Ukraińcy na Białorusi
Populacja

158 723 (wynik spisu ludności z 2009)[1]

Miejsce zamieszkania

wszystkie obwody Białorusi, zwłaszcza brzeski i homelski

Język

rosyjski, ukraiński, białoruski[2]

Ukraińcy na Białorusi – mniejszość narodowa zamieszkała na Białorusi. Przedstawiciele tej społeczności są zamieszkałą poza granicami Ukrainy częścią narodu ukraińskiego. Według wyników białoruskiego spisu powszechnego z 2009 Ukraińcy są trzecią pod względem liczebności mniejszością narodową na Białorusi[3].

Historia

Południowo-zachodnia część Białorusi – położona nad takimi rzekami jak Bug, Prypeć, Jasiołda i Narew – uważana jest przez szereg badaczy za część ukraińskiego terytorium etnicznego. W skład tego terytorium (nazywanego również ziemią brzeską, ukr. Berestejszczyna) mają wchodzić w całości współczesne białoruskie rejony: małorycki, kamieniecki, brzeski, żabinecki, bereski, drohiczyński, janowski, piński, stoliński oraz części rejonów: prużańskiego, hancewickiego, iwacewickiego, lachowickiego oraz łuninieckiego[4]. Wyniki rosyjskiego spisu powszechnego z 1897 stanowią dla ukraińskich badaczy podstawę do zaliczenia większości ówczesnej ludności tych ziem do narodu ukraińskiego[5]. W 1914 Moskiewska Komisja Dialektologiczna Cesarskiej Akademii Nauk uznała dominujące w tym regionie gwary za należące do kompleksu gwar północnoukraińskich[5]. Niemniej jednak wyniki późniejszych spisów powszechnych (radzieckiego z 1926 oraz polskiego z 1931) pozwalały już – przynajmniej formalnie – zaliczyć większość ludności z obszarów południa dzisiejszej Białorusi do narodu białoruskiego, a nie ukraińskiego[4].

W okresie międzywojennym tereny ziemi brzeskiej wchodziły w skład II Rzeczypospolitej. Dość szeroką ukraińską działalność kulturalną rozwijała tam wówczas Proswita (w przededniu wybuchu II wojny światowej funkcjonowała między innymi ukraińska biblioteka w Brześciu, a w 127 wsiach znajdowały się czytelnie Proswity). Jeszcze w roku szkolnym 1939/1940 na ziemi brzeskiej funkcjonowało 49 szkół ukraińskich. Sytuacja zmieniła się po 17 września 1939, gdy opisywane tereny znalazły się w składzie Białoruskiej SRR, a miejscowa ludność zaczęła być oficjalnie uważana en bloc za Białorusinów. Polityka narodowościowa nowych władz doprowadziła do zaniku ukraińskiego życia kulturalno-oświatowego na tych terenach[4].

Zinstytucjonalizowane formy ukraińskiego życia społecznego pojawiły się ponownie na Białorusi dopiero po rozpadzie ZSRR w 1991. Centrum odrodzenia kulturalnego białoruskich Ukraińców znajdowało się właśnie na ziemi brzeskiej. Na początku lat 90. XX w. w Brześciu powstały organizacje o nazwach Ukrajinśke hromadśko-kulturne objednannia „Berestejszczyna” oraz Proswita Berestejszczyny imeni Tarasa Szewczenka[6]. W tym samym czasie ukazały się pierwsze numery pism „Hołos Berestejszczyny” oraz „Berestejśkyj kraj”[6]. Po kilku latach oba czasopisma zawiesiły działalność wydawniczą, a organizacje jako niespełniające nowych warunków rejestracji prawnej, ogłoszonych przez białoruskie władze w 1995, zostały rozwiązane[6]. W marcu 1996 w Brześciu wyemitowano pierwszą w historii Białorusi ukraińskojęzyczną audycję telewizyjną[6].

Na początku XXI wieku na Białorusi istniało dziesięć ukraińskich organizacji społeczno-kulturalnych[7].

