Tojad niski
Systematyka[1][2]
Domena

eukarionty

Królestwo

rośliny

Podkrólestwo

rośliny zielone

Nadgromada

rośliny telomowe

Gromada

rośliny naczyniowe

Podgromada

rośliny nasienne

Nadklasa

okrytonasienne

Klasa

Magnoliopsida

Nadrząd

jaskropodobne

Rząd

jaskrowce

Rodzina

jaskrowate

Rodzaj

tojad

Gatunek

tojad niski

Nazwa systematyczna
Aconitum bucovinense Zapał.
Consp. Fl. Galic. Crit. ii. 230 (1908)[3].
Synonimy
  • Aconitum callibotryon subsp. bucovinense (Zapal.) Grint.
  • Aconitum firmum subsp. bucovinense (Zapal.) Graebn. & P.Graebn.
  • Aconitum firmum subsp. bucovinense Asch. & Graebn[3].

Tojad niski, t. bukowiński, t. tauryjski (Aconitum bucovinense Zapał.) – gatunek (w niektórych ujęciach systematycznych podgatunek) rośliny z rodziny jaskrowatych[4]. Takson rodzimy, w Polsce uznany za wymierający[5].

Rozmieszczenie geograficzne

Występuje tylko w Karpatach Południowych i Wschodnich. W Karpatach Południowych występuje w Górach Fogaraskich, górach Bucegi, Górach Sybińskich, Piatra Craiului, Retezat oraz w Bihorze. W Karpatach Wschodnich występuje w Bieszczadach, w Czarnohorze, w Karpatach Marmaroskich, Gorganach, na Świdowcu, na Połoninach Hryniawskich, w Górach Bystrzyckich, Górach Czywczyńskich, Górach Rodniańskich i na Bukowinie. W Polsce występuje tylko w Bieszczadach Zachodnich. Znane są tutaj tylko cztery jego stanowiska: na Haliczu 1260 m n.p.m.), Hnatowym Berdzie (1150 m), na Połoninie Caryńskiej (1220 m) i na Połoninie Wetlińskiej[6].

Morfologia

Łodyga
Wzniesiona.
Liście
Łodygowe są 3-5-dzielne, złożone z lancetowatych odcinków. Podkwiatki obustronnie owłosione, równowąskie do jajowato-lancetowatych[6].
Kwiaty
Zebrane w wyprostowaną wiechę o sterczących ku górze, owłosionych szypułkach. Kielich ciemnoniebieski, gęsto owłosiony (włoski proste i gruczołowate). Płatki korony przekształcone w główkowate miodniki (czasem odgięte w tył), ostrogi miodników główkowate i zakrzywione. W każdym kwiatku 3 nagie lub owłosione na grzbiecie słupki[6].
Nasiona
Czterościenne, o powierzchni gładkiej lub niewyraźnie, poprzecznie pomarszczonej[6].

Biologia i ekologia

Bylina, hemikryptofit, oreofit. Rośnie na półkach i w szczelinach skalnych, w ziołoroślach i zaroślach. Kwitnie od lipca do sierpnia. Liczba chromosomów 2n=32[6].

Zagrożenia i ochrona

Roślina podlega w Polsce ochronie ścisłej. Kategorie zagrożenia taksonu:

  • Kategoria zagrożenia w Polsce według CzK (2001 r.): EN – zagrożony (endangered); 2014 r.: CR – krytycznie zagrożony[7]
  • Kategoria zagrożenia w Polsce według CzL (2006): E – wymierający, krytycznie zagrożony; 2016: CR[8]

Wszystkie dziko rosnące w Polsce okazy znajdują się na obszarze Bieszczadzkiego Parku Narodowego (BPN). Jest też uprawiany w ogrodach botanicznych w Warszawie-Powsinie i w Krakowie. Wyhodowano rezerwową populację w eksperymentalnym ogródku BPN w Suchych Rzekach, po czym reintrodukowano ją na Połoninie Caryńskiej[6].

Przypisy

  1. ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2021-03-26] (ang.).
  2. ↑ Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2009-06-07] (ang.).
  3. 1 2 The Plant List. [dostęp 2012-05-06].
  4. ↑ Zbigniew Mirek, Halina Piękoś-Mirkowa, Adam Zając, Maria Zając: Flowering plants and pteridophytes of Poland. A checklist. Krytyczna lista roślin naczyniowych Polski. Instytut Botaniki PAN im. Władysława Szafera w Krakowie, 2002. ISBN 83-85444-83-1.
  5. ↑ Czerwona lista roślin i grzybów Polski. Zbigniew Mirek, Kazimierz Zarzycki, Władysław Wojewoda, Zbigniew Szeląg (red.). Kraków: Instytut Botaniki im. W. Szafera, Polska Akademia Nauk, 2006. ISBN 83-89648-38-5.
  6. 1 2 3 4 5 6 Zbigniew Mirek, Halina Piękoś-Mirkowa: Czerwona księga Karpat Polskich. Kraków: Instytut Botaniki PAN, 2008. ISBN 978-83-89648-71-6.
  7. ↑ Zarzycki K., Kaźmierczakowa R., Mirek Z.: Polska Czerwona Księga Roślin. Paprotniki i rośliny kwiatowe. Wyd. III. uaktualnione i rozszerzone.. Kraków: Instytut Ochrony Przyrody PAN, 2014. ISBN 978-83-61191-72-8.
  8. ↑ Kaźmierczakowa R., Bloch-Orłowska J., Celka Z., Cwener A., Dajdok Z., Michalska-Hejduk D., Pawlikowski P., Szczęśniak E., Ziarnek K.: Polska czerwona lista paprotników i roślin kwiatowych. Polish red list of pteridophytes and flowering plants. Kraków: Instytut Ochrony Przyrody Polskiej Akademii Nauk, 2016. ISBN 978-83-61191-88-9.
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.