Owad dorosły

Imago, widok od spodu

Chrząszcz o płaskim, w zarysie jajowatym ciele długości od 14 do 16 mm. Głowa jest żółta z czarnym wzorem obejmującym poprzeczny pasek nasadowy i M-kształtną plamę na czole; w przeciwieństwie do toniaka żeberkowanego brak jest V-kształtnej plamy za nadustkiem. Przedplecze jest żółte do żółtobrunatnego z czarnym pasami biegnącymi wzdłuż wszystkich krawędzi i tworzącymi trapez^[5][4]. Tarczka ma smolistą barwę, czasem z rozjaśnionym wierzchołkiem^[4]. Pokrywy mają barwę żółtą do żółtobrunatnej z obfitym, drobnym i miejscami zlewającym się plamkowaniem koloru czerwonobrunatnego do czarnego. U samic pokrywy mają żeberka i głębokie, owłosione bruzdy, u samców są one zaś gładkie i bezwłose^[5][4]. Punkty makroskopowe na pokrywach są półksiężycowate, w tyle nieco gęściej rozmieszczone. Oprócz nich obecne są punkty drobne i mikrosiateczkowanie^[4]. Podgięcia pokryw są płaskie do lekko wypukłych^[5]. Ubarwienie spodu ciała wykazuje zmienność wewnątrzgatunkową. Spotyka się osobniki o spodzie całkowicie żółtym lub z wzorem barwy od rudobrązowej po czarną obecnym na śródpiersiu, zatułowiu i przednich częściach sternitów odwłoka. Udział osobników całkiem żółtych jest większy w populacjach z wschodniej części zasięgu^[4]. Odnóża wykazują silny dymorfizm płciowy. U samców uda i golenie przedniej pary są rozszerzone, a stopy przedniej pary mają człony od pierwszego do trzeciego rozbudowane w formę talerza, na którego spodzie znajdują się jedna duża przylga, dwie przylgi małe oraz od 230 do 235 przylg drobnych, rozmieszczonych w dwóch grupach. Stopy pary środkowej mają człony od pierwszego do trzeciego słabiej rozbudowane, zaopatrzone w pęki pozakrzywianych szczecin na krawędziach tylno-brzusznych, oraz w niewielkie przylgi w częściach przednio-brzusznych – do trzech na członie pierwszym, od 5 do 12 na członie drugim i od 5 do 17 na członie trzecim. Pazurki odnóży przednich i środkowych samca są długie, wąskie i sierpowato zakrzywione^[5][4]. Odnóża tylnej pary są wiosłowate i, w przeciwieństwie do toniaka żeberkowanego, mają przyciemnione nasady ud^[5]. Genitalia samca cechują się wierzchołkiem płata środkowego edeagusa w widoku grzbietowym ściętym z wyniesionymi kątami szczytowo-bocznymi^[4].

Larwa

Larwy mają ciało w zarysie wrzecionowate^[5], ale bardziej krępe niż u toniaka żeberkowanego. Ubarwione są ogólnie ciemniej niż u toniaka żeberkowanego, z dominacją odcieni złotych i żółtobrunatnych. Długość ciała u larw pierwszego stadium wynosi od 10,5 do 11 mm, u drugiego stadium od 14,5 do 16 mm, a u trzeciego od 20 do 23 mm^[6]. Głowa jest mała^[5], krępa, owalna, stosunkowo krótka. Warga dolna ma wyrostek bródki słabo rozwidlony i krótszy niż u tonika żeberkowanego. U drugiego i trzeciego stadium na wewnętrznej krawędzi żuwaczki brak wypukłości czy ząbka, a zazwyczaj brak także kępki szczecin. Przedtułów jest szeroki i przysadzisty^[6]. Przysadki odwłokowe są krótkie i zaopatrzone w siedem szczecinek każda^[5].

Siedlisko

Owad ten zasiedla jeziorka, stawy, torfowiska, mokradła, kałuże, rozlewiska, rowy melioracyjne, a czasem pojawia się w rzekach i strumieniach^[5][4]. Nie ma preferencji względem roślinności, bytując zarówno w wodach gęsto zarośniętych, jak i pozbawionych roślin. Jak inne toniaki preferuje zbiorniki pozbawione ryb^[4].

Cykl rozwojowy i zachowanie

Postacie dorosłe zimują w wodzie, także pod pokrywą lodu^[4][5]. Okres rozrodczy przypada na wiosnę i początek lata^[5]. Postacie dorosłe są dobrymi lotnikami i w tym okresie rozlatują się po różnych zbiornikach celem rozmnażania^[4]. Na czas kopulacji samiec przyczepia się do grzbietu samicy przyssawkami na stopach. Budowa pokryw samicy ma mu za zadanie to utrudnić – samica w czasie kopulacji jest bardziej narażona na ataki drapieżników i w jej interesie jest, by akt ten trwał jak najkrócej^[4][7].

Samice składają jaja ponad powierzchnią wody, ale w jej pobliżu, wybierając wilgotne zakamarki kory martwych pni i gałęzi, kępy mchów i szczeliny pod kamieniami^[5][4].

Larwy klują się po około tygodniu i wracają do wody. Ich rozwój trwa około miesiąca^[4] i w tym czasie przechodzą dwie wylinki^[6]. Dobrze pływają za pomocą szybkich i jednostajnych ruchów wszystkich odnóży. Potrafią też zawisać w toni wodnej na dowolnej głębokości. Oddychają powietrzem atmosferycznym. W przypadku zagrożenia potrafią gwałtownie sprężać i rozprężać ciało, wykonując skoki nad powierzchnią wody^[5]. Przepoczwarczają się na lądzie, zakopane w glebie^[5]. Stadium poczwarki trwa od 16 do 28 dni^[4] i kończy się przed zimą^[5].

Pokarm

Zarówno larwa jak i imago są drapieżnikami. Początkowe stadia larwalne żerują głównie na planktonowych skorupiakach, w tym wioślarkach, widłonogach i małżoraczkach, a w przypadku ich braku na młodych larwach komarowatych^[4][6]. Starsze larwy i osobniki dorosłe polują na większe larwy komarowatych i ochotkowatych, larwy jętek i ważek równoskrzydłych. Dorosłe chrząszcze ponadto polują na skąposzczety i larwy ważek różnoskrzydłych. Żywią się także skrzekiem oraz padłymi rybami i płazami^[4].