Respublikanski centr nacyjanalnych kultur (powołana w 1994 instytucja koordynacyjna Ministerstwa Kultury Republiki Białorusi) podaje, iż na Białorusi działają obecnie następujące organizacje mniejszości ukraińskiej[8][9]:

  • Biełorusskoje obszczestwiennoje objedinienije ukraincew „Watra” (biał. Biełaruskaje hramadskaje abjadnannie ukraincau „Watra”); 
  • Gorodskaja obszczestwiennaja organizacija ukraincew „Radisław” (biał. Haradskaja hramadskaja arhanizacyja ukraincau „Radysłau”);
  • Kulturno-proswietitielskoje obszczestwo „Wierchowina” (biał. Kulturna-aswietnaje tawarystwa „Wierchawina”); 
  • Kulturno-proswietitielskoje obszczestwiennoje objedinienije ukraincew «Dniepr» (biał. Kulturna-aswietnaje hramadskaje abjadnannie ukraincau «Dniapro»); 
  • Kulturno-proswietitielskoje obszczestwo ukraincew „Krajany” (biał. Kulturna-aswietnaje tawarystwa ukraincau „Krajany”); 
  • Kulturno-proswietitielskoje ukrainskoje obszczestwo „Obrij” (biał. Kulturna-aswietnaje ukrainskaje tawarystwa „Obrij”);
  • Minskoje gorodskoje obszczestwiennoje objedinienije ukraincew „Zapowit” BOOU „Watra” (biał. Minskaje haradskoje hramadskaje abjadnannie ukraincau „Zapowit” BGAU „Watra”);
  • Bobrujskoje gorodskoje kulturno-proswietitelskoje obszczestwo ukraincew „Sławuticz” (biał. Babrujskaje haradskoje kulturna-aswietnickaje tawarystwa ukraincau „Sławucicz”); 
  • Obszczestwiennoje objedninienije ukraincew i nauczno-piedagogiczeskij sojuz „Bierieginia” (biał. Hramadskaje abjadnannie ukraincau i nawukowa-piedahahiczny sajuz „Bierahinia”); 
  • Grodnienskoje kulturno-proswietitielskoje obszczestwiennoje objedinienije ukraincew „Borwinok” (biał. Hrodzienskaje kulturna-aswietnaje hramadskaje abjadnannie ukraincau „Barwinak”); 
  • Obszczestwiennoje objedinienije „Centr ukrainskoj kultury «Sicz»” (biał. Hramadskaje abjadnannie „Centr ukrainskaj kultury «Sicz»”);
  • Mołodiożnoje obszczestwiennoje objedinienije „Ukrainskoje muzykalnoje obszczestwo «Krinicia»” (biał. Maładziożnaje hramadskaje abjadnannie „Ukrainskaje muzycznaje tawarystwa «Krinicia»”);
  • Lidskaja rajonnaja organizacija „Triembita” Biełorusskogo obszczestwiennogo objedinienija ukraincew „Watra”.

Liczebność

Rozmieszczenie Ukraińców na Białorusi według wyników spisu ludności z 2019
Rozmieszczenie Ukraińców na Białorusi według wyników spisu ludności z 2009

Skład narodowościowy Białorusi po 1945 można określić na podstawie wyników kolejnych spisów ludności, przeprowadzanych w latach: 1959, 1970, 1979, 1989, 1999 oraz 2009[1]. Według wyników spisu z 2009 Ukraińcy są trzecią pod względem liczebności mniejszością narodową w tym kraju (po Rosjanach i Polakach). Spis z 2009 ujawnił, iż na Białorusi mieszka 158 723 Ukraińców, co stanowi 1,67% ludności państwa[3]. W 2009 w miastach zamieszkiwało 122 550 przedstawicieli mniejszości ukraińskiej na Białorusi (77,21%)[10]. Na obszarach wiejskich zamieszkiwało 36 173 białoruskich Ukraińców (22,79%)[11].

