Pokrowską i Kołomieńską), a zatem również przedłużyć ul. Sadową w tym kierunku. Później, około połowy XVIII w., wyznaczono odcinek ulicy od Newskiego Prospektu na północny wschód, do skrzyżowania z ul. Włoską (Italjanską). Odcinek od ul. Italjanskiej do nabrzeża Mojki wytyczono dopiero na pocz. XIX w.[4].

Dom Timofiejewa - jedna z typowych kilkupiętrowych kamienic czynszowych z II poł. XIX/pocz. XX w., jakie tworzą zabudowę ul. Sadowej

W II poł. XIX w. na całej długości ulicy budowano kamienice czynszowe, w których lokale mieszkalne zajmowały wyższe kondygnacje, zaś na niższych znajdowały się różnego typu warsztaty (szewskie, krawieckie, jubilerskie, niewielkie drukarnie), sklepy i magazyny[4]. Handlowy charakter miał odcinek ulicy przylegający do Placu Siennego, Rynku Nikolskiego, Rynku Apraksinowskiego[7], Placu Pokrowskiego (ob. Turgieniewa) oraz do Gostinnego Dworu[4]. Rejon Rynku Apraksinowskiego i Placu Siennego zamieszkiwała głównie miejska biedota, robotnicy i służący[8].

Przy ul. Sadowej mieszkali w różnych okresach pisarze i poeci Iwan Kryłow, Nikołaj Gniedicz (obaj w domu pracowników cesarskiej biblioteki pod dawnym nr 20[6]), Apołłon Majkow (pod nr 51) i Michaił Lermontow (pod nr 61)[6]. W 1881 r. członkowie Narodnej Woli planowali dokonać przy ul. Sadowej zamachu na cara Aleksandra II. W tym celu wynajęli lokal w jednej z kamienic i otworzyli sklep serowarski. Równocześnie ze sklepowego zaplecza drążyli podkop pod ulicą, by zdetonować w tunelu bombę w czasie, gdy władca będzie wracał do Pałacu Zimowego z cotygodniowego przeglądu wojsk na terenie Maneżu Michajłowskiego. 1/13 marca 1881 r., w zaplanowanym dniu zamachu, Aleksander II zdecydował się jechać inną drogą, wzdłuż Kanału Jekateryńskiego. Kierowani przez Sofję Pierowską zamachowcy z bombami zdążyli jednak przemieścić się nad kanał i tam dokonać udanego ataku na cara[2]. Już po pojmaniu i egzekucji organizatorów zamachu kolejna członkini Narodnej Woli, Wiera Figner, zamierzała wykorzystać sklep przy Sadowej i tunel do ataku na nowego cara Aleksandra III, jednak nie zgodził się na to komitet wykonawczy organizacji[9].

Zabudowa ulicy

Pałac Woroncowa (nr 26)
Dom z czterema kolumnadami (nr 12)

Przy ul. Sadowej znajdują się m.in. następujące obiekty o szczególnej wartości historycznej:.

  • Zamek Michajłowski pod nr 2[4]
  • Ordonanshaus (Ордонансгауз) - budynek komendantury garnizonu petersburskiego wzniesiony w latach 1824-1826 pod nr 3, według projektu Carlo Rossiego[10]
  • dom W. Jakowlewej pod nr 5 - budynek wzniesiony w latach 20. XIX w. według projektu Carlo Rossiego[4],
  • dom "z czterema kolumnadami" pod nr 12 - wzniesiony w poł. XVIII w. dla hrabiego Iwana Szuwałowa, w XIX w. zajmowany przez ministerstwo finansów[11]
  • budynek Banku Imperatorskiego pod nr 18-20, dawniej nr 16[4]
  • budynek banku asygnacyjnego pod nr 21 - wzniesiony w latach 1783-1790 według projektu Giacomo Quarenghiego[12]
  • pałac Woroncowa pod nr 26 - wzniesiony w latach 1749-1757[13], od 1810 r. siedziba Korpusu Paziów[14]
  • dom Sawwy Jakowlewa (lata 80. XVIII w.) pod nr 38[4]
  • kamienica pod nr 44 - wzniesiona w 1856 r. według projektu A. Langego[6]
  • kamienica pod nr 55/57 - wzniesiona w latach 1904-1906 według projektu A. Liszewskiego dla różnych instytucji zarządu miasta[4]

Przypisy

  1. ↑ M. Wilk, Petersburg, s. 44.
  2. 1 2 J. Miles, Petersburg, s. 316-317.
  3. ↑ Polska nazwa za: M. Wilk, Petersburg, s. 71.
  4. 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 Walentina Sołomko, Садовая ул. [online], www.encspb.ru [dostęp 2021-08-04].
  5. ↑ Садовая улица в Санкт-Петербурге [online], peterburg.center [dostęp 2021-08-05] (ros.).
  6. 1 2 3 4 red. B. Piotrowski i in., Sankt-Pietierburg. Pietrograd. Leningrad, s. 558.
  7. ↑ Polskie tłumaczenie za: M. Wilk, Petersburg, s. 159.
  8. ↑ M. Wilk, Petersburg, s. 94.
  9. ↑ J. Miles, Petersburg, s. 318.
  10. ↑ Aleksandr Aleksiejew, Ордонансгауз [online], www.encspb.ru [dostęp 2021-08-05].
  11. ↑ red. B. Piotrowski i in., Sankt-Pietierburg. Pietrograd. Leningrad, s. 193.
  12. ↑ red. B. Piotrowski i in., Sankt-Pietierburg. Pietrograd. Leningrad, s. 93.
  13. ↑ red. B. Piotrowski i in., Sankt-Pietierburg. Pietrograd. Leningrad, s. 128.
  14. ↑ M. Wilk, Petersburg, s. 46.

Bibliografia

  • J. Miles, Petersburg, Wydawnictwo MAGNUM, Warszawa 2020, ISBN 978-83-11-15862-7.
  • red. B. Piotrowski, O. Czekanowa i in., Sankt-Pietierburg. Pietrograd. Leningrad. Encikłopiediczeskij sprawocznik, Naucznoje Izdatiel'stwo Bol'szaja Rossijskaja Encikłopiedija, ISBN 5-85270-037-1.
  • M. Wilk, Petersburg. Stara i nowa historia, Wyższa Szkoła Studiów Międzynarodowych, Łódź 2003, ISBN 83-88504-17-7.
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.