Tyrannus savana[1] | |||
Daudin, 1802 | |||
Tyran widłosterny (Kolumbia) | |||
Systematyka | |||
Domena | |||
---|---|---|---|
Królestwo | |||
Typ | |||
Podtyp | |||
Gromada | |||
Podgromada | |||
Infragromada | |||
Rząd | |||
Podrząd | |||
Rodzina | |||
Podrodzina | |||
Plemię | |||
Rodzaj | |||
Gatunek |
tyran widłosterny | ||
Synonimy | |||
| |||
Podgatunki | |||
| |||
Kategoria zagrożenia (CKGZ)[6] | |||
Zasięg występowania | |||
występuje przez cały rok tylko poza sezonem lęgowym |
Tyran widłosterny[7] (Tyrannus savana) – gatunek średniej wielkości ptaka z rodziny tyrankowatych (Tyrannidae), zamieszkujący południowy Meksyk, Amerykę Centralną i Południową. Nie jest zagrożony wyginięciem.
Taksonomia
Takson ten po raz pierwszy otrzymał binominalną nazwę w opublikowanej w 1766 roku 12. edycji Systema Naturae Karola Linneusza; autor nazwał go Muscicapa Tyrannus[2][8]. Wcześniej opisał go Mathurin Jacques Brisson w 1760 roku, ale użył francuskiej nazwy zwyczajowej Le tyran à queue fourchue[9]. Później gatunek bywał umieszczany w rodzaju Muscivora[2][10]. W 1966 roku zdecydowano przenieść go do rodzaju Tyrannus, ale nazwa Tyrannus tyrannus była już zajęta przez tyrana północnego[10]. Wykorzystano zatem pierwszą wolną nazwę Tyrannus savana[10], której użył wobec tego gatunku François Marie Daudin w 1802 roku[2][7][11]. Część źródeł jako autora nazwy Tyrannus savana podaje Vieillota, jednak użył on jej później – w 1808 roku[1][10][12][13].
Wyróżnia się cztery podgatunki T. savana[11][12]:
- T. s. monachus Hartlaub, 1844 – tyran żałobny[7]
- T. s. sanctaemartae (J.T. Zimmer, 1937)
- T. s. circumdatus (J.T. Zimmer, 1937)
- T. s. savana Daudin, 1802 – tyran widłosterny[7]
W 2020 roku zaproponowano podniesienie taksonu monachus do rangi gatunku, ale propozycja ta na razie nie została zaakceptowana[7].
Zasięg występowania
Zasięg występowania rozciąga się od południowego Meksyku, przez Amerykę Centralną do Ameryki Południowej (sięgając na południu po Argentynę)[14]. W zależności od miejsca występowania może być osiadły, koczowniczy, częściowo wędrowny, zaś populacje z południa zasięgu są wędrowne[10]. Zalatuje na wyspy Karaibów, do USA i na Falklandy[6]. W październiku 2002 roku odnotowano 1 stwierdzenie na terenie Hiszpanii[15], jednak nie zostało ono zaakceptowane ze względu na pewne rozbieżności co do wyglądu i zachowania ptaka[16].
Poszczególne podgatunki zamieszkują[11][12]:
- T. s. monachus – południowy Meksyk do Kolumbii, regionu Gujana i północnej Brazylii (stan Roraima),
- T. s. sanctaemartae – północna Kolumbia i północno-zachodnia Wenezuela,
- T. s. circumdatus – północna Brazylia (stany Amapá, Pará, wschodni Amazonas, sporadycznie dalej na zachód po Manaus),
- T. s. savana – środkowa, południowa i południowo-wschodnia Brazylia, północna i wschodnia Boliwia, Paragwaj, Urugwaj i Argentyna (na południe po prowincję Río Negro, sporadycznie po północno-wschodni Chubut, a nawet jeszcze bardziej na południe).
Morfologia
Długość ciała (wraz z ogonem): samce 37–40,5 cm, samice 28–30 cm[10]. Masa ciała: podgatunek monachus około 28 g, podgatunek savana około 31,5 g[10].
Upierzenie wierzchu ciała szare z czarnymi lotkami o białych krawędziach[14]. Głowa czarna z białym gardłem i spodem ciała[14]. Charakterystyczny wydłużony i rozwidlony ogon (dłuższy u samców niż u samic)[14]. U młodych ptaków sterówki znacznie krótsze[14].
