Ulica Ordynacka w Warszawie
Śródmieście Północne
Ilustracja
Ulica Ordynacka przy ulicy Nowy Świat
Państwo

 Polska

Miejscowość

Warszawa

Przebieg
ul. Okólnik
ul. Mikołaja Kopernika
ul. Nowy Świat
Położenie na mapie Warszawy
Mapa konturowa Warszawy, w centrum znajduje się punkt z opisem „Ulica Ordynacka w Warszawie”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, blisko centrum na prawo znajduje się punkt z opisem „Ulica Ordynacka w Warszawie”
Położenie na mapie województwa mazowieckiego
Mapa konturowa województwa mazowieckiego, w centrum znajduje się punkt z opisem „Ulica Ordynacka w Warszawie”
Ziemia52°14′08,8″N 21°01′09,7″E/52,235777 21,019349

Ulica Ordynacka – ulica w dzielnicy Śródmieście w Warszawie.

Opis

Do XVII wieku tereny, przez które przebiega ulica, były częścią folwarku wsi Kałęczyn[1].

Pierwotnie była to droga, prowadząca przez włókę Szpitala św. Ducha[2] od Nowego Światu do pałacu ordynatów Ostrogskich[3]. Była osią niezrealizowanego rozległego założenia pałacowego zaprojektowanego ok. 1680 roku przez Tylmana z Gameren[4][2] dla Jana Krzysztofa Gnińskiego[5]. Po śmierci Gnińskiego zrealizowano tylko jeden pawilon (Zamek Ostrogskich)[6].

W 1725 teren ten został zakupiony przez ordynata Michała Zdzisława Zamoyskiego[7]. W 1739 roku jego syn Jan Jakub Zamoyski założył tam jurydykę Ordynacką[8]. Jej główną ulicę stanowiła ulica Ordynacka[8].

Nazwa ulicy, nawiązująca do nazwy jurydyki[9][5], została oficjalnie zatwierdzona w 1770 roku[10].

W 1820 roku na posesji przy ul. Nowy Świat 64 rozbudowano dawne targowisko „na Sułkowskiem”, nazywane także „na Ordynackiem”[11]. Na targowisku, które funkcjonowało do początku II wojny światowej, handlowano głównie artykułami spożywczymi[12]. Po 1880 roku ulica została zabudowana kamienicami[2]. W latach 1882–1883 na rogu ul. Okólnik wniesiono gmach pierwszego stałego cyrku w Warszawie[13] z widownią dla ok. 3 tys. osób[14][15]. W latach 1882–1884 przy ulicy wniesiono dom dla Zgromadzenia Sióstr Miłosierdzia św. Wincentego a Paulo, do którego w latach 1899–1900 dobudowano kaplicę[16].

W latach 1913−1915 perspektywę ulicy w kierunku wschodnim zamknęło nowego skrzydło Konserwatorium Muzycznego[17]. Przy ulicy, z wyjątkiem kamienic sąsiadujących z ul. Nowy Świat, działało niewiele sklepów[17]. W okresie międzywojennym miała tam siedzibę m.in. produkująca maszyny spółka „Rzewuski i S-ka” (w 1938 roku zatrudniała ok. 130 osób)[18].

W czasie obrony Warszawy we wrześniu 1939 roku Niemcy zbombardowali gmach cyrku[19]. Zniszczeniu uległo również wiele kamienic[18].

Podczas powstania warszawskiego, od 5 sierpnia 1944 roku, ulica znajdowała się na terenie kontrolowanym przez powstańców z Grupy Bojowej „Krybar”[20]. Na ulicy Nowy Świat, na osi ulic Ordynackiej i Wareckiej, zbudowano barykadę[21], osłaniającą główne przejście między Śródmieściem i Powiślem[22]. W pierwszych dniach września 1944 roku ulica stała się jedną z dwóch głównych dróg odwrotu polskich oddziałów i ewakuacji ludności cywilnej z zajmowanego przez Niemców Powiśla[23][24]. 6 września 1944 roku w wyniku nalotów Luftwaffe zginęło wiele osób cywilnych na terenie dawnego cyrku i kilkudziesięciu powstańców w gmachu Konserwatorium[25]; Niemcy zaczęli także ostrzeliwać ulicę z broni maszynowej z okien zdobytych wysokich kamienic przy ul. Tamka[26]. Tego dnia rozbite polskie oddziały wycofały się z Powiśla na nową linię obrony wzdłuż ulicy Nowy Świat[23].

W latach 1950–1953 odbudowano odcinek ulicy przy Nowym Świecie, a ok. 1960 roku dalszy, po stronie parzystej[27]. Rozebrano wtedy ruiny przylegającego do Zamku Ostrogskich skrzydła Konserwatorium Muzycznego[18], zabudowania Zgromadzenia Sióstr Miłosierdzia św. Wincentego a Paulo[18] oraz ruiny gmachu cyrku, na miejscu którego w latach 1959–1966 powstał budynek Państwowej Wyższej Szkoły Muzycznej[19].

Ważniejsze obiekty

Obiekty nieistniejące

Inne informacje

Do nazwy ulicy nawiązuje nazwa Stowarzyszenia „Ordynacka”[28].