Według wyników spisu ludności z 2009 językiem ojczystym dla 97 139 białoruskich Ukraińców jest język rosyjski (61,20%). Język ukraiński podało jako swój język ojczysty 46 403 przedstawicieli tej mniejszości (29,24%). Język białoruski jest ojczystym dla 12 497 białoruskich Ukraińców (7,87%)[2]. W białoruskim spisie powszechnym znalazło się również pytanie o język zazwyczaj używany przez respondenta w domu. Wśród przedstawicieli społeczności ukraińskiej językiem używanym w domu był przede wszystkim rosyjski (140 249 osób, co stanowi 88,36% białoruskich Ukraińców). Oprócz języka rosyjskiego respondenci wymieniali również język białoruski (9 701, czyli 6,11%) oraz ukraiński (5 578, czyli 3,51%)[2].

Liczba osób, która zadeklarowała swoją przynależność do narodu ukraińskiego w spisie z 2009 roku w podziale na poszczególne jednostki administracyjne Białorusi przedstawia się następująco:

Jednostka administracyjna Liczba Ukraińców %
Obwód brzeski40 0462,85
Obwód grodzieński14 9831,40
Obwód homelski30 9202,15
Mińsk27 3621,49
Obwód miński17 7451,25
Obwód mohylewski13 1101,19
Obwód witebski14 5571,18
Źródło:[3]

Niniejszy wykres prezentuje liczbę ukraińskich deklaracji narodowościowych w trakcie kolejnych spisów powszechnych przeprowadzanych w Białoruskiej SRR (1959, 1970, 1979, 1989) oraz na Białorusi (1999, 2009)[12]:

Liczba osób deklarująca się jako Ukraińcy według spisów powszechnych

Przypisy

  1. 1 2 Национальный состав населения Республики Беларусь. Минск: Национальный статистический комитет Республики Беларусь, 2011, s. 5, seria: Перепис населения 2009. ISBN 978-985-6858-73-7.
  2. 1 2 3 Общая численность населения, его состав по возрасту, полу, состоянию в браке, уровню образования, национальностям, языку и источникам средств к существованию. Национальный статистический комитет Республики Беларусь. [dostęp 2014-03-25]. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-05-23)]. (ros.).
  3. 1 2 3 Национальный состав населения Республики Беларусь. Минск: Национальный статистический комитет Республики Беларусь, 2011, s. 7, seria: Перепис населения 2009. ISBN 978-985-6858-73-7.
  4. 1 2 3 М. М. Вівчарик, Білорусь (w:) Енциклопедія історії України, т. 1, Київ 2003, s. 289.
  5. 1 2 В. Моцок, В. Макар, С. Попик: Українці та українська ідентичність у сучасному світі. Чернівці: „Прут”, 2005, s. 66. ISBN 966-560-341-8.
  6. 1 2 3 4 В. Моцок, В. Макар, С. Попик: Українці та українська ідентичність у сучасному світі. Чернівці: „Прут”, 2005, s. 73. ISBN 966-560-341-8.
  7. ↑ В. Моцок, В. Макар, С. Попик: Українці та українська ідентичність у сучасному світі. Чернівці: „Прут”, 2005, s. 80. ISBN 966-560-341-8.
  8. ↑ Национальные культурные объединения в Беларуси » Украинские. Рэспубліканскі цэнтр нацыянальных культур. [dostęp 2014-04-04]. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-04-04)]. (ros.).
  9. ↑ Нацыянальныя культурныя аб'яднаннi ў Беларусі » Украінскія. Рэспубліканскі цэнтр нацыянальных культур. [dostęp 2014-04-04]. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-04-04)]. (biał.).
  10. ↑ Национальный состав населения Республики Беларусь. Минск: Национальный статистический комитет Республики Беларусь, 2011, s. 26, seria: Перепис населения 2009. ISBN 978-985-6858-73-7.
  11. ↑ Национальный состав населения Республики Беларусь. Минск: Национальный статистический комитет Республики Беларусь, 2011, s. 40, seria: Перепис населения 2009. ISBN 978-985-6858-73-7.
  12. ↑ Национальный состав населения Республики Беларусь. Минск: Национальный статистический комитет Республики Беларусь, 2011, s. 8, seria: Перепис населения 2009. ISBN 978-985-6858-73-7.

Linki zewnętrzne

This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.