Ekologia i zachowanie
Biotop
Tyran widłosterny zasiedla głównie obszary otwarte o charakterze sawanny, często spotykany na terenach z pojedynczymi krzewami, lecz nie z drzewami[14]. Występuje też na terenach mieszkalnych, w namorzynach, na wyspach rzecznych i wzdłuż rzek na obszarach silnie zalesionych; zasiedla również trzcinowiska, tereny porośnięte olchą (Alnus) i inną wysoką roślinnością w pobliżu wody. Podczas migracji może przebywać w wielu różnych typach siedlisk, w tym w baldachimie wysokich lasów tropikalnych[10].
Tryb życia
Ptak towarzyski[14]. Poza okresem lęgowym spotykany w stadach liczących nawet ponad 50 osobników[14].
Pożywienie
Pokarm stanowią bezkręgowce[14].
Lęgi
Samica składa 2–5 białawych, z ciemniejszymi plamkami jaj, do gniazda w postaci czarki uwitego z włókien roślinnych[14]. Inkubacja trwa 14–17 dni; młode są w pełni opierzone po 13–16 dniach od wyklucia[10].
Status
Międzynarodowa Unia Ochrony Przyrody (IUCN) uznaje tyrana widłosternego za gatunek najmniejszej troski (LC – Least Concern) nieprzerwanie od 1988 roku. W 2008 roku organizacja Partners in Flight szacowała, że liczebność światowej populacji mieści się w przedziale 5–50 milionów osobników. Trend liczebności populacji uznawany jest za stabilny ze względu na koczowniczy tryb życia tego ptaka i zdolność do zasiedlania szerokiego zakresu otwartych siedlisk[6].
Przypisy
- 1 2 3 Tyrannus savana, [w:] Integrated Taxonomic Information System [dostęp 2021-10-30] (ang.).
- 1 2 3 4 D. Lepage: Fork-tailed Flycatcher Tyrannus savana. [w:] Avibase [on-line]. [dostęp 2021-10-30]. (ang.).
- ↑ G. Hartlaub. Description de sept Oiseaux nouveaux de Guatemala. „Revue Zoologique”. 1844, s. 214, 1844. (fr.).
- ↑ Zimmer 1937 ↓, s. 7.
- ↑ Zimmer 1937 ↓, s. 8.
- 1 2 3 Tyrannus savana, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
- 1 2 3 4 5 Systematyka i nazwy polskie za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Plemię: Tyrannini Vigors, 1825 (wersja: 2021-01-21). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2021-10-29].
- ↑ K. Linneusz , Systema naturae per regna tria naturae. Secundum classes, ordines, genera, species, cum characteribus, differentiis, synonymis, locis, wyd. 12, 1766, s. 325 (łac.).
- ↑ Mathurin Jacques Brisson , Ornithologie, ou, Méthode Contenant la Division des Oiseaux en Ordres, Sections, Genres, Especes & leurs Variétés, t. 2, Paris 1760, s. 395–398 (fr. • łac.).
- 1 2 3 4 5 6 7 8 9 Handbook of the Birds of the World. David A. Christie, Andrew Elliott & Josep del Hoyo (red.). T. 9: Cotingas to Pipits And Wagtails. Barcelona: Lynx Edicions, 2004, s. 19, 425. ISBN 84-87334-69-5. (ang.).
- 1 2 3 F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): IOC World Bird List (v11.2). [dostęp 2021-10-30]. (ang.).
- 1 2 3 Fork-tailed Flycatcher (Tyrannus savana). IBC: The Internet Bird Collection. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-03-04)]. (ang.).
- ↑ Louis Jean Pierre Vieillot , Histoire naturelle des oiseaux de l’Amérique Septentrionale, contenant un grand nombre d’espèces décrites ou figurées pour la première fois, t. 1, Paris 1807, 72–73, pl. 43 (fr.).
- 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 David Alderton , Encyklopedia ptaków świata, Warszawa: Wydawnictwo Dragon, 2020, s. 157, ISBN 978-83-8172-650-4 (pol.).
- ↑ Lars Svensson , Przewodnik Collinsa. Ptaki, Bielsko-Biała: MULTICO, 2021, s. 420, ISBN 978-83-7763-530-8 (pol.).
- ↑ wynik wyszukiwania: Tyrannus savana. [w:] Tarsiger.com [on-line]. [dostęp 2021-11-06]. (ang.).
Bibliografia
- J.T. Zimmer. Studies of Peruvian birds. No. 27, Notes on the genera Muscivora, Tyrannus, Empidonomus, and Sirystes, with further notes on Knipolegus. „American Museum novitates”. 962, s. 1–28, 1937. (ang.).
Linki zewnętrzne
- Zdjęcia, nagrania głosów i krótkie filmy. [w:] eBird [on-line]. Cornell Lab of Ornithology. (ang.).