Przypisy

  1. ↑ Franciszek Maksymilian Sobieszczański: Warszawa. Wybór publikacji. T. 1. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1967, s. 413.
  2. 1 2 3 Encyklopedia Warszawy. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1994, s. 580. ISBN 83-01-08836-2.
  3. ↑ Kwiryna Handke: Słownik nazewnictwa Warszawy. Warszawa: Slawistyczny Ośrodek Wydawniczy, 1998, s. 157. ISBN 83-86619-97X.
  4. ↑ Eugeniusz Szwankowski: Ulice i place Warszawy. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1970, s. 154.
  5. 1 2 Jarosław Zieliński: Atlas dawnej architektury ulic i placów Warszawy. Tom 15. Objazdowa–Ożarowska. Warszawa: Biblioteka Towarzystwa Opieki nad Zabytkami, 2011, s. 382. ISBN 978-83-88372-42-1.
  6. ↑ Maria Irena Kwiatkowska, Marek Kwiatkowski: Historia Warszawy XVI−XX wieku. Zabytki mówią. Wydawnictwo Naukowe PWN, 1998, s. 58. ISBN 83-01-12708-2.
  7. ↑ Kwiryna Handke: Dzieje Warszawy nazwami pisane. Warszawa: Muzeum Historyczne m.st. Warszawy, 2011, s. 241. ISBN 978-83-62189-08-3.
  8. 1 2 Maria Bogucka, Maria I Kwiatkowska, Marek Kwiatkowski, Władysław Tomkiewicz, Andrzej Zahorski: Warszawa w latach 1526–1795. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 0332-01-833-1, s. 302.
  9. ↑ Franciszek Maksymilian Sobieszczański: Warszawa. Wybór publikacji. T. 1. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1967, s. 414.
  10. ↑ Kwiryna Handke: Dzieje Warszawy nazwami pisane. Warszawa: Muzeum Historyczne m.st. Warszawy, 2011, s. 171. ISBN 978-83-62189-08-3.
  11. ↑ Maria Mórawska: Od Marywilu do Wola Park. Bazary, targowiska i hale targowe w Warszawie od połowy XVII w. do dziś. Warszawa: Muzeum Woli. Oddział Muzeum Historycznego m.st. Warszawy, 2005, s. 23. ISBN 83-88477-32-3.
  12. ↑ Maria Mórawska: Od Marywilu do Wola Park. Bazary, targowiska i hale targowe w Warszawie od połowy XVII w. do dziś. Warszawa: Muzeum Woli. Oddział Muzeum Historycznego m.st. Warszawy, 2005, s. 24. ISBN 83-88477-32-3.
  13. ↑ Jacek Wołowski: Moja Warszawa. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1979, s. 195. ISBN 83-01-00062-7.
  14. ↑ Encyklopedia Warszawy. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1994, s. 117. ISBN 83-01-08836-2.
  15. ↑ Jerzy S. Majewski: Warszawa nieodbudowana. Metropolia belle époque. Warszawa: VEDA, 2003, s. 66. ISBN 83-85584-82-X.
  16. ↑ Dom miłosierdzia i kaplica Zgromadzenia Sióstr Miłosierdzia św. Wincentego a Paulo Ordynacka 4. s. warszawa1939.pl. [dostęp 2023-08-25].
  17. 1 2 Jarosław Zieliński: Atlas dawnej architektury ulic i placów Warszawy. Tom 15. Objazdowa–Ożarowska. Warszawa: Biblioteka Towarzystwa Opieki nad Zabytkami, 2011, s. 387. ISBN 978-83-88372-42-1.
  18. 1 2 3 4 Jarosław Zieliński: Atlas dawnej architektury ulic i placów Warszawy. Tom 15. Objazdowa–Ożarowska. Warszawa: Biblioteka Towarzystwa Opieki nad Zabytkami, 2011, s. 388. ISBN 978-83-88372-42-1.
  19. 1 2 Jerzy S. Majewski: Warszawa nieodbudowana. Metropolia belle époque. Warszawa: VEDA, 2003, s. 70. ISBN 83-85584-82-X.
  20. ↑ Piotr Rozwadowski (red. nauk.): Wielka Ilustrowana Encyklopedia Powstania Warszawskiego. Tom 1. Warszawa: Dom Wydawniczy Bellona i Fundacja „Warszawa Walczy 1939–1945”, 2005, s. 291. ISBN 83-11-09261-3.
  21. ↑ Stanisław Kopf: Powiśle. Warszawskie Termopile 1944. Warszawa: Fundacja „Wystawa Warszawa Walczy 1939–1945”, 1999, s. 76. ISBN 83-87545-18-X.
  22. ↑ Jacek Wołowski: Moja Warszawa. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1979, s. 239. ISBN 83-01-00062-7.
  23. 1 2 Piotr Rozwadowski (red. nauk.): Wielka Ilustrowana Encyklopedia Powstania Warszawskiego. Tom 1. Warszawa: Dom Wydawniczy Bellona i Fundacja „Warszawa Walczy 1939–1945”, 2005, s. 296. ISBN 83-11-09261-3.
  24. ↑ Włodzimierz Rosłoniec: Grupa „Krybar” Powiśle 1944. Warszawa: Instytut Wydawniczy Pax, 1989, s. 192. ISBN 83-211-1037-1.
  25. ↑ Włodzimierz Rosłoniec: Grupa „Krybar” Powiśle 1944. Warszawa: Instytut Wydawniczy Pax, 1989, s. 188−189. ISBN 83-211-1037-1.
  26. ↑ Włodzimierz Rosłoniec: Grupa „Krybar” Powiśle 1944. Warszawa: Instytut Wydawniczy Pax, 1989, s. 191. ISBN 83-211-1037-1.
  27. ↑ Eugeniusz Szwankowski: Ulice i place Warszawy. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1970, s. 155.
  28. ↑ Stowarzyszenie Ordynacka. ordynacka.pl. [dostęp 2023-08-05].
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.