Tryb potencjalny (także łac. modus potentialis) – w językoznawstwie: tryb zbliżony do trybu życzeniowego, wyrażający możliwość zaistnienia jakiejś sytuacji (w sensie prawdopodobieństwa). Występuje w niewielu językach, m.in. w niektórych językach ugrofińskich. Przejawia tendencję do zanikania.
Język fiński
Tryb potencjalny tworzy się dodając partykułę -ne- do formy bezokolicznika (i uwzględniając asymilacje i inne zjawiska morfologiczne), a następnie końcówki osobowe.
Odmiana czasownika olla (być) w trybie potencjalnym czasu teraźniejszego:
minä lienen me lienemme sinä lienet te lienette hän lienee he/ne lienevät
Formę te tłumaczymy: może jestem, może jesteś itd.
Odmiana czasownika olla (być) w trybie potencjalnym czasu przeszłego
minä lienen ollut me lienemme olleet sinä lienet ollut te lienette olleet hän lienee ollut he lienevät olleet
Forma ta tłumaczy się: może byłem, może byłeś itd.
Odmiana czasownika tehdä (być) w trybie potencjalnym czasu teraźniejszego:
minä tehnen me tehnemme sinä tehnet te tehnette hän tehnee he tehnevät
Odmiana czasownika tehdä (być) w trybie potencjalnym czasu przeszłego:
minä lienen tehnyt me lienemme tehneet sinä lienet tehnyt te lienette tehneet hän lienee tehnyt he lienevät tehneet
Odpowiedniki w innych językach
W większości języków tryb potencjalny nie istnieje, a prawdopodobieństwo oddaje się głównie przez konstrukcje modalne lub tryb łączący.
Język polski
W polszczyźnie najczęstszym sposobem wyrażenia możliwości jest użycie przysłówka może czy też chyba lub prawdopodobnie i czasownika w odpowiedniej formie czasu teraźniejszego:
- On może przyjdzie.
Inną możliwością jest użycie czasownika móc i bezokolicznika:
- On może przyjść.
Język angielski
Przykładowo w języku angielskim do wyrażenia możliwości służy czasownik may i jego forma przeszła might:
- He may come - możliwe, że przyjdzie.
Możliwość w przeszłości oddajemy przez czasownik can lub may i bezokolicznik czasu przeszłego:
- He may have done that - możliwe, że to zrobił; on mógł to zrobić.
Język francuski
W języku francuskim używa się do tego celu trybu łączącego (subjonctif)
- C'est possible qu'il vienne - możliwe, że przyjdzie.
Język niemiecki
Możliwość wyraża się przez konstrukcję z czasownikiem modalnym mögen
ich mag wir mögen du magst ihr mögt er mag sie mögen
Jest to jednak konstrukcja formalna i rzadko używana we współczesnej niemczyźnie. Najczęściej możliwość wyraża się przez zdanie podrzędnie złożone: Es ist möglich dass... - i odpowiednią formę w trybie orzekającym.
Linki zewnętrzne
- Lieneekö potentiaalikaan tarpeellinen? (fiń.) – Czy potentialis jest potrzebny?